Coğrafyanın ezgisi türküler ve yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde sözlü kültür mirası

Year 2025, Volume: 10 Issue: 4, 795 - 816, 29.10.2025

Ayşe Dağ Pestil

https://doi.org/10.31811/ojomus.1763512

Abstract

Yabancı dil öğretimi, yalnızca dilbilgisi yapılarının öğretimi, sözcük dağarcığının aktarımı değil, aynı zamanda o dilin şekillendiği kültür, tarih ve coğrafya bağlamlarının da öğrenen bireye sunulmasını gerektiren çok katmanlı bir süreçtir. Bu açıdan, dil-kültür ilişkisi, dil öğretiminin temel bileşenlerinden biri olarak ele alınmaktadır. Bu araştırmada, özgün metinler olarak halk edebiyatı sözlü kültür hazinelerimizden biri olan ve dilin kültür dokusunu çok boyutlu bir şekilde yansıtma özelliğiyle dikkat çeken türkülerin, Türkçenin yabancılara öğretiminde kullanımı üzerinde durulmuştur. Türküler, yalnızca birer müzik formu değil; aynı zamanda milletin hafızasında yer etmiş coğrafi mekânların duygu yüklü temsilleri, kültür kimliğinin melodik haritalarıdır. Türk halkı, yüzyıllar boyunca yaşadığı her vadide, geçtiği her dağ yolunda, sularından içtiği her ırmak boyunda bir türküyle iz bırakmış; böylece coğrafyayı sadece mekânsal bir varlık değil, anlamlandırılmış ve içselleştirilmiş bir vatan toprağı hâline getirmiştir. Bu haliyle türküler coğrafi aidiyetin, kültür coğrafyasının ayrılmaz bir parçası ve sözlü kültürün önemli taşıyıcılarıdır. Araştırmanın amacı yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde halk türkülerinin dil becerilerinin yanı sıra Türk kültürü, tarihi ve kültür coğrafyası okuryazarlığını da geliştirme konusundaki pedagojik potansiyelini incelemektir. Türk halk müziği ve eserlerinin Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında, hangi oranda kullanıldığını araştırmak, potansiyel kültür taşıyıcısı Türk halk müziği eserlerini analiz etmek, Türkçe öğretiminde dil-kültür bütünlüğüne katkı sağlayacak türkü örneklerini ortaya çıkarmak araştırmanın diğer ilgi odağıdır. Bu amaçla, Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler için Türkçe Seti, Açılım Türkçe Öğretim Seti, Türkçe Öğreniyorum Orhun Seti- TİKA ders materyalleri içerdikleri halk müziği örnekleri ve etkinlikleri açısından incelenmiştir. Diğer taraftan Türk halk müziği eserleri konu ve türlerine göre tasniflenmiş, özellikle yer isimleri barındıran eserler üzerinde durularak Drama Türküsü ekseninde yabancı dil olarak Türkçe öğretimi dil dersine bir etkinlik örneği sunulmuştur.

Keywords

Türk halk müziği , sözlü kültür mirası , müzik coğrafyası , yabancı dil olarak Türkçe öğretimi , ders kitabı

The melody of geography Turkish folk songs and oral cultural heritage in teaching Turkish as a foreign language

Abstract

Foreign language teaching is a multi-layered process that requires not only teaching grammatical structures and transferring vocabulary, but also presenting the cultural, historical, and geographical contexts in which the language was shaped to the learner. From this perspective, the language-culture relationship is considered one of the fundamental components of language teaching. This study focuses on the use of folk songs, one of our treasures of oral culture and original texts, which draw attention with their ability to reflect the cultural fabric of language in a multidimensional way, in teaching Turkish to foreigners. Turkish folk songs are not merely a musical form; they are also emotionally charged representations of geographical spaces embedded in the nation’s memory, melodic maps of cultural identity. Throughout the centuries, wherever the Turkish people have lived, whatever mountain paths they have traversed, whatever rivers they have drunk from, they have left their mark with a folk song, thus transforming geography from a mere spatial entity into a meaningful and internalized homeland. In this sense, folk songs are an integral part of geographical belonging and cultural geography, as well as important carriers of oral culture. The aim of the research is to examine the pedagogical potential of Turkish folk songs – türküler- in teaching Turkish as a foreign language, not only in terms of language skills but also in terms of developing literacy in Turkish culture, history, and cultural geography. To investigate the extent to which Turkish folk music and works are used in textbooks for teaching Turkish as a foreign language. Other areas of interest in the research include investigating the extent to which Turkish folk music and works are used in Turkish as a foreign language textbooks, analyzing Turkish folk music works as potential carriers of culture, and identifying examples of Turkish folk songs that contribute to the unity of language and culture in Turkish teaching. To this end, the Yeni Istanbul Turkish Set for International Students, Açılım Türkçe -Turkish Teaching Set and the Türkçe Öğreniyorum Orhun Set – TİKA course materials were examined in terms of the folk music examples they contain. On the other hand, Turkish folk music works were classified according to their subject and type, with a particular focus on works containing place and geographical names, and a sample activity for teaching Turkish as a foreign language was presented in the context of the Turkish folk song: Drama Türküsü.

