Yerel Sanatla Bölgesel Kültürel Kavramları İfade Etmek: Blaundos'tan Yeni Bir Mermer Kabartma

Year 2025, Volume: 7 Issue: 2, 272 - 287, 25.09.2025

Abdullah Kasım Sonkaya , Birol Can

https://doi.org/10.33469/oannes.1618397

Abstract

Blaundos Antik Kenti, Uşak ili, Ulubey ilçesine bağlı Sülümenli köyünün yaklaşık 2 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. Kentte 2018 yılından bu yana sürdürülen arkeolojik kazılarla elde edilen bulgular, Blaundos'un antik dönemdeki dini ve sosyokültürel özellikleri hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Bu çalışma Blaundos’ta, Demeter (Ceres) Tapınağı’na bitişik uzanan Ana Cadde üzerinde 2018 ve 2019 yıllarında gerçekleştirilen kazılarda iki ayrı parça halinde bulunmuş bir mermer kabartmayı ele almaktadır. Kabartma tipoloji, ikonografi ve stil gibi heykeltıraşlık özelliklerinin yanı sıra kentteki kültlere dair izler taşıması açısından da önemlidir.
Kabartma üzerindeki üç figür Demeter Rahibesi, Dionysos ve Pudicitia Philista tiplerini yansıtmaktadır. Doğu Lidya'da hakkındaki bilgilerimize yeni katkılar sunan bu sahne, kent ve çevresinde daha önce görülmeyen yeni bir figüratif ve kültsel kombinasyonu ortaya koymaktadır. Blaundos’ta daha önce birbirinden ayrı epigrafik, numismatik ve mimari buluntular halinde ele geçen Demeter ve Dionysos kültleri hakkındaki bulgular bu çalışmada ilk kez aynı kabartma üzerinde bir arada görülmektedir.
Stil açısından değerlendirildiğinde, Batı Anadolu heykeltıraşlığından bilinen standart tiplerin Blaundos kabartması üzerinde yerel bir işçilik anlayışıyla yeniden yorumlandığı düşünülmektedir. Eserin olasılıkla tapınakla yaklaşık aynı tarihlere, kentte sosyal yaşamın aktif olduğu MS 1. yüzyılın ikinci yarısına ait olması muhtemeldir.

Keywords

Lydia , Blaundos , heykeltıraşlık , kabartma , Demeter

Expressing Regional Cultic Concepts Through Local Art: A New Marble Relief from Blaundos

Abstract

Blaundos Ancient City is located approximately 2 km northeast of the village of Sülümenli in the Ulubey district of Uşak Province. The findings obtained through archaeological excavations conducted in the site since 2018 provide significant information about the religious and socio-cultural characteristics of Blaundos in antiquity. This study addresses a marble relief, discovered in two separate fragments during the excavations conducted in 2018 and 2019 along the Main Street extending adjacent to the Temple of Demeter (Ceres) in Blaundos. The relief is significant not only for its sculptural features such as typology, iconography, and style, but also for bearing traces of the cults in the city.
The three figures depicted on the relief represent the Priestess of Demeter, Dionysos, and the Pudicitia Philista type. This scene, which provides new contributions to our knowledge of Eastern Lydia, introduces a previously unobserved figurative and cultic combination in the city and its surrounding region. The findings related to the cults of Demeter and Dionysos, previously discovered separately in epigraphic, numismatic, and architectural forms in Blaundos, are for the first time observed together on the same relief in this study.
Stylistically, it is argued that the standard types known from Western Anatolian sculpture are reinterpreted on the Blaundos relief through a local craftsmanship approach. The work is likely to date to the second half of the 1st century AD, around the same time as the temple, when social life in the city was particularly active.

