Music in caricatures of Ottoman Turkish periodicals

Year 2024, Volume: 9 Issue: 2, 702 - 718, 31.12.2024

Timur Vural , Meryem Arslan

https://doi.org/10.31811/ojomus.1579220

Abstract

Caricatures are a means of social expression that visually draw attention with their humorous and exaggerated approach to subjects in general. As in other societies, caricatures published in the Ottoman Empire and the early years of the Republic of Turkey are among the sources that those who will conduct a study should refer to because they include cultural elements and current issues belonging to the society. One of the fields that caricatures interact with is music. In this study, caricatures in Ottoman Turkish periodicals were examined. While the research universe covers all periodicals belonging to the relevant period, the sample was limited to seven magazines. These magazines are; Akbaba Magazine, Aydede Magazine, Güleryüz Magazine, Kalem Magazine, Karagöz Magazine, Kelebek Magazine, Papağan Magazine.
The caricatures that were found to contain musical elements were translated into modern Turkish. In this study, it was exhibited how the concept of music found a place in caricatures, what the elements belonging to the field of music were and how they were reflected. First, the musical instruments we encountered in the caricatures were determined. Then, the notes and musical symbols in the caricatures were determined. Then, the musical groups, singers and composers in the cartoons were examined. After the determination of these phenomena, the metaphorical elements contained in the musical elements were examined.
As a result of the study, it was determined that musical instruments such as piano, violin, cello, drum, oud, baglama, guitar, zurna, cymbal and cymbal tambourine were used in the caricatures. It was seen that these were present together in some caricatures. In addition to musical instruments, elements related to musical notation were also included in the caricatures. In this sense, it was determined that the treble clef and teaching of notes were addressed in the caricatures. Singers and composers were also introduced in the caricatures in special places and information about the concerts they gave was given. Again, it was seen that musical elements were often transferred to the drawings by loading metaphorical meanings. In the context of metaphors, we come across elements such as the deception of the people with promises of peace, the situation of politicians who act unprincipled, the meaninglessness of imitating every phenomenon we see in Europe, satire being made with the loudness of the music, politicians constantly quoting the same expressions like an old gramophone, a woman playing the piano not knowing Beethoven, emphasizing how deep ignorance is, an example of distrust in the relationship between men and women, and the fact that the high society is mostly unaware of the real life of the period.

Keywords

humor, periodicals, caricature, Ottoman Turkish, musicology

Osmanlı Türkçesi süreli yayınlardaki karikatürlerde müzik

Abstract

Karikatür, genel anlamda konulara mizahi ve abartılı yaklaşımı ile görsel olarak dikkat çeken toplumsal bir ifade aracıdır. Diğer toplumlarda olduğu gibi Osmanlı Devleti’nde ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında yayımlanan karikatürler de topluma ait kültürel ögeler ve güncel konuları içerdiği için çalışma yapacakların başvurması gereken kaynaklar arasında yer almaktadır. Karikatürlerin, etkileşim içinde olduğu sahalardan birisi de müziktir. Bu çalışma özelinde Osmanlı Türkçesi süreli yayınlardaki karikatürler incelenmiştir. Araştırma evreni ilgili döneme ait tüm süreli yayınları kapsamaktayken örneklem ise yedi adet dergi ile sınırlanmıştır. Bu dergiler ise; Akbaba Dergisi, Aydede Dergisi, Güleryüz Dergisi, Kalem Dergisi, Karagöz Dergisi, Kelebek Dergisi, Papağan Dergileridir.
Başlangıçta, müzikal ögeler barındırdığı tespit edilen karikatürlerin günümüz Türkçesine aktarılması yapılmıştır. Bu çalışmada, müzik olgusunun karikatürlerde nasıl yer bulduğu, müzik alanına ait ögelerin neler olduğu ve nasıl yansıdığı sergilenmiştir. Süreç içinde, karikatürlerde karşımıza çıkan müzik aletleri tespit edilmiştir. Sonrasında karikatürlerdeki notalar ve müzik sembolleri belirlenmiştir. Ardından ise karikatürlerdeki müzik toplulukları, şarkıcılar ve besteciler irdelenmiştir. Belirtilen bu fenomenlerin tespit edilmesi sonrasında ise, müzikal öğelerin içinde barındırdığı metaforik öğelerin irdelenmesine geçilmiştir.
Çalışma sonucunda ise karikatürlerde, piyano, keman, viyolonsel, davul, ud, bağlama, gitar, zurna, zil ve zilli def gibi müzik aletlerinin kullanıldığı tespit edilmiştir. Bazı karikatürlerde bunların bir arada yer aldığı görülmüştür. Müzik aletlerinin yanı sıra nota bilgisine dair ögeler de karikatürlerde yer bulmuştur. Bu anlamda sol anahtarı ve nota öğretiminin karikatürlerde ele alındığı belirlenmiştir. Karikatürlerde şarkıcılar ve besteciler de yer yer özel olarak tanıtılmış, yaptıkları konserlere dair bilgiler verilmiştir. Yine müzikal ögelerin, sıklıkla metaforik anlamlar yüklenerek çizimlere aktarıldıkları görülmüştür. Metaforlar bağlamında ise barış vaatleri ile halkın kandırılması, ilkesiz davranan politikacıların durumları, Avrupa’da gördüğümüz her olgunun taklidinin manasızlığı, müziğin yüksekliği ile taşlama yapılması, Siyasilerin eski gramofon gibi sürekli aynı ifadeleri aktarması, piyano çalan bir kadının Beethoven’i tanımaması ile cahiliyetin nasıl derin olduğunun vurgulanması, kadın erkek ilişkisinde güvensizlik örneklenmesi, sosyetenin çoğunlukla döneme ait gerçek yaşamdan haberdar olmaması gibi ögeler karşımıza çıkmaktadır.