Keywords

Turkish folk songs , oral cultural heritage , music geography , teaching Turkish as a foreign language , textbook

References

• Bölükbaş, F., Yılmaz, M. Y. ve Keskin, F. (Ed.). (2023a). Yeni İstanbul: Uluslararası öğrenciler için Türkçe ders kitabı A1. Kültür Sanat Yayınevi.
• Bölükbaş, F., Yılmaz, M. Y. ve Keskin, F. (Ed.). (2023b). Yeni İstanbul: Uluslararası öğrenciler için Türkçe çalışma kitabı A1. Kültür Sanat Yayınevi.
• Bölükbaş, F., Yılmaz, M. Y. ve Keskin, F. (Ed.). (2023c). Yeni İstanbul: Uluslararası öğrenciler için Türkçe ders kitabı A2. Kültür Sanat Yayınevi.
• Bölükbaş, F., Yılmaz, M. Y. ve Keskin, F. (Ed.). (2023d). Yeni İstanbul: Uluslararası öğrenciler için Türkçe çalışma kitabı A2. Kültür Sanat Yayınevi.
• Bölükbaş, F., Yılmaz, M. Y. ve Keskin, F. (Ed.). (2023e). Yeni İstanbul: Uluslararası öğrenciler için Türkçe ders kitabı B1. Kültür Sanat Yayınevi.
• Bölükbaş, F., Yılmaz, M. Y. ve Keskin, F. (Ed.). (2023f). Yeni İstanbul: Uluslararası öğrenciler için Türkçe çalışma kitabı B1. Kültür Sanat Yayınevi.
• Bölükbaş, F., Yılmaz, M. Y. ve Keskin, F. (Ed.). (2023g). Yeni İstanbul: Uluslararası öğrenciler için Türkçe ders kitabı B2. Kültür Sanat Yayınevi.
• Bölükbaş, F., Yılmaz, M. Y. ve Keskin, F. (Ed.). (2023h). Yeni İstanbul: Uluslararası öğrenciler için Türkçe çalışma kitabı B2. Kültür Sanat Yayınevi.
• Bölükbaş, F., Yılmaz, M. Y. ve Keskin, F. (Ed.). (2023i). Yeni İstanbul: Uluslararası öğrenciler için Türkçe ders kitabı C1. Kültür Sanat Yayınevi.
• Bölükbaş, F., Yılmaz, M. Y. ve Keskin, F. (Ed.). (2023j). Yeni İstanbul: Uluslararası öğrenciler için Türkçe çalışma kitabı C1. Kültür Sanat Yayınevi.
• Bulut, S. (2019). TRT Türk halk müziği repertuvarındaki türkülerin müzik öğretim programlarındaki değerlere göre değerlendirilmesi (Tez No. 554470) [Yüksek lisans tezi, Trabzon Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Byram, M. (1997). Teaching and assessing intercultural communicative competence. Multilingual Matters.
• Çangal, Ö. (2012). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültür taşıyıcısı olarak türküler. Gazi Üniversitesi Türkçe Araştırmaları Akademik Öğrenci Dergisi, 2(2), 9-20.
• Çevik, S. (2019). Miras ve hafıza: Kültürel mirasın korunmasında sözlü tarihin rolü. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 18(51), 1420-1444. https://doi.org/10.12981/mahder.1558174
• Delen, M. (2023). Türkülerde yer alan ülke ve şehirlerin tematik analizi (Tez No. 834798) [Doktora tezi, Ordu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Demirci, E. Ö. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde şarkı kullanımı seviye A1 (Tez No. 582833) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Ege, F. (2025). Karacaoğlan’ın “Kaşların Kara Değil Mi” Türküsünün Sembolik Bağlamda Çözümlenmesi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (21), 42-51.
• Ercilasun, A. B. (2016). Başlangıçtan yirminci yüzyıla Türk dili tarihi. Akçağ Yayınları.
• Eroğlu, T. (2017). Türkü nedir?. Kesit Akademi Dergisi, 3(7), 78-91. https://doi.org/10.18020/kesit.1130
• Gilmore, A. (2007). Authentic materials and authenticity in foreign language learning. Language Teaching, 40(2), 97-118. https://doi.org/10.1017/S0261444807004144
