BibTex RIS Cite

TAPURELİ, A KİLİSESİ ALTAR KAİDESİ IŞIĞINDA KİLİKYA VE İSAURYA BÖLGESİ KİLİSELERİNDE GÖRÜLEN ALTAR ÇEŞİTLERİ

Year 2010, Issue: 18, 337 - 370, 01.05.2010

Abstract

İsaurya Bölgesi’nde, Lamas (bugünkü Limonlu) nehrinin batısındaki Tapureli
yerleşiminde A Kilisesi olarak adlandırılan üç nefli bazilikal planlı yapıda 2001
yılında gerçekleştirilen Kurtarma Kazısı’nda, kilisenin bema bölümünde, ortasında
yuvarlak planlı rölik lokulusu olan in situ altar kaidesi açığa çıkarılmıştır.
Altar kaidesinin nasıl şekillendiğine ilişkin bilgi edinebilmek amacıyla kilisenin bulunduğu Kilikya ve İsaurya Bölgesi’ndeki Erken Hıristiyanlık-Bizans
Dönemi’ne tarihlenen yapıların bema alanındaki altar kaidesine ya da kaideye ait
mimari parçalara bakıldığında, şu örneklerle karşılaşırız: Korykos’daki Katedral;
Dağpazarı’nda Sur dışındaki kilise; Alahan Manastırı’ndaki Mağara Kilisesi,
Batı Kilisesi ve Vaftiz Binası; Elaiussa-Sebaste’deki (Ayaş) Agora Kilisesi ve
Elaiussa-Sebaste’nin güneyindeki adanın kuzey ucundaki (tepesindeki) kilise ile
Anamur’daki Merkez Kilisesi (III 13C). Elaiussa-Sebaste’de, adanın kuzey tepesindeki kilisenin bema alanında, köşelerinde yuvarlak yuva izleri olan dikdörtgen
bir alan ve bu alanın ortasında bir lokulus bulunmaktadır. Agora Kilisesi’nde de
doğudaki bema alanının içinde kare planlı bir lokulus yer alır. Alahan Manastırı,
Batı Kilisesi ve Mağara Kilisesi’nin bemasında; Vaftiz Binası’nın ise kuzey
nefinin doğudaki apsis alanı içinde, ortasında lokulusu olan altar kaideleri yer
alır. Dağpazarı Sur dışındaki kilisede de altar kaidesi merkezden aşağıya kaymış
yuvarlak planlı bir lokulusa sahiptir. Anamur’daki Merkez Kilisesi’nin (III 13C)
bema alanında altara ait iz yer alır. Korykos’daki Katedral’in ise bema bölümünde
bugün izine rastlanmayan bir altar ve dört desteği açıkça görülebilen bir kiborion
yapılmıştır. Böylece buluntulardan yola çıkarak, Elaiussa-Sebaste yerleşimindeki iki kilisenin, Alahan Manastırı, Batı Kilisesi ve Mağara Kilisesi ile Dağpazarı Sur
dışındaki kilisenin dört destekli; Alahan Manastırı, Vaftiz Binası’nın ise üç destekli
masa şeklinde altara sahip oldukları sonucuna varılır.
Kaidesindeki lokulusun varlığı, Tapureli A Kilisesi altarının, blok şeklinde altar
olamayacağını gösterir. Çünkü bu tip altarlarda rölik nişi, bloğun ön yüzünde ya da
mensanın altında yer almıştır. Kurtarma Kazısı’nda ele geçen çok sayıdaki levha
parçalarından yola çıkarak, altarın sandık şeklinde olabileceği düşüncesi de, levha
kalınlıklarının kaideye ait dış çerçevenin kalınlığına uymaması ve bu levhaların
oturtulması için gereken iç bükey yuvaların çerçevede olmayışı, aksine bu bölümün
kabarık yüzeyli olmasıyla zayıf bir olasılık olarak görülmektedir.
Tapureli A Kilisesi altarı 6.yüzyıl başında yapılmış kilisenin içinde bulunmaktadır ve olasılıkla diğer altarlar gibi masa şeklinde bir altardır.