Keywords

mizah, süreli yayın, karikatür, Osmanlı Türkçesi, müzikoloji

References

• Alsaç, Ü. (1994). Türkiye’de karikatür, çizgi roman ve çizgi film. İletişim Yayınları.
• Böyük, M. (2019). Milli Mücadele Dönemi mizah basını: Güleryüz Dergisi ve Sedat Simavi karikatürleri. Simetrik İletişim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 136-147.
• Büyük Türkçe Sözlük (n.d.). Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ adresinden 18 Mayıs 2024 tarihinde erişildi.
• Campell, S. (2000). Seeing music: Visuality in the friendship of Johann Wolfgang von Goethe and Carl Friedrich Zelter. L. Morton Marshal ve P. L. Schumnk (Ed.), The arts entwined: Music and painting in the nineteenth century içinde (s. 47-61). Routledge.
• Cantek, L. ve Gönenç, L. (2017). Muhalefet defteri- Türkiye’de mizah dergileri ve karikatür. Yapı Kredi Yayınları.
• Çeviker, T. (1997). Karikatür üzerine yazılar. İris Yayıncılık.
• Demir, C. ve Karakaş Yıldırım, Ö. (2019). Türkçede metaforlar ve metaforik anlatım. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(4), 1085-1096.
• Göyünç, N. (2002). Tobias Heinzelmann, Die Balkankriese in der osmanischen Karikatur: Die Satirezeitschriften Karagöz, Kalem und Cem 1908-1914. Belleten, 66(248), 603-606.
• Kaya, M. (2019). II. Meşrutiyet’ten harf devrimine kadar karikatür içerikli mizah gazete ve dergileri. Ö. Tok ve M. Kapanşahin (Ed.), Prof. Dr. Ali Aktan armağanı içinde (s. 417-431). Kimlik Yayınevi.
• Kolluoğlu, P. (2012). Türk müzik devriminden pöpüler kültür müziğine çok seslilik gündüşleri: Türk müziği inkılabında garbiyatçı endişeler ve fanteziler. Doğu Batı Dergisi, 15(62), 1-27
• Maurice, A. B. ve Cooper, F. T. (1904). The history of the nineteenth century in caricature. Dood, Mead and Company.
• Okay, C. (2004). Dönemin mizah dergilerinde Milli Mücadele karikatürleri (1919-1922). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Öğdü, H. (2011). Türk siyasal hayatının karikatür üzerinden analizi: Akbaba Dergisi örneği (Tez No.294586) [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumlu Ulusal Tez Merkezi.
• Sağlam, E. (2015). Papağan gazetesi inceleme, tahlilî fihrist, seçme metinler (Tez No. 397498) [Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Sarıkaya, B., Aydeniz, S. ve Haydaroğlu, M. (2022). Altı şapkalı düşünme tekniğine göre tasarlanan etkinliklerin ortaokul öğrencilerinin yazma tutum ve kaygılarına etkileri. RESS Journal, 9(5), 249-259.
• Serrican Kabalcı, E. (2018). Refik Halit Karay’ın Kalem Dergisindeki mizahi sesi. ASOS, 6(75), 424-441.
• Topuz, H. (1985). 50 yılın dünya karikatürü 1935-1985 (1. bs). İnkılap Yayınları.
• Ünal, Y. (2023). Aydede Dergisi’nin izinden, Refik Halid Karay’ın kaleminden: Büyük Taarruz’dan, Mudanya Mütarekesi’ne geçen sürecin analizi. A. Güvenç Saygın (Ed.), Mudanya Mütarekesi’nin 100. yılı uluslararası sempozyumu içinde (s. 492-516). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Ünsal, D. (2016). Türk musiki inkılabının güldüren yüzü: Karikatürler [Özel sayı]. İnönü Sanat ve Tasarım Dergisi, 6, 523-533.
• Üstün, C. (2015). Ülkemizdeki karikatür dergilerinin kurumsal yapısı (Tez No. 422340) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi].Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Vural, T. (2017). Türk müzik tarihi dönem anlayışına yeni bir yaklaşım. RESS Journal, 9(3), 89-107.