Modern Osmanlı Diplomasisinde Tercüme Odası Çıkışlı Osmanlı Bürokratları ve Devlet Yönetimine Etkileri

Year 2024, Volume: 6 Issue: 1, 55 - 91, 30.06.2024

Sacide Nur Akkaya

Abstract

Bu çalışmada, modern Osmanlı diplomasisinin inşa edildiği kurumlar olan tercüme odasında eğitim görmüş ve devletin önemli kademelerine yükselmiş olan Osmanlı bürokratlarının, üst düzey devlet mekanizmalarındaki etkisini, bir arada sunmak amaçlanmıştır. Monarşi ile yönetilen Osmanlı İmparatorluğu’nda, yüzyıllar boyunca Padişah otoritesi tek geçerli kuvvet olarak sayılırken; Batı merkezli modernleşme sürecinin imparatorluk bünyesinde yayılması sürecinde, bu durum değişikliğe uğramıştır. Diplomasi davranışlarının değiştiği bu süreçte, üst düzey Osmanlı bürokratları devlet yönetiminde oldukça etkin olmaya başlamış ve onların bu otoritesi, padişahın gücü karşısında yükselir hale gelmiştir. Söz konusu süreci, dönemin önemli siyasi meseleleri ile beraber ele almak, modern Osmanlı diplomasinin inşasını daha net bir şekilde anlamlandırmak bakımından kayda değerdir. Bu mihvalde, öncelikli olarak tercüme odasının modern Osmanlı diplomasinin oluşumundaki rolü ele alınacak ve burada eğitim görerek devletin en üst düzey kademelerinde rol alan sekiz devlet adamının siyasi faaliyetleri ve düşünce yapısı, dönemin önemli siyasi meseleleri çerçevesinde ve Osmanlı arşivlerindeki kayıtlar ışığında ele alınacaktır.

Keywords

Diplomasi, Tercüme Odası, Osmanlı Diplomasisi, Politik Modernleşme, Osmanlı Bürokratları

Ottoman Bureaucrats Educated at The Translation Chamber and Their Effects on The State Administration in Modern Ottoman Diplomacy

Abstract

In this study, it is aimed to present together the influence of the Ottoman bureaucrats, who were educated in the translation chamber (the institutions where modern Ottoman diplomacy was built) and promoted to important levels of the state, managing the high-level state mechanisms. In the Ottoman Empire, which was governed by the monarchy, the Sultan’s authority was considered the only valid power for centuries. This situation changed during the spread of the Western-centered modernisation process within the empire. In this process, where diplomatic behaviour altered, high-ranking Ottoman bureaucrats began to be very active in state administration, and their authority rose against the power of the sultan. It is important to consider this process in question, together with the important political issues of the period, in terms of giving a clearer meaning to the construction of modern Ottoman diplomacy. In this context, the role of the translation chamber in the formation of modern Ottoman diplomacy will be discussed first, and the political activities and ideological structure of eight statesmen who were educated in this chamber and played important roles in the high level of the state will be discussed within the framework of the important political issues of the period, according to the records in Ottoman archives.

Keywords

Diplomacy, Translation Chamber, Ottoman Diplomacy, Political Modernization, Ottoman Bureaucrats

