Abd al Rahmān Shukrī's Understanding of Poetry

Year 2025, Issue: 5, 1 - 16, 30.09.2025

Necati Yaman

https://doi.org/10.70674/oi.1581994

Abstract

This article examines the life and views on Arabic poetry of Abd al Rahmān Shukrī (1886–1955), one of the innovative poets of the twentieth century who lived in Egypt and was of Moroccan origin. This study aims to examine Abd al Rahmān Shukrī's approach to poetry. Within this framework, a literature review was conducted; works written about Shukrī, encyclopaedia entries, the introductions to Shukrī's poetry collections, and his views on poetry as expressed in his articles were examined. This study only addresses Shukrī's views on poetry; his criticism and short stories were not included in the research. The study reveals that the sources examined provide information that supports each other. Abd al Rahmān Shukrī, who spent his life as an educator, holds an important place in modern Arabic literature. After completing his university education, he studied in England thanks to his proficiency in English, which gave him the opportunity to experience Western literature firsthand. This experience broadened his literary culture and shaped his understanding of poetry. Shukrī's literary understanding is based on the roots of classical Arabic literature on the one hand, and on the other hand, it is shaped by the innovative views he learned from Western literature. He read many classic works of Arabic literature, and his English education also led him to take an interest in English literature. His adoption of the views of English Romantic poets at a time when French literature was more widespread placed him in a unique position. Abd al Rahmān Shukrī carried forward the literary innovation movement that began in Egypt with the French Revolution and pioneered the spread of Romanticism and its principles in Arabic literature. According to Shukrī, poets should distance themselves from the formalism of the classical school and they should not view poetry as merely a structure woven with formal rules. In his view, poetry is an art form in which the poet can express his feelings and thoughts sincerely. In this context, he sought to free poetry from rigid formalism and criticised the rules and patterns that hindered the development of poetry. He did not consider elements such as rhyme and metre to be indispensable conditions of poetry. The most important indication of his disregard for formalism can be seen in the two poems he wrote in a free style without meter or rhyme. According to him, poetry should express emotion; it should not be limited by artificial structures.

Keywords

Arabic language and rhetoric , Abd al Rahman Shukrī , Understanding of Poetry , Modern Egyptian Poetry , Romanticism

Ethical Statement

Use of Artificial Intelligence: No Artificial Intelligence-based tools or applications were used in the preparation of this study. All content of the study was produced by the author(s) in accordance with scientific research methods and academic ethical principles. Also, this article is based on his master’s thesis titled “Abdurrahmân Shukrî and His Place in Modern Arabic Literature”, which is ongoing at Suleyman Demirel University, Institute of Social Sciences.

Supporting Institution

No external funding was used to support this research.

Thanks

Not declared.

