OSMANLI DEVLETİ DÖNEMİ MİRAS HUKUKU

Year 2024, Volume: 4 Issue: 2, 106 - 114, 23.01.2025

Tuğba Nur Kaya

Abstract

İnsanlar hayatta iken kazandıkları varlıklarını, yaşamlarını kaybettiklerinde sevdiklerine bırakmak isterler. İslam Hukuku, miras paylaşımında dikkate alınması gereken temel prensipleri ve şartları belirlemektedir. Bu kurallar, mirasçılar arasında eşitliği sağlamak ve her bireyin haklarını korumak amacı taşır. Osmanlı Devleti, İslam Hukuku’nun miras paylaşımındaki ilkelerini benimsemiş ve bunları kendi hukuk sistemine entegre etmiştir. Mirasın adil bir şekilde dağıtılması için belirli kurallar ve yöntemler geliştirilmiştir. Mirasçıların haklarının korunması, özellikle kadın ve çocukların mağdur olmaması için özel önem taşımıştır. Osmanlı döneminde, miras hukuku uygulamalarında farklı durumlarla karşılaşılmıştır. Aile yapısındaki çeşitlilik, mirasın dağıtımında bazı karmaşalara yol açabilmiştir. Mirasın taksimi sırasında, varisler arasında anlaşmazlıklar yaşanabilmekte ve bu durum, mahkemelere yansıyan davalara sebep olabilmektedir. Bunun yanı sıra, sosyal ve ekonomik koşullar, mirasın nasıl değerlendirileceği üzerinde etkili olmuştur. Osmanlı Devleti’nde miras hukuku, ölen kişinin mal varlığının (tereke) adil bir şekilde paylaşılmasını sağlamak için İslam miras hukuku (feraiz) ilkelerine dayanıyordu. Mirasın paylaşımı, özellikle varislerin sahip olduğu özellikler ve durumların göz önünde bulundurulmasıyla gerçekleştiriliyordu. Bu süreçte, varislerin cinsiyeti, yaşı ve diğer sosyal özellikleri, mirasın nasıl dağıtılacağını etkileyen önemli faktörlerdi. Mirasın tespiti ve dağıtımı, şeri’yye sicilleri (kadı defterleri) ve tereke defterleri gibi belgelerde kayıt altına alınıyordu. Bu belgeler, ölen kişinin mülk mallarının kaydedilmesi ve varisler arasında adil bir paylaşımın yapılabilmesi için gerekli verileri sağlıyordu. Kadı, bu belgeleri kullanarak mirasçıların haklarını korumak ve mirasın paylaşımında adalet sağlamakla yükümlüydü.

Keywords

osmanlı devleti, miras, islam hukuku, varis

References

• Aksu, Z. (2005). İslâm’ın doğuşunda toplumsal realite: Hukuki ayetler ve içtihadi kaynaklar. Ankara: Avrasya Yayınları.
• Aktan, H. (1991). Mukayeseli İslam miras hukuku (1. baskı). İstanbul.
• Aktan, H. (2005). Miras. In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (s. 143). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aktan, M. (2008). Mukayeseli İslâm miras hukuku.
• Albayrak, İ. (2003). İslâm hukukunda miras ve paylaşım sistemi. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(2), 67-89.
• Aydın, M. (2010). İslam hukukunda kadının miras payı. Uluslararası İslam Hukuku Dergisi, 5(1), 123-138.
• Bardakoğlu, A. (2005). Feraiz. In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 12, s. 362). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Berki, A. H. (1986). İslâm hukukunda ferâiz ve intikâl (İ. Yücel, Ed.). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Cömert, İ. (2001). Feraiz ilmi ve İslam miras hukuku esasları. Konya: Mektup Yayınları.
• Demir, F. (2012). İslam hukukunda mirasın taşınır ve taşınmaz mallara uygulanması. Fıkıh ve Hukuk Araştırmaları, 2(3), 87-100.
• Döndüren, A. (2000). Delilleriyle aile ilmihali (s. 278).
• Döndüren, H. (n.d.). Delilleriyle aile ilmihali. İstanbul: Erkam Yayınları.
• Dönmez, İ. (2009). İslâm’da miras hukuku: Temel prensipler ve tarihsel gelişim. Dini Araştırmalar Dergisi, 12(4), 45-62.
• Erdoğan, M. (2005). Fıkıh ve hukuk terimleri sözlüğü (2. baskı). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Esen, A. (2011). İslam ve modern hukukta miras sistemi karşılaştırması. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 14(1), 99-120.
• İbn Mace. (1981). Feraiz. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• İbn Manzur, M. b. M. (1990). Lisanü’l-Arab (Cilt 2). Beyrut: Darus-Sadr.
• İnan, A. N. (2005). Türk medeni hukuku: Miras hukuku (5. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Karaman, A. (2008). Anahatlarıyla İslâm hukuku (s. 372-374).
• Karaman, A. (2012). Mukayeseli İslâm hukuku (s. 499).
• Karaman, H. (1986). Mukayeseli İslâm hukuku (Cilt 1). İstanbul: Nesil Yayınları.
• Kaya, A. (2015). İslam hukukunda hisseli miras ve sorunlar. Miras Hukuku Araştırmaları Dergisi, 3(1), 56-70.
• Kılıç, Ö. (2014). Kur'an'da miras hukuku: Fariza ve feraiz kavramları. Uluslararası İslam Hukuku Dergisi, 3(1), 45-60.
• Koçak, A. (2013). İslâm hukuku (s. 394-398).
• Kur’an-ı Kerim. (n.d.). Nîsa, 4/176.
• Mehmed, S. (n.d.). İlkeler ve hisseler açısından İslâm miras hukukunun kaynakları (s. 80).
• Özcan, E. (2010). Kadının İslam hukukundaki miras hakkı üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(10), 34-42.
• Şahin, H. (2018). Kur'an-ı Kerim’de miras paylaşımı ile ilgili ayetler üzerine bir inceleme. İslami İlimler Dergisi, 2(4), 89-110.
• Sarıcaoğlu, F. (2006). İslam hukukunda ferâiz ve miras hükümleri. İstanbul: Ensar Yayınları.
• Sebt el-Mardini. (1998). Şerhu’r-Rahabiyye fi İlmi’l-Feraiz (s. 31). Dâru’l-Kalem. Tirmizî, E. İ. (2024). Sünen-i Tirmizî (A. Çevik, Çev.). İstanbul: Diyanet İşleri Yayınları.
• Uzunpostalcı, M. (1988). Hukuk ve İslâm hukuku (Cilt 1-2). Konya: Şahsi Yayıncılık.
• Uzunpostalcı, M. (1990). Hukuk ve İslâm hukuku (Cilt 1-2). Konya: Şahsi Yayıncılık.