• Gök, V. (2022). Türkçe’nin yabancı dil olarak öğretiminde kültürün önemi ve kültürel çalışmaların değerlendirilmesi. F. E. Kılınç (Ed.), Eğitim bilimleri alanında uluslararası araştırmalar XV içinde (s. 497-510). Eğitim Yayınevi.
• Gürel, N. (2019). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde bir materyal çalışması: Temalara uygun şarkılar oluşturma. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 4(2), 305-321. https://doi.org/10.21733/ibad.539617
• İlhan, S. Y. (2023). TRT Türk TRT Türk Halk Müziği repertuvarının değerler eğitimi, müzikal boyutlar ve müzik derslerinde kullanılabilirliği açısından incelenmesi (Tez No. 802045) [Doktora tezi, İnönü Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• John, D. S. L. ve Jacqueline, Ms. C. (2025). Singing sustainability: Teaching ecological consciousness through Kerala’s Agrarian folksongs in the language classroom. International Journal of Environmental Sciences, 11(6s), 76-81. https://doi.org/10.64252/szj0p587
• Kana, F., Özekinci, Z., Kızıldağ, İ. ve Uzan, M. F. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde günümüz popüler şarkıların dilin doğru kullanımına etkisi. Aydın Tömer Dil Dergisi, 2(1), 24-36.
• Kaplan, T. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi kapsamında türküler: Âşık Veysel türküleri. E. Ayyıldız (Ed.), Muasır filoloji ve edebiyat tetkikleri içinde (s. 125-149). İksad Publishing House.
• Karaağaç, G. (2015). Dil bilgisi ve anlam bilgisi çözümlemeleri. Akçağ Yayınları.
• Kramsch, C. (1993). Context and culture in language teaching. Oxford University Press.
• Ludke, K. M. (2019). Songs and music. M. Dressman ve Sadler, R. W. (Ed.), The handbook of informal language learning içinde (s. 203-213). WILEY Online Library. https://doi.org/10.1002/9781119472384.ch13
• Murray, K. S. J. (2005). Learning a second language through music. Academic Exchange Quarterly, 9(2), 161-166.
• Nazarova, N. V. (2024). The use of texts of Russian folk songs in teaching a foreign language at a non-linguistic university. Evidence-Based Education Studies, (2), 27-34. http://doi.org/10.18323/3034-2996-2024-2-27-34
• Nunan, D. (1988). The learner-centred curriculum. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781139524506
• Türkay Yavuzel, S. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kültürel aktarım açısından türkülerin önemi (Tez No. 640966) [Yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Önal, M. N. (2011). Plevne türküsü. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Öncel, M. (2022). Türk halk müziği: Formlar, çalgılar ve yedi bölgeden hikâyeli türküler. Evrensel Değerler Derneği.
• Öz, K. (2024). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde müzik: Lisansüstü tezlerin eğilimleri. Yegah Müzikoloji Dergisi, 7(4), 807-821. https://doi.org/10.51576/ymd.1564781
• Özbay, M. ve Temizyürek, F. (2004a). Türkçe öğreniyoruz: Orhun ders kitabı 1. TİKA.
• Özbay, M. ve Temizyürek, F. (2004b). Türkçe öğreniyoruz: Orhun çalışma kitabı 1. TİKA.
• Özbay, M. ve Temizyürek, F. (2004c). Türkçe öğreniyoruz: Orhun ders kitabı 2. TİKA.
• Özbay, M. ve Temizyürek, F. (2004d). Türkçe öğreniyoruz: Orhun çalışma kitabı 2. TİKA.
• Özbay, M. ve Temizyürek, F. (2004e). Türkçe öğreniyoruz: Orhun ders kitabı 3. TİKA.
