Babans/Babanzades in Society Structures in the Constıtutıonal and Army Periods

Year 2023, Volume: 1 Issue: 1, 1 - 19, 31.07.2023

Bilal Altan

Abstract

The Second Constitutional was declared on July 23, 1908. With the Second Constitutional Monarchy, an atmosphere of relative freedom made itself felt. In this environment of freedom, it is seen that the Muslim subjects of the Ottoman Empire were involved in the formation of many associations and societies. In the first quarter of the XX. century, the process of Kurdish community restructuring is witnessed under the leadership of active Kurdish family members, including Babans/Babanzades.
The end of the XIX. century and the beginning of the XX. Century The societies in which Babans were most active in the first quarter of the century; The Committee of Union and Progress, the Society of Kurdish Solidarity and Progress, and the Kurdistan Forward Society. The Kurdish Solidarity and Progress Society and the Kurdistan Forward Society, which have legal status, are the prominent ones among the Kurdish societies. Among the Babans, there was no one in the formation of the Committee of Union and Progress, which aimed to ensure the continuation of the Ottoman Empire. However, in the society that expanded and grew later, they were in action in accordance with the purpose of the formation of the society. Babans, in the II. Constitutional Period organization, the Kurdish Association of Progress and Progress, and the Armistice Period organization, the Kurdistan Forward Society, along with other prominent Kurdish families, assumed a founding role. In all these societies, the Babans generally took a stance around the ideology of Ottomanism.

Keywords

Baban Emirate, Babans, Union and Progress Society, Kurdish Solidarity and Progress, Kurdistan Forward Society

Meşrutiyet ve Mütareke Dönemleri Cemiyet Yapılanmalarında Babanlar/Babanzadeler

Abstract

23 Temmuz 1908’de ilan edilen II. Meşrutiyet ile birlikte görece bir hürriyet ortamı kendini hissettirmiştir. Bu hürriyet ortamında Osmanlı İmparatorluğu’nun Müslüman tebaasının çok sayıda dernek ve cemiyet oluşumuna dâhil oldukları görülmektedir. XX. yüzyılın ilk çeyreğinde Babanların/Babanzadelerin de yer aldığı etkin Kürt aile fertleri öncülüğünde Kürt cemiyet yapılanmaları sürecine tanık olunmaktadır.
XIX. yüzyılın sonları ve XX. yüzyılın ilk çeyreğinde Babanların en etkin oldukları cemiyetler; İttihat ve Terakki Cemiyeti, Kürt Teavün ve Terakki Cemiyeti ile Kürdistan Teali Cemiyetidir. Yasal statüdeki Kürt Teavün ve Terakki Cemiyeti ile Kürdistan Teali Cemiyeti Kürt cemiyetleri içerisinde ön plana çıkanlardır. Babanlardan, Osmanlı İmparatorluğu’nun devamını sağlamak amacındaki İttihat ve Terakki Cemiyetinin teşekkülünde yer alan bulunmamaktadır. Ancak sonradan genişleyen ve büyüyen cemiyette, cemiyetin teşekkül amacına uygun faaliyet içinde olmuşlardır. Babanlar, II. Meşrutiyet Dönemi yapılanması Kürt Teavün ve Terakki Cemiyeti ile Mütareke Dönemi yapılanması Kürdistan Teali Cemiyetinde ise diğer önde gelen Kürt aileleri ile birlikte kurucu bir rol üstlenmişlerdir. Babanlar, mezkûr tüm bu cemiyetlerde genel olarak Osmanlılık ideolojisi etrafında bir duruş sergilemişlerdir.