Keywords

Lydia , Blaundos , sculpture , relief , Demeter

References

• Akbıyıkoğlu, K. (1997). 1995 yılı Blaundos (Sülümenli) kazısı. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, VII, 29-48.
• Akyürek-Şahin, N. E. (2016). The Cult of Hecate in Lydia: Evidence from the Manisa Museum, Gephyra, 13, 1-48.
• Alkış-Yazıcı, G. & Üreten, H. (2020). Ephesos Kenti Tanrı(ça) ve Kültleri. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 7 (1), 452-495.
• Ashmole, B. (1951). Demeter of Cnidus. The Journal of Hellenic Studies, 71, 13-28.
• Athanasopoulou, S., Palaiokrassa, N., Paschalidis, K. (2018). Footwear in Ancient Greece through the works of art of the National Archaeologıcal Museum; krepides, trochades, endromides and embades. In M. Lagogianni-Georgakarakos (Ed.) The Countless Aspect of Beauty in Ancient Art (pp. 209-236). National Archaeological Museum.
• Bulba, M. (2019). Kaunos Demeter kutsal alanı: terakota buluntular. Cedrus, VII, 123-167. https://doi.org/10.13113/Cedrus/201906
• Bülbül, H. A. (2019). Tekirdağ Arkeoloji Müzesi’nde bulunan mezar ve adak stelleri [Unpublished master’s thesis]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Can, B. (2017). Blaundos Antik Kenti. In R. M. Czichon, Ş. Söyler, B. Can, İ. Çavuş (Eds.). Yüzey araştırmaları ve kazılar ışığında Uşak (pp. 73-82). Ege Yayınları.
• Can, B. (2023). Blaundos Antik Kenti 2019-2021 çalışmaları (ikinci, üçüncü ve dördüncü sezon). Kazı Sonuçları Toplantısı, 42 (1), 453-469.
• Çekilmez, M. (2015). Tire Müzesi Hellenistik ve Roma Dönemi mezar stelleri, Tire Belediyesi Yayınları.
• de Hoz, M. (2016). The Goddess of Sardis: Artemis, Demeter or Kore? In M.P. de Hoz, J. P. S. Hernández, C. M. Valero (Eds.) Between Tarhuntas and Zeus Polieus: cultural crossroads in the temples and cults of Graeco-Roman Anatolia (pp. 185-224). Peeters Publishers.
• Dinç, M. (2015). Manisa Müzesindeki Hellenistik-Roma Dönemi heykelleri. In S. Durugönül (Ed.) Manisa Müzesi Heykeltıraşlık Eserleri (pp. 27-96). Mersin Üniversitesi KAAM Yayınları.
• Dürüşken, Ç. (2000). Roma’nın gizemli dinleri. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Eule, J. C. (2001). Hellenistische bürgerinnen aus Kleinasien: weibliche gewandstatuen in ihrem antiken kontext. TASK Vakfı.
• Filges, A. (2002). Blaundos 2000. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 19 (1), 263-270.
• Filges, A. (2006a). Blaundos; berichte zur erforschung einer kleinstadt im lydisch-phrygischen grenzgebiet. Istanbuler Forschungen 48. Tübingen.
• Filges, A. (2006b). Blaundos; stadtgrabungen und stadtforchung im westlichen Kleinasien, 3, 49-60.
• Gaifman, M. (2008). Visualized rituals and dedicatory ınscriptions on votive offerings to the nymphs. Opuscula, 1, 85-103.
• Grether G. (1946). Livia and the Roman Imperial Cult. The American Journal of Philology, 67 (3). 222-252. Hanfmann, G. M. A. and Ramage, N. (1978). Sculpture from Sardis: the finds through 1975, Harvard University Press.
• Herrmann, P. (1998). Demeter Karpophoros in Sardeis. Revue des Études Anciennes, 100, 495-508.
• Howatson, M. C. (2015). Oxford Antikçağ sözlüğü. F. Ersöz (Çev.). Kitap Yayınevi.
• Känel, R. (1989). Drei Hellenistische grabreliefs aus Smyrna in Basel. Antike Kunst, 32 (1), 50-58.
• Karaosmanoğlu, M. (2005). Mitoloji ve Ege’nin tanrıları, Eser Ofset Matbaacılık.
• Karlsson, S. (2014). Emotions carved in stone? the social handling of death as expressed on Hellenistic grave stelai from Smyrna & Kyzıkos [Unpublished PhD thesis]. University of Gothenburg.
• Keil, J. (1923). Die kulte Lydiens. In W. H. Buckler, W. M. Calder (Eds.), Anatolian studies presented to Sir William Mitchell Ramsay (pp. 239-266). The University Press.
