Türkiye’de ve Güney Afrika’da Faaliyet Gösteren Katılım Bankalarının Finansal Performanslarının Karşılaştırmalı Olarak Analiz Edilmesi: 2022-2023 Dönemi ENTROPİ-EDAS Modeli Örneği

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 47 - 72, 04.01.2025

İbrahim Yavuz

Abstract

Bu çalışmanın amacı Türkiye’de ve Güney Afrika'da faaliyet gösteren katılım bankalarının 2022 ve 2023 yılı finansal performansının Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) tekniklerinden ENTROPİ ve EDAS yöntemi ile değerlendirilmesidir. Kriter ağırlıklarının belirlenmesinde ENTROPİ, alternatiflerin performans sıralamalarının belirlenmesinde EDAS yöntemi kullanılmıştır. Finansal performansın ölçülmesinde altı adet kriter kullanılmıştır. ENTROPİ sonuçlarına göre, 2022 ve 2023 yıllarında en önemli kriter, toplam aktifler (K1) olmuştur. Toplam borç/toplam aktif, kriterlerin önem ağırlığı sıralamasında her iki yılda da altıncı sırada yer almıştır. EDAS sonuçlarına göre, Güney Afrika’da faaliyet gösteren Standart Bank, 2022 ve 2023’te en iyi finansal performans gösteren katılım bankası olmuştur. Her iki yılda, Albaraka Bank ikinci, ABSA üçüncü ve HBZ Bank dördüncü sırada yer almıştır. 2022 ve 2023’te; Emlak Katılım Bankası 5., Albaraka Türk Katılım Bankası 6., Türkiye Finans Katılım Bankası 7., Vakıf Katılım Bankası 8., Ziraat Katılım Bankası 9. ve Kuveyt Türk Katılım Bankası 10. sırada yer almıştır.

Keywords

Türkiye’deki Katılım Bankaları, Güney Afrika’daki Katılım Bankaları, Finansal Performans Analizi, ENTROPİ Yöntemi, EDAS Yöntemi

Ethical Statement

Bu çalışma bilimsel araştırma ve yayın etiği kurallarına uygun hazırlanmıştır.

A Comparative Analysis of the Financial Performances of Participation Banks Operating in Türkiye and South Africa: The Case of ENTROPI-EDAS Model for the Period 2022-2023

Abstract

The aim of this study is to evaluate the financial performance of participation banks operating in Turkey and South Africa for the years 2022 and 2023 by using ENTROPI and EDAS methods, which are among the Multi-Criteria Decision Making (MCDM) techniques. ENTROPI method was used to determine the criteria weights and EDAS method was used to determine the performance rankings of the alternatives. Six criteria were used to measure financial performance. According to the ENTROPI results, the most important criterion in 2022 and 2023 was total assets (K1). Total debt/total assets ranked sixth in the ranking of the importance weight of the criteria in both years. According to the EDAS results, Standard Bank operating in South Africa was the participation bank with the best financial performance in 2022 and 2023. In both years, Albaraka Bank ranked second, ABSA third and HBZ Bank fourth. In 2022 and 2023, Emlak Katılım Bankası ranked 5th, Albaraka Türk Katılım Bankası 6th, Türkiye Finans Katılım Bankası 7th, Vakıf Katılım Bankası 8th, Ziraat Katılım Bankası 9th and Kuveyt Türk Katılım Bankası 10th.

Keywords

Participation Banks in Turkiye, Participation Banks in South Africa, Financial Performance Analysis, ENTROPY Method, EDAS Method