Keywords

Baban Emirliği, Babanlar, İttihat ve Terakki Cemiyeti, Kürt Teavün ve Terakki Cemiyeti, Kürdistan Teali Cemiyeti

References

• Ahmad, Feroz. İttihat ve Terakki 1908-1914. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2007.
• Ahmed Cevdet Paşa. Tarih-i Cevdet. İstanbul: Sabah Yayınları.
• Akşin, Sina. İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele I. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2010.
• Akşin, Sina. İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele II. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2010.
• Altan, Bilal. “Kürdistan Teâlî Cemiyeti: Kuruluş, Amaç ve Faaliyetler”. Doktora Tezi. Mardin Artuklu Üniversitesi, 2017.
• Arai, Masami. Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği. çev. Tansel Demirel. İstanbul: İletişim Yayınları, 1994.
• Atmaca, Metin. “Resistance to Centralisation in the Ottoman Periphery: the Kurdish Baban and Bohtan Emirates”. Middle Eastern Studies. 55/4 (2019): 519-539.
• Atmaca, Metin, “Baban”. Encyclopaedia of Islam. 3: 19-21. Leiden/Hollanda: Brill Publishing, 2021.
• Aydın, Cemal. “Gazeteci, Yazar ve Devlet Adamı Cihad Baban (1911-1984)”. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi, 2022.
• Baban, Cihad. “Hocam ve Amcam Şükrü Baban”. Ord. Prof. Şükrü Baban’a Armağan. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. 40/1-4 (1984): 6-8.
• Babanzâde İsmail Hakkı, “Kürdler ve Kürdistan,” Kürd Teavün ve Terakki Gazetesi, 5 Aralık 1908.
• Çetinsaya, Gökhan. “II. Abdülhamid Dönemi’nde Kuzey Irak’ta Aşiret, Tarikat ve Siyaset”. Divan: Disiplinler Arası Çalışmalar Dergisi. 7 (1999): 153- 168.
• McDowal, David. Modern Kürt Tarihi. çev., Neşenur Domaniç. İstanbul: Doruk Yayınları, 2004.
• Demir, Fevzi. Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet Dönemi Meclis-i Mebusan Seçimleri 1908-1914. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2007.
• Demirbaş, Bülent. İbrahim Temo’nun İttihad ve Terakki Anıları. İstanbul: Arba Yayınları, 1987.
• Doğan, Mehmet. “Bir Osmanlı Kürdü Babanzâde Ahmed Naim Bey”. Değirmen Edebiyat ve Düşünce Dergisi. 24 (2011): 70-88.
• Edmonds, C. J. Kürtler, Türkler ve Araplar. çev. Serdar Şengül, Serap Ruken Şengül. İstanbul: Avesta Yayınları, 2003.
• Emin Fevzi. “Bedbaht Kürdistan”. Kürdistan. 13 (1919): 103-104.
• Erişirgil, Emin. İslamcı Bir Şairin Romanı. haz. Aykut Kazancıgil, Cem Alpar. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1986.
• Gülan, Aydın. “Babanzâde Mustafa Zihni Paşa ve ‘Tevsi-i Mezuniyet Yahud Kitab-ı İdaremizden Bir Sahife’ Adlı Eseri”. İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi. 6 (2011): 109-128.
• Gün, Fahrettin. Babanzâde Ahmed Naîm Hayatı ve Eserleri, Beyan Yayınları, İstanbul 2016.
• Güner, Zekâi. Millî Mücadele Başlarken Türk Kamuoyu. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999.
• Hansu, Hüseyin. Babanzâde Ahmed Naim. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018.
• Helvacı, Perihan. “Gazeteci ve Siyasetçi Kimliğiyle Cihat Baban”. Doktora Tezi. Galatasaray Üniversitesi, 2021.
• Howard, Harry N., The King-Crane Commission, Beyrut, 1963.
• Hut, Davut. “II. Meşrutiyet Döneminde Bir Osmanlı Entelektüeli Babanzade İsmail Hakkı (1876-1943)”, Tarihimizden Portreler Osmanlı Kimliği Prof. Dr. Cevdet Küçük Armağanı. ed. Zekeriya Kurşun, Haydar Çoruh, İstanbul: Ordaf Yayınları, 2013: 101-122.