• Özbay, M. ve Temizyürek, F. (2004f). Türkçe öğreniyoruz: Orhun çalışma kitabı 3. TİKA.
• Özbay, M. ve Temizyürek, F. (2004g) Türkçe öğreniyoruz: Orhun İleri Düzey. TİKA.
• Öztelli, C. (1953). Halk türküleri. Varlık Yayınları.
• Öztürk, A. O. (2001). Almanya türküleri: Türk göçmen edebiyatının sözlü/öncü kolu. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Öztürk, T., Akçay, S., Gün, S., Taşdemir, E., Çelebi, M., Özulaş, İ., Şerif, A., Karakoyun, E., Murt, M. ve Boztaş, A. (Ed.). (2010a). Açılım Türkçe öğretim seti: Ders kitabı 1. Dilset.
• Öztürk, T., Akçay, S., Gün, S., Taşdemir, E., Çelebi, M., Özulaş, İ., Şerif, A., Karakoyun, E., Murt, M. ve Boztaş, A. (Ed.). (2010b). Açılım Türkçe öğretim seti: Çalışma kitabı 1. Dilset.
• Öztürk, T., Akçay, S., Gün, S., Taşdemir, E., Murt, M., Çelebi, M., Özulaş, İ., Karakoyun, E., Aras, O., Ekren, M. ve Koçyiğit, B. (Ed.). (2011a). Açılım Türkçe öğretim seti: Ders kitabı 3. Dilset.
• Öztürk, T., Akçay, S., Gün, S., Taşdemir, E., Murt, M., Çelebi, M., Özulaş, İ., Karakoyun, E., Aras, O., Ekren, M. ve Koçyiğit, B. (Ed.). (2011b). Açılım Türkçe öğretim seti: Çalışma kitabı 3. Dilset.
• Öztürk, T., Akçay, S., Gün, S., Taşdemir, E., Murt, M., Çelebi, M., Özulaş, İ., Şerif, A., Karakoyun, E. ve Aras, O. (Ed.). (2011a). Açılım Türkçe öğretim seti: Ders kitabı 2. Dilset.
• Öztürk, T., Akçay, S., Gün, S., Taşdemir, E., Murt, M., Çelebi, M., Özulaş, İ., Şerif, A., Karakoyun, E. ve Aras, O. (Ed.). (2011b). Açılım Türkçe öğretim seti: Çalışma kitabı 2. Dilset.
• Öztürk, T., Akçay, S., Gün, S., Taşdemir, E., Cuma, M., Yiğit, A., Murt, M., Çelebi, M., Özulaş, İ., Karakoyun, E., Aras, O., Ekren, M. ve Koçyiğit, B. (Ed.). (2012a). Açılım Türkçe öğretim seti: Ders kitabı 4. Dilset.
• Öztürk, T., Akçay, S., Gün, S., Taşdemir, E., Cuma, M., Yiğit, A., Murt, M., Çelebi, M., Özulaş, İ., Karakoyun, E., Aras, O., Ekren, M. ve Koçyiğit, B. (Ed.). (2012b). Açılım Türkçe öğretim seti: Çalışma kitabı 4. Dilset.
• Stocker, C. (1923). Teaching French through folk songs. The Modern Language Journal, 7(5), 285-288. https://doi.org/10.1111/j.1540-4781.1923.tb06340.x
• Tanrıkorur, C. (2009). Müzik, kültür, dil. Dergâh Yayınları.
• Tanses, H. (2005). Öyküleriyle halk türküleri. Say Yayınları.
• Taşağıl, A., Temur, N., Turan, S., Sağsöz, A., Güray, C., Ungan, S., Bayraktar, S., Gülsevin, G., Yıldıran, İ., Yavuz, M., Gündüz, M., Başaran, M., Tali, Ş., Aytan, T. ve Tekin Arıcı, E. (2024). Türkçe öğrenenler için Türkler ve Türkiye (A. F. Arıcı ve Y. Günaydın, Ed.). YTB Yayınları.
• Turhan, S. (2011). Türkiye/Anadolu/vatan ve şehirlerle ilgili türküler-şarkılar. Ankara Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Ubucini, F. H. A. (1977). 1855’te Türkiye (1. cilt). Tercüman 1001 Temel Eser.
• Uğur, A. (2015). Müzik coğrafyası: Türkülerdeki coğrafya. Bilig, (74), 239-260.
• Üstün, H. (2003). Öykü türküleri. Pozitif Yayınları.
• Yao, Z., Li, R. ve Hartanto, Y. (2024). Chinese folk songs can facilitate Chinese language learning-a pilot study. Journal of Psycholinguistic Research, 53(6), 72. https://doi.org/10.1007/s10936-024-10109-1
• Yarmakeev, I. E., Pimenova, T. S., Abdrafikova, A. R. ve Syunina, A. S. (2016). Folk songs do magic in teaching speech and grammar patterns in EFL class. Journal of Language and Literature, 7(1), 235-240.