References

• Abdo, K. K. (2020). The impact of internal variables on the Islamic banks and conventional banks financial performance in Jordan: A comparative study. International Journal of Economics and Financial Issues, 10(6), 222–231.
• Abduh, M. (2018). Assessing the performance of Islamic banking in Brunei Darussalam: Evidence from 2011–2016. AlShajarah: Journal of the International Institute of Islamic Thought and Civilization (ISTAC), 171–189.
• Abdul-Rahman, Y. (2010). The art of Islamic banking and finance tools and techniques for community-based banking. New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
• Akbulut, O. Y. (2023). Türkiye’de Faaliyet Gösteren Katılım Bankalarının Finansal Performansının CRITIC Temelli COPRAS Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Uluslararası Güncel Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 15-24.
• Al-Qudah, H. A. (2020). The impact of financial performance of stock prices of Jordanian Islamic banks (during period from 2010 to 2018). International Journal of Economics and Financial Issues, 10(1), 228–234.
• Altan, M. ve Candoğan, A. M. (2014). Bankaların finansal performanslarının değerlendirilmesinde geleneksel ve gri ilişki analizi: Katılım bankalarında karşılaştırmalı bir uygulama. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27, 374-396.
• Atar, A. (2017). Başlangıcından günümüze dünyada ve Türkiye’de İslam bankacılığının genel durumu. Tarih, Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 6(4), 1029-1062.
• Ayrıçay, Y. Özçalıcı, M. ve Bolat, İ. (2017). Katılım bankalarının performanslarının AHP ve GIA tekniklerinden oluşan bütünleşik bir sistem ile değerlendirilmesi: Türkiye örneği. Pamukkale Journal of Eurasian Socioeconomic Studies, 4(2), 54-69.
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK). [Çevrim-içi: https://www.bddk.org.tr/Kurulus/Liste/7], Erişim Tarihi: 12.04.2024.
• Bayram, E. (2021). Türkiye’deki katılım bankalarının CRITIC temelli EDAS yöntemiyle performans değerlendirmesi. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 13(24), 55–72.
• Bektaş, S. ve Seki, İ. (2018). Türk bankacılık sistemindeki katılım bankaları ile mevduat bankalarının rekabet gücü bakımından karşılaştırılması. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(4), 197–215.
• Bektaş, S. (2021). ENTROPİ ve MAIRCA yöntemiyle Türk katılım bankalarının finansal performans sıralaması. International Journal of Social Inquiry, 14(1), 113-144.
• Bektaş, S. (2022). Faizsiz banka ve konvansiyonel bankaların performanslarının belirlenmesi: 2005-2020 dönemi Türkiye örneği. International Journal of Social Inquiry, 15(2), 455-476.
• Billah, M. M. (2007). Islamic banking and the growth of Tekaful. In A. Hassan, M. K. & Lewis, M. K. (Eds.). Handbook of Islamic Banking (pp.401-418). Cheltenham: Edward Elgar Publishing Limited.
• Çağıran Kendirli, H., Kendirli, S. ve Aydın, Y. (2019). Küresel kriz çerçevesinde katılım bankalarının ve ticari bankaların mali performanslarının TOPSİS yöntemiyle analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(1), 137– 154.
• Çetin, C. A. ve Bıtırak, A. (2010). Banka kârlılık performansının analitik hiyerarşi süreci ile değerlendirilmesi: Ticari bankalar ile katılım bankalarında bir uygulama. Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 2(2), 75-92.
• Dünya Katılım Bankası A.Ş. [Çevrim-içi: https://dunyakatilim.com.tr/hakkimizda/dunya-katilim-hakkinda], Erişim Tarihi: 12.04.2024.
• Doğan, Mesut (2013). Katılım ve geleneksel bankaların finansal performanslarının karşılaştırılması: Türkiye örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 58, 175-188.
• Elmas, B. ve Yetim, A. (2021). Katılım bankalarının finansal performanslarının TOPSIS yöntemi ile uluslararası boyutta değerlendirilmesi. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies, 7(3), 230-263.
