Tarsus Zeytin Pazarın’ndan Ege ve Batı Anadolu Amphoraları: Roma İmparatorluk ve Geç Antik Dönemler

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 64 - 74, 26.03.2025

Erkan Alkaç

Abstract

Tarsus, Kilikia Bölgesi’nin ovalık bölümünde yer almaktadır. Modern kent, Antik Dönem şehrinin üzerinde kurulmuştur. Bundan dolayı modern yerleşimin farklı noktalarında Antik Dönem’in kalıntıları ile karşılaşılmaktadır. Zeytin Pazarı olarak adlandırılan kazı alanı, Roma Sütunlu Caddesi’nin yaklaşık 700 m kuzeyindedir. Burada gerçekleştirilen kurtarma kazısında Roma Dönemi’ne ait rezervuar yapısı ve mozaik tespit edilmiştir. Yapı, işlevini yitirmesinden sonra toprak, moloz ve Geç Antik Döneme ait farklı formlarda çok sayıda seramikler ile doldurulmuştur. Seramikler arasında farklı yüzyıllara ve üretim merkezlerine ait amphoralar bulunmaktadır. Bunlar, Tarsus’un Akdeniz, Ege ve Karadeniz ile kurduğu ticari ilişkileri kanıtlamaktadır. Bu makale kapsamında Zeytin Pazarı’nın Ege ve Batı Anadolu amphoraları araştırılmaktadır. Makalenin amacı, bu amphoraları sınıflandırmak ve tarihlemektir. Buluntular, Roma ve Geç Antik Döneme Tarihlenen karışık dolgu malzemesi ile birlikte bulunmuştur. Bundan dolayı da amphoralar, benzer örnekler yardımı ile tarihlenmiştir. Araştırma sonucunda Zeytin Pazarı kazısında Ege ve Batı Anadolu üretimi DR 2-4 (MÖ 1. yüzyılın ikinci yarısı - MS 1. yüzyıl), Geç Rhodos (MS 1. ve 2. yüzyıl), Kapitän II (MS 3. - 4. yüzyıl ve MS 2. yüzyılın sonu - 3. yüzyılın ilk yarısı), LR 8 (MS 4. - 5 yüzyıl), LR 2 (MS 5. ve 7. yüzyıl) ve LR 3 (MS 5. yüzyılın ikinci yarısı - 6. yüzyıl) amphoraları tespit edilmiştir.

Keywords

Tarsus, Zeytin Pazarı, Amphora, Roma İmparatorluk Dönemi, Geç Antik Dönem

Aegean and West Anatolian Amphorae from Tarsus, Zeytin Pazari: Roman Imperial and Late Antique Periods

Abstract

Tarsus is located in the lowland part of the Cilicia Region. The modern city was built on the ancient city. Therefore, the ruins of the Ancient Period are encountered at different points of the modern settlement. The excavation area, called the Zeytin Pazarı, is located about 700 meters north of the Roman colonnaded street. A water reservoir structure and a mosaic from the Roman Period were discovered during the rescue excavation. After the structure lost its function, it was filled with soil, rubble, and many ceramics of different forms from the Late Antique Period.
Among the ceramics are amphorae from different centuries and production centers. They prove Tarsus' trade relations with the Mediterranean, the Aegean, and the Black Sea. This article examines the Aegean and Western Anatolian amphorae of the Zeytin Pazarı. The paper aims to classify and date these amphorae. The finds were discovered alongside mixed fill material dating to the Roman and Late Antique Periods. Therefore, the amphorae were dated with the help of similar samples. As a result of the research, the excavation at Zeytin Pazarı has yielded the Aegean and Western Anatolian amphorae, such as DR 2-4, Late Rhodian, Kapitän II, LR 8, LR 2, and LR 3 types.