• Izady, M. R. Kürtler Bir El Kitabı. çev. Cemal Atila. İstanbul: Doz Yayınları, 2013.
• James Claudius, Rich. Narrative of a Residence in Koordistan and on the Site of Ancient Nineveh. vol. 1, London: 1836.
• “Karayin Cenablarına”. Kürdistan. 13 (1919): 104.
• Kaws Kaftan. Baban, Botan, Soran 19. Yüzyıl Bölgesel Kısa Kürt Tarihi. çev. Alihan Zerşati, Fuat Cemil. İstanbul: Nûjen Yayınları, 1996.
• Kayalı, Hasan. Jön Türkler ve Araplar. çev. Türkan Yöney. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1998.
• Keskintaş, Orhan. “II. Meşrutiyet Döneminde İslamcıların Milliyetçilik Tartışması: Babanzade Ahmet Naim Örneği”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 8 (2020): 143-159.
• Kılıç, Recep. “Babanzâde Ahmed Naîm’in Felsefî Görüşleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 36 (1997): 297-339.
• Kuran, Ahmed Bedevi. Osmanlı İmparatorluğu’nda İnkılâp Hareketleri ve Millî Mücadele. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2012.
• Kutlay, Naci. İttihat Terakki ve Kürtler. Ankara: Beybun Yayınları, 1992.
• Mehmed Emin Zeki Bey. Kürd ve Kürdistan Ünlüleri. çev., M. Baban vd., Ankara: Özge Yayınları, 2005.
• Muhammed Emin Zeki Beg. Kürtler ve Kürdistan Tarihi. çev., Vahdettin İnce vd., İstanbul: Nûbihar Yayınları, 2015.
• Özdemir, Hüseyin. “Babanzâde İsmail Hakkı Bey’in Penceresinden İttihad ve Terakki’nin Demokrasi Karnesi”. Millî Mecmua. 9 (2019): 67-74.
• Özoğlu, Hakan. Osmanlı Devleti ve Kürt Milliyetçiliği. çev. Nilay Özok Gündoğan, Azat Zana Gündoğan. İstanbul: Kitapyayınevi, 2009.
• Öztuna, Yılmaz. Devletler ve Hânedanlar Türkiye (1074-1990). Cilt: 2. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1996.
• Öztürk, Kurtuluş. Babanzade Ahmed Naim (1872-1934), Türkiye’nin Birikimleri-1 İlahiyatçılar, Haz. İlke Yayıncılık, İstanbul 2013.
• Ramsour, Ernest Edmondson. Genç Türkler ve İttihat Terakki. çev. Hacasan Yüncü. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2013.
• Refik Hilmi, Anılar, İstanbul: Nûjen Yayıncılık, 1995.
• Sarıhan, Zeki. Kurtuluş Savaşı Günlüğü. Cilt: 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1994.
• Sevgen, Nazmi. “Kürtler”. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 3/7 (1968): 57-61.
• Sonyel, Salâhi R. Kaygılı Yıllar. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2012.
• Strohmeier, Martin, Yalçın Heckmann, Lale. Kürtler Tarih Siyaset Kültür. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2014.
• Şerefhan Bitlisi. Şerefname. çev., Abdullah Yegin. İstanbul: Nûbihar Yayınları, 2013.
• TBMM, Tercüme-i Hal, HT. 1417.1.10.
• Tunaya, Tarık Zafer. Türkiye’de Siyasal Partiler, Cilt 2, İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
• Tunaya, Tarık Zafer. Türkiye’de Siyasal Partiler. Cilt: 1. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Yakıt, İsmail. “Babanzade Ahmet Naim’in Türkçülere Karşı Yazdığı ‘İslâm’da Da’va-yı Kavmiyet’ Adlı Kitabına Eleştirel Bir Yaklaşım”, Bir Fikir Hareketinin Yüzyılı: Türk Ocakları Uluslararası Sempozyumu (7-9 Mayıs 2012). ed., Mustafa Özkan vd., İstanbul: Şen Yıldız Yayıncılık, 2013: 389-410.
• Yalçın, Hüseyin Cahit. Tanıdıklarım. haz. Göktürk Ömer Çakır. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2019. Yamulkizade Abdülaziz, “Girdî Seywan” Jîn, Sayı: 8, (1919): 10.
• Yamulkizade Abdülaziz, “Kürdistan Tarihinden-Baban Hanedanı”, Jîn, Sayı: 9, (1919): 2-3.