Abdurrahmân Şükrî’nin Şiir Anlayışı

Abstract

Bu makalede, Mısır’da yaşamış modern şairlerinden, Abdurrahmân Şükrî’nin (1886-1955) hayatı ve Arap şiirine dair görüşleri ele alınmıştır. Bu çalışma, Abdurrahmân Şükrî’nin şiire yaklaşımını incelemeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede kaynak taraması yapılmış; Şükrî hakkında yazılmış eserler, ansiklopedi maddeleri, Şükrî’nin şiir dîvânlarının mukaddimeleri ve şiirle ilgili yazdığı makalelerindeki görüşleri incelenmiştir. Bu araştırmada Şükrî’nin yalnızca şiirle ilgili görüşleri ele alınmış, eleştirmenlik yönü ve kısa hikâyeleri araştırmaya dâhil edilmemiştir. İngiltere’de öğrenim görmesi vesileyle Batı edebiyatını daha yakından tanıma fırsatı bulmuştur. Şükrî’nin edebî anlayışı bir yandan klasik Arap edebiyatının köklerine dayanırken, diğer yandan Batı edebiyatından öğrendiği yenilikçi görüşlerle şekillenmiştir. Arap edebiyatına ait birçok klasik eseri okumuş; bunun yanında aldığı İngilizce eğitimin de etkisiyle İngiliz edebiyatına ilgi duymuştur. Abdurrahmân Şükrî, Mısır’da Fransız İhtilâli’yle başlayan edebî yenilik hareketini daha da ileriye taşıyarak Romantizmi ve ilkelerinin Arap edebiyatında yayılmasına öncülük etmiştir. Şükrî’ye göre şair, Klasik ekolün şekilcilik anlayışından uzak durmalı; şiiri yalnızca biçimsel kurallarla örülü bir yapı olarak görmemelidir. Ona göre şiir, şairin duygularını ve düşüncelerini içten bir şekilde ifade edebildiği bir sanat alanıdır. Bu bağlamda, şiiri katı şekilcilik anlayışından kurtarmaya çalışmıştır. Yedi şiir dîvanı yayımlayan Şükrî, aynı zamanda nesir türünde de eser yazmış üretken bir edebiyatçıdır. Şiir anlayışında milliyetçilik ve övgü gibi klasik temalara yer yoktur. Bu yaklaşım, onun sanatı bir araç değil, başlı başına bir değer olarak gördüğünü gösterir. Şiirinde doğa, hayat, insan, sevgi, umut ve elem gibi daha çok Romantizmin işlediği konulara yer vermiştir. Şükrî’nin Romantizme yönelmesinin sebebi ise edebiyatı halkın anlayabileceği sade bir dille topluma ulaştırıldığı takdirde, toplumun yaşadığı krizleri aşmasına katkı sağlayabileceğine olan inancıdır. Şükrî’nin edebî olarak ön plana çıkan bir başka özelliği karamsarlıktır. Bu durumun nedeni olarak Mısır’da yaşanan siyasî ve ekonomik krizler ile İngiliz işgalinin etkilerini göstermektedir. Bu karamsar özellik, Şükrî’nin şiirine de yansımış; ölüm, acı ve umutsuzluk gibi temalarla kendini göstermiştir. Şükrî, şiirle ilgili görüşlerini romantik akımın görüşleriyle açıklamaya çalışmıştır. Şükrî, şairin duyguyla birlikte düşünceyi de ifade etmesi gerektiğini savunur. Ona göre şiir, yalnızca güzel söz söyleme sanatı değildir; bir ruh hâlinin, bir fikrin ya da bir hissin içten bir ifadesidir. Şükrî’nin üzerinde durduğu bir diğer önemli husus, konu bütünlüğüdür. Klasik Arap şiirinde olduğu gibi birkaç konunun aynı şiirde yer almasına karşı çıkmış, şiirin tek bir konudan oluşması gerektiğini savunmuştur. Şiirde mısranın değeri hususunda ise, onun tek başına değil, bir bütünün parçası olması sebebiyle değerli olacağını ileri sürmüştür. Bu yaklaşım, klasik Arap şiirinin üslûp anlayışına karşı bir yenilik olarak kabul edilmektedir. Şükrî’nin şiirde yer verilmesini istediği bir diğer özellik, hayal gücüdür. Ancak bazı şairlerin hayal gücünü vehimle karıştırabildiğini belirtir. Gerçekle bir şekilde bağlantısı olan imgeleri “hayal”, gerçekle bağdaşmayan, temelsiz imgeleri ise “vehim” olarak nitelendirir. Ona göre iyi şiir, doğru hayal gücüne yer veren; vehme sebep olabilecek yanlış benzetmelerden uzak şiirdir. Şükrî’nin, Arap edebiyatında sıkça kullanılan teşbih ve istiare gibi sanatlara karşı olumsuz bir tavır takındığı görülmektedir. Edebî sanatların şiirde aşırı kullanımı, ona göre doğal duygu akışını sekteye uğratmaktadır. Ona göre şiirin yalnızca içeriği değil, anlatım biçimi de aynı derecede önemlidir. Bu nedenle daha içten, sade ve doğal bir anlatımı benimsemiştir.

Keywords

Arap dili ve belagatı , Abdurrahmân Şükrî , Şiir Anlayışı , Modern Mısır şiiri , Romantizm

Ethical Statement

Yapay Zekâ Kullanımı: Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde Yapay Zekâ tabanlı herhangi bir araç veya uygulama kullanılmamıştır. Çalışmanın tüm içeriği, yazar(lar) tarafından bilimsel araştırma yöntemleri ve akademik etik ilkelere uygun şekilde üretilmiştir. Ayrıca bu makale, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde devam eden “Abdurrahmân Şükrî ve Modern Arap Edebiyatındaki Yeri” başlıklı yüksek lisans tezinden faydalanılarak hazırlanmıştır.

