Hüseyin Nihal Atsız’ın Ruh Adam Romanında Mental Fiillerin İncelenmesi

Yıl 2022, Sayı: 1, 129 - 163, 30.11.2022

Deniz Güvenmez

Öz

Dil; canlı, dinamik ve üretken bir aktarım aracıdır. Dil, medeniyetin temel taşıdır. Medeniyeti de insanlar oluşturur. Dolayısıyla dil, insanlığın ve uygarlığın iletim aracıdır. İnsanlar var olduğu günden beri düşüncelerini ve duygularını dil sayesinde gelecek kuşaklara aktarmıştır. Bu aktarımı sağlayan en önemli dil ögesi fiillerdir. Fiil, devinim demektir. Hareketleri, düşünceleri ve duyguları geleceğe fiiller taşır. Edebiyat ise tüm bunların yansımasıdır. İnsanın dış dünyadan kendini soyutladığı ve insanın kendine yarattığı bir düşünce dünyasıdır. Tüm bu dil ve edebiyat zenginliğinin içinde mental fiiller önemli bir yer tutar. İnsanın düşünce ve duygu dünyasını anlatan, zihinsel süreçlerin bir ürünü olarak mental fiil kavramı ortaya çıkmıştır. Mental fiil, zihinsel sürecin ve insan beyninin aynasıdır. Düşünceler ve duygular hatta algılar bu zihinsel süreç sayesinde dışarı vurulur. Mental fiiller birçok çalışmaya konu olmuştur. Bu çalışmalarda mental fiiller, genellikle dil bilgisi bakımından incelenmiş ve bu incelemelere edebî metinler pek kullanılmamıştır. Bu nedenle bu alandaki boşluğa küçük bir katkı sunmak için edebî metinlerde mental fiiller incelenmek istenmiş ve bunun için de Hüseyin Nihal Atsız’ın Ruh Adam romanı seçilmiştir. Çalışmada mental fiiller “algı, etki ve idrak” olarak üç gruba ayrılmıştır. Fiiller incelenirken ek fiille yüklem olmuş isimler, fiilimsiler dikkate alınmamıştır. Çalışmada 3310 mental fiil tespit edilmiştir. Bu sayının 368’ini algı fiilleri, 1082’sini etki fiilleri, 1861’ini idrak fiilleri oluşturmaktadır. Romanda idrak ve etki fiillerinin çoğunluğu elde etmesi Atsız’ın düşünce ve duyguya daha fazla önem verdiği ve bunun da romanın konusuyla paralellik oluşturduğu görülmüştür. Bu da romanın mental düşünceye ve mental sürece ne kadar önem verdiğini şeklinde yorumlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mental fiil, Ruh Adam, Dil, Roman, Hüseyin Nihal Atsız

Examination of Mental Verbs in Hüseyin Nihal Atsız's Novel Soul Man

Öz

Language; it is a lively, dynamic and productive transfer tool. Language is the cornerstone of civilization. Humans make civilization. Peoples, transfers own ideas and feeling at future generations since their exist day by means of language. Verbs, are most important language element in providing this transfer. Verb, means action and idea. Verbs carry actions, thoughts, and feelings into the future. Literature is the reflection of all these. It is a world of thought in which man isolates himself from the outside world and creates for himself. Mental verbs have an important place in all this richness of language and literature. Mental verbs, concept emerged for tell people's idea and feeling world as mental processes product. The mental verb is the mirror of the mental process and the human brain. Thoughts and emotions, even perceptions, are released through this mental process. Mental verbs be the subject to many research. Usually examined in terms of grammar in this researchs and did not a lot take place in literary works. So, elected as a field of study Hüseyin Nihal Atsız's Soul Man novel. Mental verbs, separated as "perception, effect, grasp" three groups in this research. Gerundials, predicate nouns with additional verb not taken into account while examining the verbs. In the study, 3310 mental verbs were identified. Of this number, 368 acts of perception, 1082 acts of influence and 1861 acts of perception. It has been seen that Atsız gives more importance to thought and emotion and this creates parallellism with the subject of the novel.