Keywords

Tarsus, Zeytin Pazarı, amphora, Roman Empire, Late Antiquity

References

• Adak-Adıbelli, I. (2017). Tarsus kırmızı astarlı Geç Roma Dönemi seramikleri. In Adak-Adıbelli I., İlgezdi Bertram, G., Matsumura, K., Baştürk, E., Koyuncu, C., Kızılarslanoğlu, H., A., Yedidağ, T., Y., & A. Topaloğlu Uzunel (eds.), Barış Salman Anı Kitabı, (pp. 1–18). İstanbul.
• Adak-Adıbelli, I., & Alkaç, E. (2024, 24-26 Kasım). Evaluation of Late Antique Wine and Olive Oil Commercial Routes in terms of Tarsus in the Light of Roman Bath and Olive Market Amphorae [Conference presentation]. In Ü. Aydınoğlu & A. K. Şenol (eds.), A Olive Oil and Wine Production in Aegean and Mediterranean in Antiquity (pp. 369-385). Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Akkaş, İ. (2020). Parion yamaç hamamı ticari amphora buluntuları (MÖ 1. yüzyıl- MS 7. yüzyıl). Arkhaia Anatolika, 3, 178–243.
• Alkaç, E. (2021). Tarsus hinterlandından bir grup amphora: Keşbükü buluntuları. D. Kaplan (ed.), Tarsus Araştırmaları II, (s. 191–214). Bilgin Yayınları.
• Alkaç, E. (2024). Trade relations of Tarsus in the light of amphorae: Roman Imperial Period and Late Antique. Seleukeia, 14, 149–165.
• Alkaç, E., & Adak-Adıbelli, I. (2024). Cilician Amphorae from the Tarsus Zeytin Pazarı Excavation. Arkeoloji Dergisi, 32(1), 85–97.
• Arıcı, S. (2024). Antik Çağ’da Tarsus Ekonomisi. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 34, 855-872.
• Arıcı, S., & Göçmen, İ. (2022). Kydnos Nehri ve Tarsus. Arkhaia Anatolica, 5, 288–304.
• Arthur, P., & Williams, D. (1992). Campanian wine, Roman Britain and the third century A.D. Journal Roman Archaeology, 5, 25–160.
• Aslan, E., Erdoğan, L., Orhan, U., & Kılıç, Y. (2018). Kekova’da bulunan bir grup Rhodos amphorası. Cedrus, 6, 249–263.
• Bădescu, A. (2013). Amphoras Kapitän II dscovered at Histria, in Extra Muros Basilica. Materiale Şi Cercetãri Arheologice, 9, 189–198.
• Bezeczky, T. (2005). Late Roman amphorae from the Tetragonos-Agora in Ephesus. F. Krinzinger (ed.), Spatantike und Mittelalterliche Keramik aus Ephesos, Archaologische Forschungen 13, (pp. 203–230). Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Bezeczky, T. (2013). The amphorae of Roman Ephesus. Forschungen Ephesos 15(1), Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Cankardeş Şenol, G. (2006). Klasik ve Helenistik Dönemde mühürlü amphora üreten merkezler ve mühürleme sistemleri. Ege Yayıncılık.
• Cankardeş Şenol, G., Şenol, A. K., & Doğer, E. (2004, 26–29 Eylül). Amphora production in the Rhodian Peraea in the Hellenistic period [Conference presentation]. In J. Eiring & J. Lund (Ed.), Transport amphorae and trade in the Eastern Mediterranean, Monographs of the Danish Institute at Athens, Vol. 5, (pp. 143–148). Aarhus University Press.
• Demesticha, S. (2010). The cargo of shipwreck 7 in the Pagasitic Gulf. A preliminary interpretation. Κεραμιχή της ύστερης Αρχαιότητας, 131-142.
• Diamanti, C. (2010). Stamped Late Roman/Poto-Byzantine amphoras from Halasarna of Kos. Rei Cretariae Romanae Fautorum Acta, 41, 1–8.
• Didioumi, S. (2014). Local pottery production in the island of Cos, Greece from the Early Byzantine period: A preliminary report [Conference presentation]. In N. Poulou-Papadimitriou, E. Nodarou, & V. Kilikoglou (eds.), Late Roman coarse wares, cooking wares and amphorae in the Mediterranean: Archaeology and archaeometry. The Mediterranean: A market without frontiers LRCW 4(1), (pp. 169–180). BAR International Series 2616(I).