Supporting Institution

Bu araştırmayı desteklemek için dış fon kullanılmamıştır.

Thanks

Beyan edilmemiştir.

References

• Akkâd, Abbâs Mahmûd el-. “Abdurrahmân Şükrî fî’l-Mîzân”. el-Hilâl 2 (1959), 23-27.
• Allen, Roger (ed.). Essays in Arabic Literary Biography 1850-1950. Wiesbaden: Harrassowitz, 2010. http://ktp.isam.org.tr/detayzt.php?navdil=tr&idno=255981&wKitaplar=essays+in+arabic&wYazarlar=allen
• Badawi, M. M. A Critical Introduction to Modern Arabic Poetry. Cambridge: Cambridge University, 1975. http://ktp.isam.org.tr/detayzt.php?navdil=tr&idno=1697&wYazarlar=badawi
• Brugman, Jan. An Introduction to the History of Modern Arabic Literature in Egypt. Leiden : E.J. Brill, 1984. http://ktp.isam.org.tr/detayzt.php?navdil=tr&idno=8292&wYazarlar=brugman
• Çelenli̇oğlu, Asiye. “Modern Türk ve Mısır Edebiyatının Doğuş ve Gelişim Evrelerindeki Benzerlikler ve Fransız Edebiyatının Bu İki Edebiyata Tesiri”. The Journal of Academic Social Science 87 (29 Ağustos 2024), 294-314. https://doi.org/10.16992/ASOS.14678
• Çetkin, Muhammed. Mısır’da Modern Şiirin Doğuşu ve Şiir Ekolleri. Ankara : Sonçağ Akademi, 2022. http://ktp.isam.org.tr/detayzt.php?navdil=tr&idno=406751&wKitaplar=+M%C4%B1s%C4%B1rda+modern+&wYazarlar=%C3%A7etkin
• Dayf, Şevkî. el-Edebü’l-Arabiyyü’l-Mu’âsır fî Mısr. Dâru’l-Meârif, 10. Basım, ts.
• ed-Desûkî, Ömer. fî’l-Edebî’l-Hadîs. 2 Cilt, 1973.
• Direkler, Emine. Modern Arap Şiirinde Dîvan Ekolü’nün Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Elkât, Abdülkâdir. el-İtticâhü’l-Vicdâniyye fî’ş-Şi’ri’l-Arabiyyi’l-Muâsır. Mektebetü’ş-Şebâb, 1988.
• Er, Rahmi. Çağdaş Arap Edebiyatı Seçkisi: (şiir-Öykü). Ankara : Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2004. http://ktp.isam.org.tr/detayzt.php?navdil=tr&idno=29582&wYazarlar=rahmi+er
• Fercânî, Dayf Abdülmün’ım. “Şi’ru’l-Muktaât Inde Abdirrahmân Şükrî ve Hasâisuhü’l-Mevdûıyye ve’l-Fenniyye Dav’ül-Fecr Enmüzecen”. Mecelletün Külliyetü’l-Arabiyye bi’l-Menüfiyye 36 (2021), 1005-1078.
• Görgün, Hilal. “Şükrî, Abdurrahman”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 12 Kasım 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/sukri-abdurrahman
• Hafâci, Muhammed Abdülmün’ım. Harakâtü’t-Tecdîd fî’ş-Şi’ri’l-Hadîs. İskenderiye: Dâru’l-Vefâ li Dünya’t-Tabâa’ ve’n-Neşr, 2001.
• el-Hevârî, Ahmed İbrâhîm. “Abdurrahmân Şükrî ve Nazariyyetü’ş-Şi’r”. el-Müellefâtü’n-Nesriyyetü’l-Kâmile. el- Hey’etü’l-‘ÂmmeliŞuûni’l-Matâbii’l-Emirîyye, ts.
• Işıksal, Aslı. “Romanti̇zm Türleri̇ ve Ülkelere Göre Ayrımı”. Akademik Sanat 13 (28 Ağustos 2021), 14-23.
