Althusser's concept of ideology: Between psychoanalysis and Marxist theory

Year 2023, Issue: 12, 52 - 59, 29.12.2023

Serhat Toker

Abstract

Louis Althusser has a privileged position in social theory. He owes this position to the fact that he produces social scientific theory at the intersection of many disciplines. For this reason, it is possible to consider him in general sociological theory, in psychoanalysis, and more specifically in Marxist theory, and evaluate his work as a contribution to these fields. However, what makes him more privileged are his writings on the Subject, Self and ideology and the contributions each discipline has made in this field. In this respect, Althusserian thought is an original attempt at explanation that works through the formation of the subject and the direct and indirect relationship of the subject with alienation in this formation. To put it more clearly, he applied structuralist thought to Marx's approaches just as Lacan did to Freud. And again, just as it was true for Lacan and Freud, he revealed the structural and constitutive features of "false consciousness", which Marx saw as a situation that needed to be changed and corrected. The main purpose of this study is to reveal the importance of Althusser's approach to the subject, as well as to expand the Marxist theory with a structuralist possibility. In this context, this paper paper deals with the way in which the category of ideology is studied by Althusser especially with the following questions: What is the metatheoretical standpoint of Althusser? What is the particular place of Althusser in the Marxism of the twentieth century? What is understood by Althusser by the term ideology? What is the particular contribution of Althusser into the Marxist theory of ideology. What is the implication of Althusser’s theory of ideology for a theory of subject?

Keywords

Louis Althusser, Jacques Lacan, Subject, Ideology, Marxism

Althusser’in ideoloji kavrayışı: Psikanaliz ve Marxist teori arasında

Abstract

Louis Althusser sosyal teori içinde ayrıcalıklı bir konuma sahiptir. Bu konumunu, sosyal bilimsel teori üretimini birçok disiplinin kesişim noktasında gerçekleştirmesine borçludur. Bu nedenle onu genel sosyoloji teorisi içinde, psikanaliz içinde ve daha özelde Marxist teori içinde ele almak ve ortaya koyduğu çalışmaları bu alanlara birer katkı olarak değerlendirmek mümkündür. Ancak onu daha ayrıcalıklı kılan özellikle de özne, benlik ve ideoloji gibi bağlamlar üzerine yazdıkları ve her bir disipline bu alanda sağlamış olduğu katkılarıdır. Bu açıdan Althusserci düşünce beraberinde öznenin oluşumu ve bu oluşum içinde öznenin yabancılaşma ile olan doğrudan ve dolaylı ilişkisi üzerinden çalışan özgün bir izah girişimidir. Daha açık ifade etmek gerekirse yapısalcı düşünceyi, tıpkı Lacan’ın Freud’a uyguladığı gibi Marx’ın yaklaşımlarına uygulamış, ve yine tıpkı Lacan ve Freud için geçerli olduğu gibi Marx’ın değişmesi ve düzeltilmesi gereken bir durum olarak gördüğü “yanlış bilincin” yapısal ve kurucu özelliklerini ortaya koymuştur. Bu çalışmanın temel amacı Althusserin marxist teoriyi yapısalcı bir imkanla genişletmesinin yanında onun özne yaklaşımının önemini ortaya koymaktır. Bu bağlamda bu makale, ideoloji kategorisinin Althusser tarafından nasıl incelendiğini özellikle şu sorularla ele almaktadır: Althusser'in metateorik bakış açısı nedir? Althusser'in yirminci yüzyıl Marksizmi içindeki özel yeri nedir? Althusser ideoloji teriminden ne anlamaktadır? Althusser'in Marksist ideoloji teorisine özel katkısı nedir? Althusser'in ideoloji teorisinin bir özne teorisi açısından anlamı nedir?

Keywords

Louis Althusser, Jacques Lacan, özne, ideoloji, Marxizm

References

• Althusser, L. (1971). Lenin and philosophy and other essays. London: New Left Books.
• Althusser, L. (1969/2005). For Marx. New York – London: Verso.
• Althusser, L. (1964/1996). Freud and Lacan. In Olivier Corpet and Fronçois Matheron (Eds.), Writtings on psychoanalysis (pp. 13-32). Columbia University Press.
• Barrett, M. (1991). The Politics of truth. Stanford: Stanford University Press.
• Coward, R. & Ellis, J. (1977). Language and materialism. London: Routledge and Kegan Paul.
• Dews, P. (1994). Althusser, structuralism and the French epistemological tradition. In Gregory Elliott (Ed.), Althusser: A critical reader (pp. 104-141). Oxford-California: Blackwell.
• Elliot, G. (1994). Althusser: A crittical reader. Oxfod-California: Blackwell.
• Elliot, G. (2006). Althusser: The detour of theory. Leiden-Boston: Brill.
• G. McLennan et. al. (1978). Althusser’s theory of ideology. In, The Centre for Contemporary Cultural Studies (Ed.), On ideology (pp. 77-105). London: Hutchinson, pp.77-105.
• Lacan, J. (1998). The four fundamental concepts of psychoanalysis (Jacques-Alain Millar, Tr., Alan Sheridan, Ed). New York – London: W. W. Norton & Company.
• Larrain, J. (1979). The concept of ideology. London: Hutchinson.
• Larrain, J. (1983). Marxism and ideology. London: McMillan.
• Marx, K. & Engels, F. (1846/1998) German ideology, including theses on Feuerbach (Tim Delaney, Bob Schwartz, Brian Basgen Tr). Prometheus Books.
• Zizek, S. (1993). The thing that thinks: The Kantian background of the noir subject. In Joan Copjec (Ed.), Shades of noir (pp. 199-226). Verso.