MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ’NİN SİRET-İ MURÂD-I CİHÂN’INDA MEDENÎ HİKMET TASAVVURU

Year 2015, Volume: 1 Issue: 2, 72 - 105, 22.06.2016

Yrd. Doç. Dr. Özkan Öztürk

Abstract

Aristo’dan Nasîruddin Tûsî’ye kadar gelen amel-i hikmet geleneğinin Osmanlı ahlakî-siyâsî düşünce dünyasındaki en önemli iki temsilcisi Kınalızâde Ali Efendi ve Muhyî-î Gülşenî’dir. Her ikisi de Tûsî’nin Ahlâk-ı Nâsırî’sine dayanan eserler kaleme almışlardır. Muhyî-î Gülşenî’nin eseri olan Sîret-i Murâd-ı Cihân önceki birikimi takip ederek amelî hikmetin kaynağına insanî tabiatı yerleştirir. Buradan hareketle de siyasetin temel problemini, insanın toplumsal fiilleri ve bu fiillerin yetkinleşme süreçleri olarak değerlendirir. İnsanın yetkinleşmesi için gerekli sosyal organizasyonlara ve bunların teşekkülü için gerekli ilkelere işaret eder. Çeşitli toplum ve şehir örgütlenmeleri içerisinden, faziletli şehir fikrini öne çıkararak, bu şehrin yönetim kriterinin düşünce merkezli olduğuna vurgu yapar. Bu çalışma, pratik felsefe açısından yöneten ve yönetilen arası ilişkilere, toplum tabakalarına, yönetim biçimlerine bir Osmanlı düşünürünün nasıl yaklaştığına ve medenî hikmet ilminin ana temalarının Gülşenî’deki izlerine ışık tutmayı hedeflemektedir.

Keywords

Muhyî-i Gülşenî, Sîret-i Murâd-ı Cihân, siyâset felsefesi

References

• Abdullah Arı, Muhyî-i Gülşenî, eserleri ve Sîret-i Murâd-ı Cihân (inceleme-metin), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, 2010.
• Aristotle, Nicomachean Ethics, trans. Roger Crisp, Cambridge University Press, 2004.
• Cemâleddin Hulvî, Lemezât-ı Hulviyye, nşr. M. Serhan Tayşi, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 1993.
• Fârâbî, Ârâu Ehli'l-Medîneti'l-Fâzıla, thk. Albert Nasri Nadir, 5. bs., Beyrut: Dârü'l- Maşrık, 1985.
• Fârâbî, Kitâbu’s-Siyâseti’l-Medeniyye, thk. Fevzî Mitrî Neccâr, Beyrut: Matbaatü’l- Katolikiyye, 1998.
• Gazzâlî, Makâsıdu’l-Felâsife, thk. Süleyman Dünya, Kahire: Daru’l Maarif bi-Mısır, 1961.
• Harizmî, Mefâtihü’l-Ulûm, thk. İbrâhim Ebyârî, 2. bs., Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l- Arabî, 1989.
• İbn Miskeveyh, Tehzîbü’l-Ahlâk ve Tathirü’l-A’rak, thk. Nevâf el-Cerrâh, Beyrut: Dâru’s-Sâdır, 2006.
• İbn Sînâ, Uyûnu’l-Hikme, thk. Abdurrahman Bedevî, 2. bs. Kuveyt: Vekaletü’l- Matbuat, 1980.
• Julius Evola-René Guenon, Savaş Metafiziği ve Sembolik Silahlar, çev. Atilla Ataman, Mustafa Tahralı, İsmail Taşpınar, İstanbul: İnsan Yayıncılık, 2000.
• Kasım Turhan, Âmirî ve Felsefesi, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 1992.
• Kâtip Çelebi, Düstûru’l-Amel li-Islâhi’l-Halel (Bozuklukların Düzeltilmesinde Tutulacak Yollar), haz. Ali Can, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1982.
• Kınalızâde Ali Efendi, Ahlâk-ı Alâî, Bulak, 1833.
• Muhyî-i Gülşenî, Ahlâk-ı Kirâm, haz. Abdullah Tümsek, İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
• Muhyî-i Gülşenî, Balaybelen (İlk Yapma Dil), haz. Mustafa Koç, İstanbul: Klasik Yayınları, 2005.
• Muhyi-i Gülşeni, Menakıb-ı İbrahim Gülşenî, yay. Tahsin Yazıcı, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1982.
• Muhyî-i Gülşenî, Sîret-i Murâd-ı Cihân, Süleymaniye Kütüphanesi, (müellif hattı), Fatih, nr. 3496, 113 vr.
• Nasîruddin Tûsî, Ahlâk-ı Nâsırî, çev. Anar Gafarov, Zaur Şükürov, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2007.
• Seyyid Hüseyin Nasr, Bilgi ve Kutsal, çev: Yusuf Yazar, İstanbul: İz Yayıncılık, 1999.
• Tahsin Yazıcı, “Muhyî-i Gülşenî”, DİA, c. 31, İstanbul: 2006.