• İbiş, Mustafa. “Modern Dönemde Mısır’da Şiirin Durumu”. Arap edebiyatının gelişim serüveni 1. ed. Yıldız Ahmed. 129-157. Konya: Palet Yayınları, 2022. https://katalog.isam.org.tr/yordam?p=1&q=*&alan=tum_txt&demirbas=301394
• İbrahim, Kâmil Muhammed Hüseyin. Abdurrahman Şükrî Şâ’irân. Ümmü Derman Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Kefeli, Emel. Batı Edebiyatında Akımlar. istanbul: Dergah Yayınları, 2012. http://ktp.isam.org.tr/detayzt.php?navdil=tr&idno=275510&wYazarlar=emel+kefeli
• Kılıç, Hulusi. “Abdullah Nedîm”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 20 Nisan 2025. https://islamansiklopedisi.org.tr/abdullah-nedim
• el-Ka’kî, Süreyyâ Beşîr b. Muhammed. et-Teşâum ‘ınde ‘Abdirrahmân Şükrî. Câmiatü Ümmü’l-Kurâ, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Mendûr, Muhammed. en-Nakd ve’n-Nukkâdı’l-Muâsırûn. Müessesetü Hindâvî, 2021.
• Mütenebbî, Ebü’t-Tayyib Ahmed b. el-Hüseyn el-Cu‘fî. Dîvânü’l-Mütenebbî. Beyrût: Darû Beyrût, 1983.
• es-Sehartî, Mustafâ Abdüllatîf. eş-Şi’rul-Muâsır alâ Dav’i’n-Nakdi’l-Hadis. American University of Beirut, 1984.
• es-Sekkût, Hamdî - Jones, Mârsden. Aʿlâmü’l-Edebi’l-Muʿâsır fî Mısr: ʿAbdurrahmân Şükrî. Kahire, 1980.
• Şükrî, Abdurrahmân. Dirâsât fî’ş-Şi’ri’l-Arabî. Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyyetu’l-Lubnâniyye, 1994.
• Şükrî, Abdurrahmân. Dîvânü Abdirrahmân Şükrî. Muessesetu Hindâvî, 2015.
• Şükrî, Abdurrahmân. el-İ’tirâf ve Hüve Kıssatün Nefs. Müessesetü Hindâvî, 2019.
• Şükrî, Abdurrahmân. es-Semerât. Müessesetü Hindâvî, 2015.
• Şükrî, Abdurrahmân. Hadîsü İblîs. Müessesetü Hindâvî, 2020.
• Şükrî, Abdurrahmân. Nazarât fi’n-Nefs ve’l-Hayât. ed-Dâru’l-Mısriyyetü’l-Lübnâniyye, 1996.
• Tuzcu, Kemal. “Mısırlı Neo-Klasik Şai̇rler”. Nüsha 2/5 (2002), 106-126.
• Ubeyd, Ahmed. Meşâhiru’ş-Şu’arâi’l-‘Asr fi’l-Aktâri’s-Selâseti’l-‘Arabiyye: Mısr ve Sûriye ve’l-‘Irâk. 2 Cilt. Matbaatu’t-Terakkî, 1922.
• Vehbe, Mecdî - Muhendis, Kâmil el-. Mu‘cemu’l-Mustalahâti’l-‘Arabiyye fi’l-Luga ve’l-Edeb. Mektebetu Lübnân, 2. Basım, 1984.
• Yalar, Mehmet. Modern Arap Şiiri: Kavram Kaynak Yapı. Bursa: Arasta Yayınları, 2003. http://ktp.isam.org.tr/detayzt.php?navdil=tr&idno=112957&wKitaplar=modern+arap+%C5%9Fiiri
• Yetkin, Suut Kemal. Edebiyatta Akımlar. istanbul: Remzi Kitabevi, 1967. http://ktp.isam.org.tr/detayzt.php?navdil=tr&idno=41807&wYazarlar=suut+kemal
• Zor, Salih. Dîvân Grubu’nun Modern Arap Edebiyatındaki Yeri. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.