• Er, B. ve Uysal, M. (2012). Türkiye’deki ticari bankalar ve katılım bankalarının karşılaştırılmalı etkinlik analizi: 2005-2010 dönemi değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(3-4), 365-387.
• Erol, İ. & Ferrell, W. G. (2009). Integrated approach for reorganizing purchasing: Theory and a case analysis on a Turkish company. Computers & Industrial Engineering, 56(4), 1192-1204.
• Ertürkmen, G. ve Bolat, İ. (2020). Türkiye’deki özel sermayeli mevduat bankaları ile katılım bankalarının aktif kalitesi ve kârlılık oranlarının karşılaştırılması üzerine bir araştırma. R&S-Research Studies Anatolia Journal, 3(1), 19–36.
• Esmer, Y. ve Bağcı, H. (2016). Katılım bankalarında finansal performans analizi: Türkiye örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 17-30.
• Farandy, A. R., Suwito, D. A., & Dabutar, L. K. (2017). Efficiency of Islamic banks in Indonesia: Data envelopment analysis. International Journal of Economics, Management and Accounting, 25(2), 337–354.
• Firdaus, F. & Hosen, M.N. (2013). Efficiency of Islamic banks using two stage approach of data envelopment analysis. Economics and Banking, 11, 156- 176.
• Gezen, A. (2019). Türkiye’de faaliyet gösteren katılım bankalarının ENTROPİ ve WASPAS yöntemleriyle performans analizi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 84, 213-232.
• Gümüş, B. F. ve Nalbantoğlu, Ö. (2015). Türk bankacılık sektörünün CAMELS analizi yöntemiyle 2002-2013 yılları arasında performans analizi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 83- 106.
• Gündoğdu, A. (2018). Türkiye’de katılım bankalarının finansal performanslarının gri ilişkisel analizi ile ölçülmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (17. UİK Özel Sayı), 201-214.
• Hayat Finans Katılım Bankası A.Ş. [Çevrim-içi: https://www.hayatfinans.com.tr/bizi-taniyin#v1], Erişim Tarihi: 12.04.2024.
• Islamıc Fınancıal Servıces Board (IFSB). (2023). Islamıc Fınancıal Servıces Industry Stabılıty Report 2023. [Çevrim-içi: https://www.ifsb.org/wp-content/uploads/2023/10/Islamic-Financial-Services-Industry-Stability-Report-2023_En.pdf] Erişim Tarihi: 10.06.2024.
• Jaffar, M. & Manarvi, I. (2011). Performance comparison of Islamic and conventional banks in Pakistan. Global Journal of Management and Business Research Journal, 11(1), 60- 66.
• Khan, T., Ahmad, W., Rahman, M. K. U. & Haleem, F. (2018). An investigation of the performance of Islamic and interest based banking evidence from Pakistan. HOLISTICA–Journal of Business and Public Administration, 9(1), 81–112.
• Karaca, S. S., Ekşi, İ. H. ve Altemur, N. (2019). Türkiye’deki katılım bankalarının etkinlik analizi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(2), 280–290.
• Karavardar, A. Çilek, A. (2020). Türkiye’de katılım bankalarının finansal performansının analizi. Maliye ve Finans Yazıları, 113, 99-118.
• Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Olfat, L., & Turskis, Z. (2015). Multi-criteria inventory classification using a new method of evaluation based on distance from average solution (EDAS). Informatica, 26(3), 435-451.
• Kızılkaya, N. (2012). Modern dönemde faizsiz bankacılık ve fıkhi işleyişi. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 20, 135-150.
• Koçyiğit, M. M. (2024). Katılım bankalarının finansal etkinlik analizi. International Social Sciences Studies Journal, 10(4), 546-552.
• Odabaş, A. ve Bozdoğan, T. (2020). Katılım bankalarının finansal performanslarının ELECTRE yöntemiyle analizi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 88, 199-224.
• Öndeş, T., Çalı, M. S., Aydın, S. ve Muti, A. (2020). Türkiye’de bulunan ticari bankalar ile katılım bankalarının ELECTRE yöntemi ile performans analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(3), 689–710.