• Doğer, E. (1991). Antik Çağda amphoralar. Sergi Yayınları.
• Doksanaltı, M. E. (2020). Knidos ‘liman caddesi’ Geç Antik Dönem atölye/dükkân ve buluntuları. Olba, 28, 377–420.
• Dunbabin, K. M. D., Adak-Adıbelli, I., Çavuş, M., & Alper, D. (2019). The man who came late to dinner. A sundial, a raven, and a missed dinner party on a mosaic at Tarsus. Journal of Roman Archaeology, 32, 329–358.
• Durukan, M. (2015a). Anazarbus, Aegeai ve Tarsus kentlerinin ticaret yollarıyla bağlantısı. Çukurova Araştırmaları Dergisi, 1, 1–7.
• Durukan, M. (2015b). Geç Antik Çağ’da Doğu Akdeniz’deki ekonomik gelişmenin nedenleri. Adalya, XVIII, 241–257.
• Durukan, M. (2017). Yeni veriler ışığında Mallos, Magarsos ve Antiokheia ad Pyramos problemi. Olba, 25, 345–380.
• Empereur, J. Y., & Hesnard, A. (1987). Les amphores Hellenistiques. Céramiques Hellénistiques et Romaines, II, 17–71.
• Empereur, J. Y., & Picon, M. (1989). Les régions de production d’Amphores impériales en méditerranée orientale. In M. Lenoir, D. Manacorda, & C. Panella, Amphores romaines et histoire économique. Dix ans de recherche. Actes du colloque de Sienne (22-24 mai 1986), 223–248. Publications de l'École Française de Rome.
• Fırat, M. (2019). Phokaia mozaikler alanında ele geçen Roma Dönemi amphoraları. Seramik Araştırmaları Dergisi, 1, 30–53.
• Grace, V. (1950). The stamped amphora handles. In H. Goldman (ed.), Excavations at Gözlü Kule, Tarsus I, (pp. 135–148). Princeton University Press.
• Grace, V. (1963). Notes on the amphoras from the Koroni Peninsula. Hesperia, 32(3), 319–334. Hanfmann, G. M. A. (1963). The Iron Age pottery of Tarsus. H. Goldman (ed.), Excavations at Gözlü Kule, Tarsus, Vol. III: The Iron Age, (pp. 18–332). Princeton University Press.
• Hayes, J. W. (2003). Hellenistic and Roman pottery deposits from the Saranda colonies' castle site at Paphos. Absa, 98, 447–516.
• Kara, Ü. (2021). Geç Antik Çağ amphoralarında görülen yazıt ve mühürler Iışığında annona sistemi: LRA 1, LRA 2, LRA 3 ve Zeest 80. Arkeoloji Dergisi, 27(2), 65–79.
• Kızılarslanoğlu, A. (2016). Antik Çağ’da Elaiusa Sebaste’nin amphora üretimi ve ticari ilişkileri [Unpublished doctoral dissertation]. University of Atatürk.
• Kurt, M. (2018). MS 4. yüzyılda Isauria Eyaleti’nin siyasal ve idari yapısı. Belleten, 285(82), 803–828.
• Ladstätter, S. (2008). Überlegungen zur lokalen amphorenproduktion spatantik-byzantinischer Zeit in Ephesos. M. Steskal & M. La Torre (eds.), Das Vediusgymnasium in Ephesos, Forschungen in Ephesos, 14(1), (pp.180–183). Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Meyza, H., & Baginska, D. (2013). Roman Amphorae from the Polish Excavations at Nea Paphos Maloutena: An Overview. L. Lawall & J. Lund (eds.), The Transport Amphorae and Trade of Cyprus, Gösta Enbom Monographs 3, (pp. 134–153). Aarhus University Press.
• Negru, M., Bădescu, A., & Avram, R. (2003). Kapitän II amphorae in Roman Dacia. Rei Cretariae Romanae Favtorvm Acta, 38, 209–214.
