PASLI: DAĞLIK KILIKIA’DA BİR KIRSAL YERLEŞİMİN DEĞİŞİM SÜRECİ

Year 2013, Issue: 21, 59 - 100, 01.05.2013

Ümit Aydınoğlu

Abstract

Mersin iline bağlı Silifke ilçesi sınırları içerisindeki Paslı antik yerleşimi,
sahilden iç bölgelere giden antik yol rotası üzerindedir, Anadolu’nun güney kıyılarında antik Dağlık Kilikia bölgesinde, Korasion’un khorasında yeralmaktadır ve
bugün Susanoğlu kasabasının yaklaşık 10 km. kuzey batısındadır. Yerleşimde çok
sayıda arkeolojik kalıntı tespit edilmiştir ve bunlar Paslı’nın bölgede Hellenistik
Dönem’de kurulan kale yerleşimlerden biri olduğunu ve varlığını Hellenistik
Dönem sonrasında da kırsal bir karakterle devam ettirdiğini gösterir.
Bölgede Roma ve sonrasındaki dönemlere tarihlenen çok sayıda kırsal yerleşim vardır. Bunlardan bazıları Roma ve Geç Antik Dönem özellikleri gösterirken,
Paslı’nın bir Hellenistik kale yerleşim üzerinde gelişmesi, sahip olduğu kalıntılar
ve yerleşimi şekillendiren coğrafyasıyla farklılığa sahip olduğu ve bölgedeki bu
tipte çok sayıdaki kırsal yerleşim için açıklayıcı veriler sağlayabileceği görülmektedir. Bu çalışmada Paslı’da tespit edilen kalıntıların kapsamlı değerlendirilmesinin
yapılması ve yerleşimin dönemler içindeki değişim süreci hakkında elde edilen
verilerin tartışılması hedeflenmektedir. Ayrıca, yerleşimin Hellenistik Dönem’den
başlayan ve Roma ve Geç Antik Dönem’de de varlığını devam ettirmesini sağlayan
coğrafi şartların incelenmesi ve bunun yerleşim düzenlemesi üzerindeki etkilerinin
de değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.
Paslı vadi kenarında tepelik bir alana kurulmuştur. Kurulu olduğu bu alan
bir sur duvarıyla çevrilidir ve sur duvarı üzerinde, kare planlı bir kule de yeralmaktadır. Sur ve kulelerin yapımında kullanılan özenli işçilikli polygonal duvar
tekniği, bölgedeki Hellenistik Dönem yerleşimlerinin karakteristik özelliği olarak
bilinir. Yerleşimin kayalık kuzey yamaçlarının nekropolis olarak kullanıldığı tespit edilmiştir ve buradaki mezarlar ve mezar anıtlarının sahip oldukları çeşitlilik bölgedeki zenginliği ortaya koyar. Bunlar arasında iki aedicula mezar, bir hyposorium’lu
lahit, on dokuz chamosorium, iki kaya lahti ve bir de podyumlu mezar anıtı tespit
edilmiştir. Paslı’da, yerleşim içerisinde podyumlu bir anıt mezar tespit edilmiştir
ve bu bir hyposorium’a sahiptir. Bölgede bu boyutlarda tapınak mezar örnekleri
olmasına karşın, bu tipte bir hyposorium’a sahip podyumlu bir mezar anıtının
varlığı bilinmez. Paslı’da yerleşimin içine dağılmış yedi zeytinyağı atölyesi tespit
edilmiştir. Bu atölyelerin gerek duvar örgü teknikleri gerekse de yerleşim içerisindeki konumları, Hellenistik Dönem sonrasında buraya eklendiklerine işaret etmektedir ve yerleşimin sahip olduğu kırsal karakteri yansıtmaları açısından dikkat
çekicidirler.
Paslı’da yerleşimin kuzeyinde sur duvarının hemen dışında büyük bir eve ait
kalıntılar bulunmaktadır. Bu yapının yaklaşık olarak 700 m2 ölçülerinde oturum
alanına sahip ve dikdörtgen planlı olduğu tespit edilmiştir. Yapının Dağlık Kilikia
bölgesinde tespit edilen çok sayıdaki çiftlik eviyle ortak özellikler taşıdığı anlaşılmaktadır. Yerleşimin etrafındaki yamaçların tarımsal teraslara sahip olması,
yakınlarında tepeler arasında kalan, tarım yapmaya elverişli küçük düzlüklerin varlığı yerleşimin kırsal karakterini gösterir. Paslı’da yaklaşık olarak 50-60 konutun
varlığı izlenebilmektedir. Yerleşimde araziye yayılmış şekilde çok sayıda sarnıç da
tespit edilmiştir. Çeşmeler ise yerleşimdeki dikkat çekici yapılanmalardır.

Keywords

Dağlık Kilikia, Paslı, Kırsal Yerleşim, Mezar, Sarnıç

The Process of Change of a Rural Settlement in Rough Cilicia

Abstract

Paslı is situated in Olba’s territorium in the eastern part of Rough Cilicia, about
10 km. northwest of the ancient coastal city of Korasion. It sits on the east bank of
the valley, through which the Yenibahçe Stream flows. The remains extant in the
settlement suggest that this was one of the fortresses built in the region during the
Hellenistic period and survived during the post-Hellenistic period. Although some
of the Hellenistic findings have appeared in publications, studies about the Roman
period with its rich archaeological remains have been very limited. Regarding
Late Antiquity, while the number of remains increases and the settlement grows,
remains from previous periods have been destroyed. All the same, it is evident that
the settlement acquired a rural character in line with the historical process beginning from the Roman period. Among the remains in the site, the ones that stand
out are the tombs and monumental tombs. Their rich variety may be observed by
looking at various type of architecture. Our surveys reveal that both the western
and northern slopes facing the valley were used as necropoleis containing different
types of tombs. Among them are monumental tombs with aediculae, sarcophagi
with hyposorium, chamosoria, rock sacrophagi and monumental tombs with
podiums. Six olive oil workshops have been identified in Paslı. Both the masonry
and the location of these facilities indicate that they were additional structures
added after the Hellenistic period reflecting the rural character that the settlement
assumed in this period. In the northern part of the settlement in Paslı right outside the fortification wall, the remains of a large dwelling structure were found.
Throughout the settlement around 50-60 dwellings can be discerned. However, due
to heavy destruction, their plans cannot be retrieved. Still, paved street and rockcut
steps on the slope are evidence for a certain arrangement among them. On the other
hand, we should rather consider that these dwellings belonged to the final stages of the settlement. It is not possible to distinguish the ones dating from the Hellenistic
and the Roman periods. Gathered archaeological evidence provides information
regarding the planning of the ancient village settlements in the region. These settlements comprise buildings constructed in close proximity with each other within
a limited area. The houses have a courtyard with a cistern and presses hewn into
bedrock. Although the amount of documented archaeological evidence of rural settlements of the Hellenistic period is marginal, a large number of rural settlements
particularly of the Roman and early Byzantine periods, have been identified, thus
pointing to the presence of settlement organization. Some conclusions are possible, regarding the dating of the use of the buildings and constructions in Paslı.
Examples of monumental tombs in the site can be dated to the second half of the
2nd century A.D and this is important in showing the fact that the rural character
was continuing at that period. The installations, documented at the farms, support
this historical development, and their specific characteristics support increases in
this continuous production activity in the region, particularly starting in the 3rd
century A.D. From the very high number of documented archaeological finds in the
region it would appear that production activities became more intense, particularly
in the late Antiquity period and continued into later periods.

Keywords

Rough Cilicia, Paslı, Rural Urbanization, Tomb, Cistern