References

• Prime Ministry Ottoman Archive (Başbakanlık Osmanlı Arşivi, BOA)
• Bab-ı Asafi, Name-i Hümayun Defterleri: 11/358, 1841; 11/443, 1845; 12/124, 1855; 12/132, 1855; 13/102, 1877. Cevdet, Dahiliye: 68/3370, 1821.
• Cevdet, Hâriciyye: 68/3370, 1821; 105-5236, 1822; 146/7257, 1841.
• Dahiliye, Defterler: 2/416, 1815; 30/1493, 1843; 2/228, 1805
• Hariciye Nezareti, Londra Sefareti: 1/1, 1836; 1/7, 1836; 3/66, 1842; 11/25, 1851; 13/52, 1852; 13/53, 1852; 13/26, 1852; 26/33, 1856; 148/9, 1869
• Hariciye Nezareti, Mektubi Kalemi: 9/44, 1845.
• Hariciye Nezareti, Petersburg Sefareti: 67/28, 1876.
• Hariciye Nezareti, Sicill-i Ahval İdare-i Umumiyyesi Müdüriyeti: 1/24, 1888; 3/24, 1894.
• Hariciye Nezareti, Siyasi: 1909/15, 1862.
• Hâriciyye Nezâreti, Tercüme Odası: 406/30, 1845.
• Hatt-ı Hûmâyun: 856/38253, 1824; 1173/46414, 1834; 1174/46429, 1836; nr. 23465, 1836; nr. 51002, 1838; nr. 52468, 1839.
• İrade, Dosya Usulü: 1/52, 1877.
• İrade, Hususi: 2/29, 1892.
• İrade, Yunanistan: 1/14, 1841.
• Mabeyn-i Hümayun Evrakı, İradeleri: 90/1, 1882.
• Sadaret, Amedi Kalemi Evrakı: 4/63, 1848; 34/13, 1853.
• Sadaret, Meclis-i Vala Evrakı: 57/73, 1852.
• Sadaret, Mühimme Evrakı: 4/13, 1847; 6/19, 1848; 1/80, 1844.
• Sadaret, Teşrifat Kalemi Evrakı: 5/5, 1848.
• Satın Alınan Evrak, Ali Fuat Türkgeldi Evrakı: 10/36, 1889.
• Topkapı Sarayı, Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı: 640/47, 1864.
• Yıldız, Arzuhal Jurnal: 8/58, 1892.
• Yıldız, Hariciye Nezareti Maruzatı: 4/89, 1879.
• Yıldız; Elçilik, Şehbenderlik ve Ateşemiliterlik: 3/31,1882.
• Periodicals and Review Works
• Ahıshalı, R. (1999). Osmanlı Devlet Teşkilatında Reisülküttablık Müessesesi (18. yy.) [The Institution of Reisülküttab in the Ottoman State Organization, 18th Century] (PhD Thesis). Marmara University, Institute of Social Sciences, Istanbul, Türkiye.
• Akkaya, S. N. (2020). Türk Romanında Self-Oryantalizm (1870-1980) [Self-Orientalism in Turkish Novel (1870-1980)] (PhD Thesis). Istanbul University, Institute of Social Sciences, Istanbul, Türkiye.
• Akpınar, M. (2014). Osmanlı İmapratorluğu’nda hariciye Nezareti’nin Kuruluşu ve Dış Politikanın Kurumsallaşması [The Establishment of the Ministry of Foreign Affairs and the Institutionalization of Foreign Policy in the Ottoman Empire]. Tarih İncelemeleri Dergisi, XXIX(1), 59-85.
• Akyıldız, A. (2003). Meclis-i Vükela [The Government]. TDV Encyclopedia, 28, 251-253. Istanbul: Diyanet Foundation Publishing.
• Akyıldız, A. (2008a). Sadık Rıfat Paşa. TDV Encyclopedia, 35, 400-401. Istanbul: Diyanet Foundation Publishing.
• Akyıldız, A. (2008b). Sadullah Paşa. TDV Encyclopedia, 35, 432-433. Istanbul: Diyanet Foundation Publishing.
• Arıkan, Z. (2007). Guillaume (Wilhelm) Postel. TDV Encyclopedia, 34, 333-334. Istanbul: Diyanet Foundation Publishing.
• Aydın, B. (2007). Divan-ı Hümayun Tercümanları ve Osmanlı Kültür ve Diplomasisindeki Yerleri [The Imperial Translators and Their Place in Ottoman Culture and Diplomacy]. The Journal of Ottoman Studies, 29, 40-86.
• Badem, C. (2007). The Ottomans and the Crimean War (PhD Thesis). Sabancı University, Social Sciences Institute, Istanbul, Türkiye.
• Balcı, S. (2006). Osmanlı Devletinde Tercümanlık ve Bab-ı Ali Tercüme Odası [Translation in the Ottoman Empire and Sublime Porte Translation Chamber] (PhD Thesis). Ankara University, Social Sciences Institute, Ankara, Türkiye.
• Berridge, G. R. (2010). Diplomacy: Theory and Practice (4th ed.). Palgrave Macmillan, London, UK.
• Beydilli, K. (1989). Âli Paşa, Mehmed Emin. TDV Encyclopedia, 2, 425-426. Istanbul: Diyanet Foundation Publishing.
• Bilim, C. (1990). Tercüme Odası [The Translation Chamber]. OTAM Ankara University, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 1(1), 29-43.
• Davison, R. H. (2000). The Modernization of Ottoman Diplomacy in the Tanzimat Period (Trs. Durdu Mehmet Burak). OTAM, 11, 849-861.
• Freeman, C. W., & Marks, S. (2024). Diplomacy. Retrieved February 16, 2024, from https://www.britannica.com/topic/diplomacy