• Opait, A. (2004, September 26-29). The Eastern Mediterranean amphorae in the province of Scythia [Conference presentation]. In J. Eiring & J. Lund (eds.), Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean, Monographs of the Danish Institute at Athens Vol. 5, (pp. 293–308). Aarhus University Press.
• Outschar, U. (1993). Produkte aus Ephesos in alle welt? Osterrichisches Archaologisches Institut Berichte und Materialien, 5, 47–52.
• Palamutçu, S. (2014). Ephesos Liman alanı’ndan ele geçen LR 3 tipi amphoralar. [Unpublished doctoral dissertation]. University of Adanan Menderes.
• Peacock, D. P. S., & Williams, D., F. (1986). Amphorae and the Roman economy. Longman Press.
• Pieri, D. (2005). Le Commerce du vin oriental à l'époque Bizans (Ve-VIIe siècles). Le témoignage des amphores en Gaule Bibliothèque Archéologique et Historique (BAH), Tome 174.
• Poulou Papadimitriou, N., & Nodarou, E. (2007). La ceramique protobyzantine de Pseira: La Production locale et les importations, étude typologique et petrographique. M. Bonifay ve J.-C. Treglia (eds.), Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and Archae (Vol. 2/2, pp. 755–766). BAR International Series 1662. Arkeopress.
• Reynolds, P. (2010). Trade Networks of the East, 3rd to 7th Centuries: The View from Beirut (Lebanon) and Butrint (Albania) (Fine Wares, Amphorae and Kitchenwares). S. Menchelli, S. Santoro, M. Pasquinucci, & G. Guiducci (eds.), Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and Archaeometry: Comparison Between Western and Eastern Mediterranean LRCW 3, (pp. 89–114). BAR International Series 2185. Archaeopress.
• Şenol, A. K. (2000). İskenderiye kazılarında ele geçen amphoralar ışığında kentin Roma Dönemi şarap, zeytinyağı, salamura balık ve sos ticareti. [Unpublished doctoral dissertation]. University of Ege.
• Şenol, A. K. (2003). Marmaris Müzesi ticari amphoraları. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Şenol, A. K. (2009). AETAM’de bulunan amphoraların tipolojisi. A., K. Şenol (ed.), AETAM (Arslan Eyce Taşucu Amphora Müzesi)’da bulunan ticari amphoralar ve Akdeniz’de ticaretin izleri, (s. 100-319). Silifke.
• Şenol, A. K. (2015). Smyrna kazılarında 2007-2011 yılları arasında bulunan ticari amphoralar. A. Ersoy (ed.), Smyrna/İzmir kazı ve araştırmaları. I. çalıştay bildirileri (s. 243-256). Ege Yayınları.
• Şenol, A. K. (2018). Commercial amphorae in the Graeco-Roman Museum of Alexandria. Études Alexandrines Vol. 44, (AmphorAlex 7). Alexandrie.
• Şenol, A. K. (2019). Ceramic production on the Karian Chersonesos. W. Held (ed.), Die Karische Chersones vom Chalkolithikum bis in die byzantinische Zeit Beitrage zu den Surveys in Loryma und Bybassos, Forschungen auf der Karischen Chersones Band 1, (s. 93–118). Eigenverlag des Archäologischen Seminars der Philipps-Universität Marburg.
• Sezgin, Y., Şenol, A. K., & Cankardeş-Şenol, G. (2022). İzmir Arkeoloji Müzesi ticari amphoraları. Ege Yayınları.
• Strabon. Geographika (Kitap XII, XIII, XIV) (Çev. A. Pekman). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Tomber, R. S. (1996). Provisioning the desert: Pottery supply to Mons Claudianus. D. M. Bailey (ed), Archaeological Research in Roman Egypt, Journal of Roman Archaeology Suppl. 19, 39–49.
• Whitbread, I. K. (1995). Greek transport amphorae: A petrological and archaeological study. The British School at Athens, Fitch Laboratory Occasional Paper 4. David Brown Book Company.