Abstract
Amīr
Mo‘ezzī (518-521/1124-1127), who writes poems for statesmen and was on duty
with the title as Maliku’s-shu‘arā in Great Seljuk Palace for more than half a
century is an important figure in the literature, history and culture of
Seljuks. Thanks to his father, Burhānī, who was Sultan Alp Arslan’s poet,
Mo‘ezzī lived around the palace and has a dīwān with 19.000 verses especially
consisting of poems written for Seljuk sultans and statesmen such as Maliksāh
(d. 485/1092), Barkyāruk (d. 498/1104), Mohammed Tapar (d. 511/1118) and Sancar
(d. 522/1157) since his childhood. It is possible to find the information about
many historical figures mentioned and not mentioned in the fundamental
historical resources. One of these figures, who Mo‘ezzī praises in his Dīwān
and about whom there was not enough information in the historical resources, is
Māh Malek Hātun (Māh Malek Lady) (d. 487/1094), daughter of Maliksāh with
Terken Hātun (Terken Lady) and the sister of Sultan Sancar. It has great
importance to study how Māh Malek Hātun takes a place in Mo‘ezzī’s Dīwān and world
of thought. On one hand some inferences can be gained in terms of
characteristic features of Māh Malek Hātun that Mo‘ezzī selected to include in
his work, on the other hand information can be gained about the existence of Māh
Malek Hātun in literary and historic texts. In this context, it is clear that statements
and information given by Mo‘ezzī about the praises of Māh Malek Hātun is
notable in terms of both politics and history for Islamic and Turkish world.
Keywords
Amīr Mo‘ezzī Great Seljuk Empire Seljuks Māh Malek Hātun Shāh Hātun (Shāh Lady) Maliksāh Sancar Terken Hātun (Terken Lady)
References
- Bezer, G. Ö. (2011), “Terken Hatun”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (40, s. 510), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Dihhudâ, A. E. (1999), Lugatnâme, C I-XV, Tahran: İntişârât-i Dânişgâh-i Tahrân.
- el-Bundârî, Muhammed. (1943). Zübdetü’n-nusra ve Nuhbetü’l-usra, İran ve Horasan Selçukluları Tarihi, çev. Kıvameddin Burslan, İstanbul: Maarif Matbaası.
- Mu‘izzî, (1389 hş./2010), Dîvân-i Emîr Mu‘izzî, tsh. ‘Abbâs İkbâl Âştiyânî, Tahran: İntişârât-i Esâtîr.
- Mu‘izzî, (1362 hş./1984), Kulliyât-i Dîvân, mukaddime ve tsh. Nâsır-i Heyyirî, Tahran: Neşr-i Merzbân.
- Mu‘izzî, (1393 hş./2014), Kulliyât-i Dîvân-i Emîr Mu‘izzî-i Nîşâbûrî, önsöz, tashih ve açıklamalar Muhammed Rızâ Kanberî, Tahran: İntişârât-i Zevvâr.
- Özaydın, A. (2004), “Melikşâh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (40, s. 54-57), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Sevim, A. - Merçil, E. (2014), Selçuklu Devletleri Tarihi, Siyaset, Teşkilât ve Kültür, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Sümer, F. (1999), Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları, C I-II, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
- Kur’ân-ı Kerîm ve Yüce Meâli, Bilgisayar Hatlı Çok Kolay Okunuşlu, Renkli Kelime Meâli, (2010), haz. Mustafa Özel, İstanbul: Seda Yayınları.
Abstract
Büyük Selçuklu Devleti sarayında
meliküşşü‘arâ unvanıyla yarım asrı aşkın bir sürede bulunan ve devlet adamları
için şiirler yazan Emîr Mu‘izzî (öl. 518-521/1124-1127), Selçuklu edebiyatı,
tarihi ve kültürü açısından önemli bir şahsiyettir. Sultan Alp Arslan’ın şairi
olan babası Burhânî sayesinde çocukluğundan itibaren saray çevresinde yetişen
ve yaşayan Mu‘izzî’nin 19.000 beyit civarındaki Dîvânı, bilhassa
Melikşâh (öl. 485/1092), Berkyâruk (öl. 498/1104), Muhammed Tapar (öl.
