MÜZİK KAYNAKLARIMIZA DAİR TERSTEN BİR OKUMA; NEVBE TERTİBİNİN FARKLI COĞRAFYA VE KAYITLARDA GÖZLEMLENMESİ

Year 2022, Volume: 7 Issue: 2, 284 - 303, 31.12.2022

Safiye Şeyda Erdaş

https://doi.org/10.31811/ojomus.1213015

Abstract

Tarihsel müzikoloji ya da müzik tarihi alanlarında yaptığımız araştırmalarda ilk olarak başvurduğumuz kaynaklar yazılı kaynaklardır. Edvarlar, musiki risaleleri, tarihi belgeler, vesikalar, cönkler ve mecmualar başta olmak üzere; ansiklopedi, sözlük, süreli yayın, biyografi, broşür gibi birçok yazılı metin de bu alana kaynaklık etmektedir. Bu yazılı kaynakların yanı sıra kayıt teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte birçok sesli ya da görüntülü kaynak da elde edilmeye ve başvuru kaynağı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Peki kaynaklarda hakkında pek az malumat bulunan fakat görüntü ya da ses kaydı bulunmayan geçmişteki bir icra geleneğine ulaşmak ve ihya etmek ne kadar mümkündür? Bu çalışmada kaynaklarda nasıl icra edildiğine dair hakkında ayrıntılı bilgi bulunmayan nevbe formunun günümüzdeki icraları ele alınacaktır. Anadolu coğrafyasında bir asırdır icrası yapılmayan, nasıl icra edildiğine dair ayrıntılı bilgi bulunmayan nevbe tertibi, aynı kültür ve medeniyet havzasında yer alan farklı coğrafyalar ve kayıtlar üzerinden incelenecektir. Aralarındaki benzerlik ve farklılıklar ortaya konacaktır. Böylece müzik tarihimize zaman açısından bakıldığında geçmişten bugüne değil bugünden geçmişe doğru, mekân açısından bakıldığında Türkiye sınırları dışından her daim bu kültürün merkezi olan İstanbul’a doğru ters yönde bir okuma yapılacaktır.

Keywords

Nevbe, Türk Din Musikisi, tekke müziği, Halep

A REVERSE READ ON OUR MUSIC SOURCES; OBSERVATION OF NEVBE IN DIFFERENT GEOGRAPHIES AND RECORDS

Abstract

The primary sources we refer to in our research in the fields of historical musicology or music history are written sources. Many written texts such as encyclopedias, dictionaries, periodicals, biographies, brochures, especially edvars, musical treatises, historical documents, conks and corpuses can be the sources of this field. In addition, with the development of recording technologies, many audio or video sources have been obtained and used as a reference source. Considering all, this is possible to reach and revive a past performance tradition, about which there is little information in the sources and there is no video or sound recording? In this study, a different way will be followed for the nawba form and its current performance, which does not have detailed information about how it is performed in the sources. Nevbe order, which has not been performed in Anatolia for a century and there is no detailed information about how it is performed, will be examined through different geographies and records in the same culture and civilization basin. The similarities and differences between them will be revealed. Thus, a reading of our music history will be made in the opposite direction, not from the past to the present, but from the present to the past, and from outside the borders of Turkey towards Istanbul, which has always been the center of this culture.

Keywords

Nawba, Turkish Religious Music, lodge Music, Aleppo, Sudan, Nevbe, Türk Din Musikisi, tekke müziği, Halep