Die Altäre der kilikischen und isaurischen Kirchen im Blick der Altarstandort der Kirche A in Tapureli

Year 2010, Issue: 18, 337 - 370, 01.05.2010

Abstract

Tapureli liegt westlich des Lamos (Limonlu), nordöstlich von Seleukeia in
Isaurien. Auf der Spitze der Ostkuppe in Tapureli befindet sich die Kirche A, die
eine dreischiffige Säulenbasilika ist. Bei der Ausgrabung der Kirche A im Jahr
2001 wurde im Fussboden der Apsis ein rechteckiges Feld freigelegt. In der Mitte
des Feldes ist ein Reliquienloculus zu sehen. Weil der Altar schlecht erhalten ist,
lässt sich schwer sagen, welche Form der Altar der Kirche A in Tapureli gehabt
hat. Deswegen muss man die anderen Altäre der Kirchen in Kilikien und Isaurien
bestimmen und gruppieren.
In der Kirche auf der Nordspitze der Insel in Elaiussa-Sebaste befand sich
der Altar in der Apsis. Im Fussboden der Apsis ist ein rechteckiges Feld ausgespart. In der Mittelachse dieses Feldes befindet sich eine längliche Grube als
Reliquienloculus. Von dem Altar gibt es keine Reste. In der Kirche auf der Agora
von Elaiussa-Sebaste befand sich der Altar in der Ostapsis. Auch hier war im Boden
der Kirche ein rechteckiges Feld ausgespart. In der Mitte des Feldes befand sich die
Vertiefung des Reliquienloculus. Leider war der Reliquienloculus von Raubgräbern
schon so stark zerstört worden, dass seine genaue Form und Masse nicht mehr zu
erkennen waren. Mehrere Bodenplatten von Altären sind in Alahan Manastir und
in der Kirche ‘extra muros’ von Dağpazarı erhalten. In der Bodenplatte der nördlichen Ostapsis des Baptisterium sind die Standspuren von drei Stützen zu sehen
und in der Mitte eine Vertiefung für die Reliquien. In der Höhlenkirche und der
Westkirche von Alahan sind ebenfalls Bodenplatten von Altären erhalten. In der
Westkirche sind Standspuren von vier Stützen nahe der Ecken. In der Mitte der Bodenplatte der Kirche ‘extra muros’ von Dağpazarı befindet sich eine Vertiefung
für die Reliquien. Im Fussboden der Apsis der Kirche III 13C in Anamurion ist ein
rechteckiges Feld ausgespart. In der Kathedrale von Korykos ist kein Altarstandort,
aber Standspuren eines Baldachins zu sehen.
Wegen der Befunde des Altars ist es vermuten, dass Altäre in der Kirche auf
der Nordspitze der Insel und in der Kirche auf der Agora von Elaiussa-Sebaste,
in der Höhlenkirche und der Westkirche von Alahan, in der Kirche ‘extra muros’
von Dağpazarı Tischaltäre mit vier Stützen und im Baptisterium von Alahan ein
Tischaltar mit drei Stützen waren.
Der Altar der Kirche A in Tapureli dürfte weder ein Kastenaltar noch ein
Blockaltar gewesen sein. Bei Blockaltären wäre man nicht mehr an die Reliquien
unter dem Altar herangekommen. Die Maβe der gefundenen Schrankenplatten in
der Kirche A passen nicht zu der für Kastenaltäre nötige Rahmung des rechteckigen
Feldes.
Es gibt die Vermutung, dass der Altar der Kirche A in Tapureli, der wohl
zusammen mit dem Bau der Kirche zu Anfang des 6. Jhs. entstanden ist, auch wie
die andere Altäre von Kirchen in Kilikien und Isaurien ein Tischaltar gewesen sein
könnte.

There are 0 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Journal Section Research Article
Authors

Ayşe Aydın

Publication Date May 1, 2010
Published in Issue Year 2010 Issue: 18

Cite

APA Aydın, A. (2010). TAPURELİ, A KİLİSESİ ALTAR KAİDESİ IŞIĞINDA KİLİKYA VE İSAURYA BÖLGESİ KİLİSELERİNDE GÖRÜLEN ALTAR ÇEŞİTLERİ. OLBA(18), 337-370.