• Griffiths, M., O’Callaghan, T., & Roach, S. (2008). International Relations: The Key Concepts (2nd ed.). Routledge, New York, USA.
• Gökalp, Z. (2003). Türkçülüğün Esasları [The Fundamentals of Turkism]. Kumsaati Publishing, Istanbul, Türkiye.
• İnal, İ. M. K. (1982). Son Sadrazamlar [The Last Grand Viziers] II (3rd ed.). Dergah Publishing, Ankara, Türkiye.
• İskit, T. (2007). Diplomasi [Diplomacy]. Istanbul Bilgi University Publishing, Istanbul, Türkiye.
• Kodaman, T., & Akçay, E. Y. (2010). Kuruluştan Yıkılışa Kadar Osmanlı Diplomasi Tarihi ve Türkiye’ye Bıraktığı Miras [The History of Ottoman Diplomacy from the Establishment to the Collapse and the Legacy Left for Turkey]. Süleyman Demirel University Social Sciences Journal, 22, 75-92.
• Koyuncu, G. (2021). Ahmet Vefik Paşa’nın Diplomatik Görev ve Faaliyetleri [Ahmet Vefik Pasha’s Diplomatic Missions and Activities] (Master Thesis). Istanbul University, Social Sciences Institute, Istanbul, Türkiye.
• Köprülü, O. F. (1996). Fuad Paşa, Keçecizade. TDV Encyclopedia, 13, 202-205. Istanbul: Diyanet Foundation Publishing.
• Kösece, Y., & Karakoç, R. (2021). Osmanlı Devleti’nin Modernleşme Sürecinde Bürokrasinin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme [An Evaluation on the Role of Bureaucracy in the Modernization Process of the Ottoman Empire]. Türk İdare Dergisi, 492, 237-262.
• Kumaş, N. (2011). II. Abdülhamit Döneminde Bursa’da Sosyal Hayat [Social Life in Bursa during the Period of Abdulhamit II] (1876-1909) (PhD Thesis). Uludağ University, Social Sciences Institute, Bursa, Türkiye.
• Laurent, B. (1989). Ottomanization and Modernization: The Architectural and Urban Development of Bursa and The Genesis of Tradition 1839-1914. Harvard University, Massachusetts, USA.
• Lewis, B. (2000). Müslümanların Avrupa’yı Keşfi [Muslims’ Discovery of Europe] (Trs. İhsan Duru). Ayışığı Bookstore, Istanbul, Türkiye.
• Organski, A. F. K. (1968). World Politics (2nd ed.). The University of Michigan, New York, USA.
• Ortaylı, İ. (2014). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı [The Longest Century of the Empire] (40th ed.). Timaş Publishing, Istanbul, Türkiye.
• Özcan, A. (2008). Saffet Mehmed Esad Paşa. TDV Encyclopedia, 35, 467-469. Istanbul: Diyanet Foundation Publishing.
• Öztuna, Y. (1988). Keçecizade Fuat Paşa. Ministry of Culture and Tourism Publishing, Istanbul, Türkiye.
• Öztürk, R. H. (2020). Osmanlı Değişim Çabaları ve Mehmet Sadık Rıfat Paşa [Ottoman Change Efforts and Mehmet Sadık Rıfat Pasha]. Akademik İncelemeler Dergisi, 15(1), 345-366.
• Pınar, H. (2008). Diplomasi ile Siyasetin Birlikteliği: Girit İsyanı ve Âli Paşa [The Unity of Diplomacy and Politics: Cretan Revolt and Ali Pasha]. Süleyman Demirel University Social Sciences Journal, 18, 1-22.
• Polatcı, T. (2013). Osmanlı Diplomasisinde Oryantalist Memurlar [Orientalist Officials in Ottoman Diplomacy]. Akçağ Publishing, Ankara, Türkiye.
• Saydam, A. (2006). Namık Paşa. TDV Encyclopedia, 32, 379-380. Istanbul: Diyanet Foundation Publishing.
• Semiz, Y. (1994). Sadık Rıfat Paşa (1807-1857) Hayatı ve Görüşleri [His Life and Views]. Selçuk University Türkiyat Research Journal, 1, 135-144.
• Tanpınar, A. H. (2003). 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi [History of 19th Century Turkish Literature] (10th ed.). Çağlayan Publishing, Istanbul, Türkiye.
• Uçman, A. (1999). Ebubekir Ratıb Efendi’nin Nemçe Sefaretnamesi [Ebubekir Ratıb Efendi’s Nemçe Embassy-Book]. Kitabevi Publishing, Istanbul, Türkiye.
• Uluçam, M. (1999). Âli Paşa. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi [Encyclopedia of Ottomans with Their Lives and Works]. Yapı Kredi Culture Art Publishing, Istanbul, Türkiye.
• Yalçınkaya, M. A. (Ed.). (2013). Osmanlı Diplomasisi [Ottoman Diplomacy]. Anadolu University Press
• Yıldırım, E. (2017). “Dağılma Döneminde Osmanlı Dış Politikası” (Ottoman Foreign Policy in the Period of Disintegration) (Master Thesis). Istanbul, Türkiye: Beykent University Social Sciences Institute.