Historical development of Turkish operas and operettas

Year 2025, Volume: 10 Issue: 4, 1077 - 1092, 29.10.2025

Baran Doğuş Daloğlu

https://doi.org/10.31811/ojomus.1778694

Abstract

The aim of this study is to examine in detail the long historical development of the Turkish opera and operetta tradition from the Ottoman Empire to the Republic, comprehensively presenting its cultural, social, and musical dimensions. This study examines in detail the Ottoman court’s initial encounter with Western music, the establishment of the Imperial Museum of Music, the contributions of Donizetti Pasha, the gradual adoption of opera and operetta by Ottoman society, performances staged during the Tanzimat and Constitutional periods, the institutionalization process that emerged with the Republic, and the contributions of the Turkish Five. This clearly demonstrates how opera and operetta were integrated into Turkish musical culture and how they made lasting contributions to the formation of a national musical identity. The findings of the study reveal that opera and operetta were not only an element of the Westernization process from the Ottoman period onward but also served as a powerful artistic bridge between the multicultural Ottoman society and the modernization goals of the Republic.

Keywords

Opera , operetta and Turkish opera , Turkish operetta

Türk opera ve operetlerinin tarihsel gelişimi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Türk opera ve operet geleneğinin Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan uzun tarihsel gelişim sürecini ayrıntılı bir biçimde incelemek ve bu sürecin kültürel, toplumsal ve müziksel boyutlarını kapsamlı bir şekilde ortaya koymaktır. Çalışmada, Osmanlı sarayının Batı müziğiyle ilk tanışma sürecinden başlayarak Muzıka-i Hümayun’un kuruluşu, Donizetti Paşa’nın katkıları, opera ve operetin Osmanlı toplumu tarafından yavaş yavaş benimsenmesi, Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinde sahnelenen temsiller, Cumhuriyet ile ortaya çıkan kurumsallaşma süreci ve Türk Beşleri’nin katkıları ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Böylelikle, opera ve operetin Türk müzik kültürüne nasıl eklemlendiği, aynı zamanda ulusal müzik kimliğinin oluşumuna nasıl kalıcı katkılar sağladığı açık bir biçimde ifade edilmektedir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, opera ve operetin Osmanlı’dan itibaren yalnızca Batılılaşma sürecinin bir unsuru olmadığını, bunun ötesinde çok kültürlü Osmanlı toplumu ile Cumhuriyet’in modernleşme hedefleri arasında güçlü bir sanatsal köprü işlevi gördüğünü ortaya koymaktadır.