511/1118) ve Sencer (öl. 552/1157) gibi Selçuklu sultanları, vezirleri, emîrleri
ve devlet adamları için yazılmış şiirlerden oluşmaktadır. Onun şiirlerinde asıl
tarih kaynaklarında adları zikredilen veya zikredilmeyen birçok tarihî şahsiyet
hakkında bilgiye ulaşabilmek mümkündür. Hayatına dair tarih kaynaklarında çok
fazla malumat bulunmayan ve Mu‘izzî’nin, Dîvân’da adına övgüde bulunduğu
şahsiyetlerden biri de Sultan Melikşâh ile Terken Hâtun’un kızı ve Sultan
Sencer’in kız kardeşi Mâh Melek Hâtun’dur. Mâh Melek Hâtun’un, methiyeci bir
şair olan Mu‘izzî’nin Dîvân’ında ve düşünce dünyasında ne şekilde yer
aldığı hususu birçok bakımdan anlam yüklüdür. Bir yandan Mu‘izzî’nin, Mâh Melek
Hâtun’u hangi özellikleri ve yönleri dolayısıyla eserine dâhil ettiği hakkında
sonuçlara ulaşılabilecek, öte yandan Mâh Melek Hâtun’un edebî ve tarihî
metinlerdeki varlığı hakkında bilgiler elde edilebilecektir. Bu bağlamda
Mu‘izzî’nin Mâh Melek Hâtun methiyesindeki beyanlarının ve bilgilerinin, hem
edebiyat tarihi hem de siyasi tarih açısından İslam ve Türk dünyası için önemli
olduğu açıktır.
Keywords
Emîr Mu‘izzî Büyük Selçuklu Devleti Selçuklular Mâh Melek Hâtun Şâh Hâtun Melikşâh Sencer Terken Hâtun
References
- Bezer, G. Ö. (2011), “Terken Hatun”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (40, s. 510), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Dihhudâ, A. E. (1999), Lugatnâme, C I-XV, Tahran: İntişârât-i Dânişgâh-i Tahrân.
- el-Bundârî, Muhammed. (1943). Zübdetü’n-nusra ve Nuhbetü’l-usra, İran ve Horasan Selçukluları Tarihi, çev. Kıvameddin Burslan, İstanbul: Maarif Matbaası.
- Mu‘izzî, (1389 hş./2010), Dîvân-i Emîr Mu‘izzî, tsh. ‘Abbâs İkbâl Âştiyânî, Tahran: İntişârât-i Esâtîr.
- Mu‘izzî, (1362 hş./1984), Kulliyât-i Dîvân, mukaddime ve tsh. Nâsır-i Heyyirî, Tahran: Neşr-i Merzbân.
- Mu‘izzî, (1393 hş./2014), Kulliyât-i Dîvân-i Emîr Mu‘izzî-i Nîşâbûrî, önsöz, tashih ve açıklamalar Muhammed Rızâ Kanberî, Tahran: İntişârât-i Zevvâr.
- Özaydın, A. (2004), “Melikşâh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (40, s. 54-57), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Sevim, A. - Merçil, E. (2014), Selçuklu Devletleri Tarihi, Siyaset, Teşkilât ve Kültür, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Sümer, F. (1999), Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları, C I-II, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
- Kur’ân-ı Kerîm ve Yüce Meâli, Bilgisayar Hatlı Çok Kolay Okunuşlu, Renkli Kelime Meâli, (2010), haz. Mustafa Özel, İstanbul: Seda Yayınları.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 28, 2018 |
| Submission Date | September 26, 2018 |
| Acceptance Date | October 26, 2018 |
| Published in Issue | Year 2018 |