References

• Agayeva, S. (2007). Nevbe. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (33/37-38). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Almarashli Ensemble (فرقة المرعشلي). (2012). https://www.youtube.com/@Almarashle/about (23.12.2022).
• Alosh, H. (30 Kasım 2016). Babü’n-Neyrab, Bâdıncıkî Zâviyesi Mevlid-i Nebi nevbesi. Halep. https://www.youtube.com/watch?v=_R8wI9kz8yk&list=PLpKIIJkmCzMjwEaz3Qw-hNhqe2MQvbOPn&index=6&t=91s
• Babü’n-Neyrab, Bâdıncıkî Zâviyesi’nde Şeyh Hasan Saîd Bâdıncıkî huzurunda icra edilen nevbe (14 Ağustos 2021). Halep. https://www.youtube.com/watch?v=WDqvojz_OAs&list=PLpKIIJkmCzMjwEaz3Qw-hNhqe2MQvbOPn&index=7&t=30s
• Ceylan, N. (1977). Nevbe hutbesi. Türk Tasavvuf Musikisi ve Folklorunu Araştırma ve Yaşatma Vakfı Arşivi.
• Devellioğlu, F. (2002). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lugat. Aydın Kitabevi.
• Erdaş, S. Ş. (2022). Ebha’n-nagamât fî terennümâti’l-ilâhiyyât adlı güfte mecmuasında yer alan ve 2013 yılına kadar Halep Keyyâli zâviyesinde icra edilmiş olan şuğuller. Rast Müzikoloji Dergisi, 10 (4). 841-507. https://doi.org/10.12975/rastmd.20221043
• Erdaş, S. Ş. (2022). Türk Din Musikisinde nevbe formu ve keyyâlîyye tarîkindeki icrasının incelenmesi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 26 (1), 101-120. https://doi.org/10.18505/cuid.1067752
• Ergun, S. N. (1943). Türk Musikisi antolojisi: Dini eserler. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Kavas, A. (2009). Sudan. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Erdaş, S. Ş. (26 Mart 2022). Şeyh Hasan el-Keyyâlî ile yapılan görüşme. Tekirdağ.
• Erdaş, S. Ş. (7 Kasım 2021). Şeyh Muhammed Bâkır el-Keyyâlî ile yapılan görüşme. Bursa.
• Keyyâlî, Ş. Ğ. (13 Aralık 2020). Nevbetü’l-Halep. Halep. https://www.youtube.com/watch?v=MyQPcIxcnMw&t=875s
• Koç, M. (2021). Revnakoğlu’nun İstanbul’u, İstanbul’un iç tarihi, Fatih. Fatih Belediyesi.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Revnakoğlu, C. S. (2003). Eski sosyal hayatımızda tasavvuf ve tarikat kültürü. (haz. Bayın, M. D. – Dervişoğlu, İ.). Kırkambar Kitaplığı.
• Salim, A. R. (11 Temmuz 2020). Şeyh Ahmet Ratib Salim nevbe kaydı. Halep. https://www.youtube.com/watch?v=tjsRgTu0AnA&list=PLpKIIJkmCzMjwEaz3Qw-hNhqe2MQvbOPn&index=12
• Sâmi, Ş. (1989). Kamûs-ı Türkî. Enderun Kitabevi.
• Sevil, H. (2017). Şeyh Muhammed Bâkır el-Keyyâlî ve Şeyh Hasan el- Keyyâlî idaresinde yapılan nevbe icrâsı video kaydı. İstanbul, Eyüp Sultan.
• Tekfurdağlı, eş-Şeyh el-Hâc Hâfız Mehmed Rıfat Efendi (1316). Ebhe’n-nagâmât fî terennümâti’l-ilâhiyyât. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, 1316.
• Telakkî Dağı Kâdirî Zâviyesi nevbe icrası (3 Ağustos 2012). Sudan. https://www.youtube.com/watch?v=_tC2_T75wUk&list=PLpKIIJkmCzMjwEaz3Qw-hNhqe2MQvbOPn&index=11 Telakkî Dağı Kâdirî Zâviyesi (10 Aralık 2018). Sudan. https://www.youtube.com/watch?v=RP3nPPNEELQ&list=PLpKIIJkmCzMjwEaz3Qw-hNhqe2MQvbOPn&index=14 Topaloğlu, B. ve Karaman, H. (1980). Arapça Türkçe yeni kâmus. İstanbul.