Keywords

Opera , operet ve Türk operası , Türk opereti

References

• Akdoğu, O. (2003). Türk Müziği’nde türler ve biçimler. Meta Basım.
• Alimdar, S. (2016). Osmanlı’da batı müziği. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Altar, C. M. (2001). Opera tarihi (4. Cilt). Pan Yayıncılık.
• And, M. (2015). 100 soruda Türk tiyatrosu tarihi. Gerçek Yayınevi.
• Apaydınlı, K. (2017). Türk beşleri ve Türkiye’deki çok sesli koro eğitimine katkıları [Sözlü bildiri sunumu]. ERPA International Congresses on Education, Budapest, Hungary.
• Aracı, E. (2020). Donizetti Paşa Osmanlı sarayının İtalyan maestrosu. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Atak, P. (2007). Çağdaş Türk bestecilerinin operalarının incelenmesi (Tez No. 234714) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Ayas, G. (2018). Müziği boğan gürültü. İthaki Yayınları.
• Aydıner, M. (2009). Türk beşlerinin eserlerinde gelenekli müziklerimize ilişkin unsurların kullanımları ve bu unsurların kullanımları ekseninde iki örnek piyano eserinin analizi. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Boran, İ. ve Şenürkmez, K. Y. (2007). Kültürel tarih ışığında çoksesli batı müziği. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Budak, O. A. (2006). Türk müziğinin kökeni gelişimi. Phoenix Yayınevi.
• Ertekin, S. (2007). Türk operasının gelişim süreci (Tez No. 211028) [Yüksek lisans tezi, Başkent Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Eskitaş, N. (2018). Halk Opereti Topluluğu ve Türk müziği tarihindeki yeri. Eurasian Journal of Music and Dance, (13), 82-100.
• Gönen, G. B. (2008). Çağdaş Türk opera sanatının içinde Ahmed Adnan Saygun operalarının dramaturjik açıdan incelenmesi (Tez No. 219786) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Gülmez, Ç. ve Apaydınlı, K. (2024). Muhlis Sabahattin Ezgi ve Cumhuriyet dönemi Türk operetlerinden “Ayşe Opereti”. Konservatoryum, 11(1), 54-74. https://doi.org/10.26650/CONS2024-1443927
• Hızarcı, Ç. (2015). Türkiye’nin güncel kültür-sanat politikası ve opera sanatı (Tez No. 389795) [Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• İlyasoğlu, E. (2009). Zaman içinde müzik. Remzi Kitapevi.
• İmik, Ü. ve Haşhaş, S. (2020). Müzik nedir ve hayatımızın neresindedir. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 6(2), 196-202. https://doi.org/10.22252/ijca.854961
• Karadoğan, U. C. ve Erbay, H. (2024). Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinden Cumhuriyet’in ilk yıllarına opera sanatının Türkiye’de gelişimi. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 9(2), 1185-1228. https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1467067
• Kaysı, Ö. (2009). Devlet Opera ve Balesi’nde sahnelenen eserler bibliyografyası. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Koçer, B. Y. (2023). Cumhuriyet dönemi Türk operalarının ulusal kimlik inşasındaki rolü [Özel sayı]. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 196-210.
• Kutluk, F. (1989). Darülbedayi’de operet (Tez No. 6623) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Özaydın, N. ve Doğanyiğit, S. (2017). Kültür-sanat-edebiyat-eğitim ve mimarlık üzerine akademik araştırmalar. Eğitim Yayınevi.
• Papazyan, H. (1975). 100 yılda Türk opereti, (1872-1972). Oya Matbaası.
• Rona, M. (1960). 50 yıllık Türk musikisi. Türkiye Basımevi.
• Say, A. (2003). Müzik tarihi. Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Say, A. (2005). Müzik ansiklopedisi. Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Say, A. (2006). Müzik tarihi. Sözkesen Matbaası.
• Sevinç Çetin, S. (2012). Türk operasının gelişiminde İstanbul’un yeri ve önemi [Sözlü bildiri sunumu]. 7. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi, Atatürk Kültür Merkezi, İstanbul.
• Şahin, E. (2024). Opera sanatının Türkiye’de gelişimi ve Türkçe operaların tarihsel süreci. Rumeli’de Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (40), 589-602. https://doi.org/10.29000/rumelide.1502219
• Şakalar, A. ve Gürel, S. (2023). Career development dynamics and expectations of singing students receiving vocational music education. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 1197-1212. https://doi.org/10.33437/ksusbd.1371080
• Tan, N. (2001). Atatürk dönemi tiyatro ve opera çalışmalarında Türk halk kültüründen nasıl yararlanıldı? [Sözlü bildiri sunumu]. I. Uluslararası Atatürk ve Türk Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı, Ankara.
• Taranç, B. (2005). Operet kralının gizli dünyası (1890-1940). Kenar Kitabevi.
• Türkmenoğlu, Ö. ve Laçin, G. (2021). Osmanlı Döneminden Günümüze ‘operetler’. Journal of World of Turks, 13(1), 313-333. https://doi.org/10.46291/ZfWT/130116
• Uçan, A. (2005). Türk müzik kültürü. Evrensel Müzik Evi.
• Uygun, M. (2010). 20. yüzyıldan günümüze müzikal tiyatronun gelişimi ve opera ile etkileşimi [Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Yöre, S. (2008). Osmanlı/Türk müzik kültüründe levanten müzikçiler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (24), 413-437.
• Yöre, S. (2011). Kültürleşmenin bir parçası olarak Osmanlı’da operanın görünümü. Zeitschrift für die Welt der Türken, 3(2), 53-69.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.