Anahtar Kelimeler

Hüseyin Nihal Atsız, Mental Verb, Soul Man, Language, Novel

Kaynakça

• Aksan, Doğan. Her Yönüyle Dil. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009.
• Atsız, Hüseyin Nihal. Ruh Adam. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 61. Baskı, 2015.
• Babu, Nandita. Development of Theory of Mind and Mental State Language in Children. New Delhi: Concept Publishing Company,2009.
• Bahar, İlhan. Vaktiyle Bir Atsız Varmış. İstanbul: Kamer Yayınları,2015.
• Banguoğlu, Hasan Tahsin. Türkçenin Grameri. İstanbul: Baha Matbaası,1974.
• Biber, Douglas vd. Longman Student Grammar of Spoken and Writen English. John Benjamin Publishing, 2003.
• Bilgegil, Mehmet Kaya. Türkçe Dilbilgisi. İstanbul: Dergâh Yayınları,1984.
• Booth, James vd. Development of the Understanding of the Polysemous Meanings of the Mental State Verb Know. Cognitive Development,1995.
• Bozkurt, Fuat. Türkçenin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları,2010.
• Dizdaroğlu, Hikmet. Türkçede Fiiller. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1963.
• Erdem, Melek. “Türkmen Türkçesinde Hareket Fiillerinin ‘İstem’e Göre Anlatım Değişmeleri”, Ankara Üniversitesi Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 2(2006),39-46.
• Ergin, Muharrem. Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayram Basım Yayım, 2008.
• Günay, Veli Doğan. Dil ve İletişim. İstanbul: Multılıngual,2004.
• Hacıeminoğlu, Necmettin. Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1991.
• Hirik, Erkan. “Türkçede Duyu Fiilleri ve Kılınış Fiilleri Arasındaki İlişki”, X. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı, ed. Ferruh Ağca vd. (Eskişehir: ESOGÜ Yayınları, 2018), 805.
• Hughes Claire vd. What are the Links Beetween Theory of Mind and Social Relations and New Directions for Studies of Typical and Atypical Development. Blackwell Publishing Ltd.,2004.
• Kamchybekova, Kyial. Kırgız Türkçesinde Duyu Fiilleri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Karakuşçu, Nail. Genel Psikoloji ve Normal Davranışlar. Ankara: Pelin Ofset,1999.
• Kaya, Bilge. Çağdaş Türkiye Türkçesindeki Fiil Yapım Ekleri, Bunlarla Türemiş Fiiller, Bu Fiillerin Anlam Özellikleri ve Bunların İlköğretim Dil Bilgisi Öğretimine Yansıması. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Korkmaz, Zeynep. Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: TDK Yayınları, 4. Baskı, 2014.
• Kurul, Redhouse İngilizce- Türkçe Sözlük. Milliyet Gazetesi Yayınları, 1992.
• Levin, Beth. English Verb Classes and Alternations A Preiminary İnvestigation. Chicago and London: The University of Chicago Press,1993.
• Ryle, Gilbert. The Concept of Mind. London: B22ames and Noble, 1949.
• Sertkaya, Osman Fikri. Hüseyin Nihal Atsız, Hayatı ve Eserleri. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları,1987.
• Shatz Marilyn vd. The Acquisition of Mental Verbs: A Systematic Investigation of the First Reference to Mnetal State. Michigan: University of Michigan, 14 Cognition,1983.
• Şahin, Savaş. “Mental Fiil Kavramı ve Türkiye Türkmen Türkçesinde Mental Fiiller”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1 (4), 2012,46-49.
• Türkdil, Yakup. “Anlam Bilimi Açısından Kazak Türkçesinde Duyu Fiilleri”. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Yaylagül, Özen. “Türkiye Türkçesindeki Duygu Fiilleri”, Modern Türklük Dergisi, 7(2010),100-111.
• Yeşilyurt, Şamil. “Yeniden Doğuş Biçimleri ve Ruh Adam Romanı”, Hikmet- Akademik Edebiyat Dergisi Gelenek ve Postmodernizm Özel Sayısı 7 (2017),136.
• Yıldız, Erhan. Key Dictionary for Learnes. Ankara: Palme Yayınevi, 2010.
• Yıldız, Hüseyin. Eski Uygurcada Mental Fiiller. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.