• Leventi, I. (2007). The mondragone relief revisited: Eleusinian cult iconography in Campania. Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens, 76 (1), 107-141.
• Linfert, A. (1976). Kunstzentren Hellenistischer zeit. studien an weiblichen gewandstatuen. Franz Steiner Verlag.
• Lo Monaco, A. (2021). La base con Asclepio, Igea e Telesforo della Fondazione Sorgente Group. Studi Classici e Orientali, 67 (2), 147-168. https://doi.org/10.12871/97888333962629
• Malay, H. (1994). Greek and Latin Inscriptions in the Manisa Museum. Österreichischen Akademie der Wissenchaften.
• Mark, I. S. (1984). The gods on the east frieze of the Parthenon. Hesperia, 53 (3), 289-342. https://doi.org/10.2307/147709
• Michels, C. (2011). Dionysos kathegemon und der Attalidische Herrscherkult. Überlegungen zur Herrschaftsrepräsentation der Könige von Pergamon. In L. M. Günther, S. Plischke Oikumene (Eds.). Studien zum vorhellenistischen und hellenistischen Herrscherkult (pp. 114-140). Studien zur antiken Weltgeschichte 9.
• Mylonas, G. E. (1947). Eleusis and the Eleusinian mysteries. The Classical Journal, 43 (3), 131-146.
• Öztürk, B. (2010). Yazıtlar ışığında Roma İmparatorluk Çağı Küçükasyası'nda Dionysos kültü. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Pfuhl, E. and Mobius, H. (1977 / 1979). Die ostgriechischen grabreliefs, Text und Tafel Band I-II. Philipp von Zabern.
• Pinkwart, D. (1965). Das relief des Archelaos von Priene und die Musen des Philiskos. Lassleben.
• Richter, G. M. A. (1967). The sculpture and sculptors of the Greeks, Yale University Press.
• Robert, L. (1955). Hellenica, Recueil d’épigraphie, de numismatique et d’antiquités grecques, Vol. X, Paris.
• Schmidt, S. (1991). Hellenistische grabreliefs. typologische und chronologische beobachtungen. Böhlau Verlag.
• Sina, A. (2004). Eleusis’de Demeter kültü ve kadın ritüelleri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 44 (1), 37-52.
• Sonkaya, A. K. (2018). Hellenistik Dönem Lydia mezar stellerinde kadın ve erkek tipleri. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 60, 35-63.
• Sonkaya A. K. (2019). Lydia’nın Hellenistik dönem mezar steli atölyeleri. In V. Keleş, H. Kasapoğlu, H. E. Ergürer, E. Çelikbaş, A. Yılmaz (Eds.). Essays for Cevat Başaran’s 60th Birthday Occasion (pp. 1-26). Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Şahin, M. (2000). Miletopolis kökenli figürlü mezar stelleri ve adak levhaları. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şahin, M. (2020). Apollonia Ad Rhyndacum’dan bir aplik seramik parçası. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9 (4), 1861-1873.
• Tatar, Ö. (2023). A unique Silandos medallion of Faustina II from Blaundos in Lydia. Journal of Roman Archaeology, 36, 186-195. https://doi.org/10.1017/S104775942300017X
• Tatar, Ö. (2024). Hellenistic civic coinage of Blaundos. Anatolia, 50, 193-223. https://doi.org/10.36891/anatolia.1426143
• Üreten, H. (2004). Helenistik Dönem Pergomon kenti tanrı ve kültleri. Tarih Araştırmaları Dergisi, 23 (35), 185-214. https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000182
• Von Prott, H. (1902). Dionysos Kathegemon. Athenische Mitteilungen, 27, 161-188.
• Wallensten, J. (2014). Karpophoroi deities and the Atticcult of Ge: Notes on IG II 4758. Svenska ınstituten I Athen Och Rom Institutum Atheniense Atque Institutum Romanum Regni Sueciae Opuscula Annual of the Swedish Institutes at Athens and Rome, 7, 193-203.
• Yaylalı, A. (1979). Hellenistik Devir İzmir mezar stelleri [Unpublished associate professorship thesis]. Atatürk Üniversitesi.
• Zanker, P. (1993). The Hellenistic grave stelai from Smyrna: identity and self-image in the polis, in images and ideologies”. In A.W. Bulloch (Ed.), Self-definition in the Hellenistic World (pp. 212-230), Berkeley.