• Özdağoğlu, A., Yakut, E. ve Bahar, S. (2017). Machine selection in a dairy product company with EENTROPY and SAW method integration. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(1), 341-359.
• Özer, K. ve Saygın, O. (2022). Katılım bankacılığının finansal performans analizi: Türkiye uygulaması. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 7(1), 257-273.
• Özgür, E. (2008). Katılım bankalarının finansal etkinliği. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 10(1), 159–175.
• Öztürk, D., Canbaz, M. F. ve Gür, M. (2017). Katılım bankaları ile mevduat bankalarının 2009–2016 yılları etkinliklerinin VZA ile karşılaştırılması. İçinde B. Ayhan, M. Ay, S. Avşaroğlu ve Ş. Akpınar (Ed.), Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırmaları 2017, (ss. 328–337). Çizgi Kitabevi.
• Pehlivan, P. (2016). Türkiye’de katılım bankacılığı ve bankacılık sektöründeki önemi. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 31, 296-324.
• Resmi Gazete (RG). Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu Kararı. (RG Tarih: 30.03.2023 Sayı: 10561). [Çevrim-içi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/03/20230331-8.pdf], Erişim Tarihi: 12.04.2024.
• Rozzani, N. & Abdul Rahman, R. (2013). Camels and performance evaluation of banks in Malaysia: Conventional versus Islamic. Journal of Islamic Finance and Business Research, 2(1), 36-45.
• Salur, M. N. ve Cihan, Y. (2020). Comparison of financial performances of banks by multi criteria decision making methods: The case of Turkey. The Eurasia Proceedings of Educational & Social Sciences (EPESS), 19, 41–49.
• Samad, A. (2021). Bootstrap DEA efficiencies of the GCC Islamic banks: Sources and comparison during 2014–2016. International Journal of Economics and Financial Issues, 11(1), 157–166.
• Seid Ali, A. (2023). Islamic banking and finance in South Africa. İKAM, No:29.
• Tetik, N. ve Şahin, A. (2020). Katılım bankalarının finansal performans analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(2), 293-314.
• The Banking Association South Africa (BASA). [Çevrim-içi: https://www.banking.org.za/about-us/member-banks/], Erişim Tarihi: 12.04.2024.
• Tunç, H. (2010). Katılım Bankacılığı, Felsefesi ve Türkiye Uygulaması. İstanbul: Nesil Yayınları.
• Usman, A. & Khan, M.K. (2012) Evaluating the financial performance of Islamic and conventional banks of Pakistan: A comparative analysis. International Journal of Business and Social Science, 3(7), 253-257.
• Wang, T., & Lee, H. (2009). Developing a fuzzy TOPSIS approach based on subjective weights and objective weights. Expert Systems with Applications, 6(5), 8980-8985.
• Yayar, R. ve Baykara, V. H. (2012). TOPSIS yöntemi ile katılım bankalarının etkinliği ve verimliliği üzerine bir uygulama. Business and Economics Research Journal, 3(4), 21-42.
• Yetiz, F. (2021). TOPSIS yöntemi ile Türk katılım bankalarının performans analizi ve bankacılıkta risk yönetim politikalarının önemi. Journal of Empirical Economics and Social Sciences, 3(1), 121–138.
• Yörük Eren, F., Özdağoğlu, A. ve Bekci, İ. (2021). Katılım bankalarının CAMELS oranlarının analizi: MULTIMOORA ve MAUT yöntemleri ile bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(30), 552–572.
• Yurttadur, M. ve Demirbaş, H. (2017). Türkiye’de bulunan katılım bankaları ve özel sermayeli mevduat bankalarının finansal performanslarının karşılaştırılması. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 89-117.
• Yurttadur, M. ve Taşcı, M. Z. (2022). Finansal performans ölçümünde CRITIC ve MAIRCA yöntemlerinin kullanılması katılım bankaları örneği. The Journal Of Academıc Socıal Scıence, 10(135), 110–124.
• Zhang, H., Gu, C., Gu, L., & Zhang, Y. (2011). The evaluation of tourism destination competitiveness by TOPSIS & information ENTROPY–a case in the Yangtze River delta of China. Tourism Management, 32(2), 443-451. [Çevrim-içi: https://tr.investing.com/], Erişim Tarihi: 01.06.2024.