Şeyhülislâm Mustafa Sabri Efendi’de Din ve Toplum

Year 2023, Volume: 1 Issue: 1, 20 - 32, 31.07.2023

Kayhan Bayram

Abstract

Bu çalışmada Cumhuriyet döneminin önemli simalarından birisi olan Mustafa Sabri Efendi’nin düşünce dünyasına, din ve toplum anlayışına yer verilecektir. Mustafa Sabri Efendi sadece Türkiye hakkında değil, aynı zamanda seyahat ettiği ve zorunlu olarak gittiği ülke toplumları hakkında da çeşitli görüşleri, İslâmi bir konjonktürde ifade etmiştir. Bu düşüncelerini; kültür, değer, kadın, laiklik, milliyetçilik, hilafet, bilgi ve bilim gibi tüm meselelere yansıtmıştır. Toplumu dine yani İslâm’a uymakla zorunlu görmüştür. Dinin toplum için önemine dikkat çekerken dinin, bilim ve bilgi gibi toplumu ilgilendiren her alanı şekillendirmesi gerektiğini savunmuştur. Düşünceleri din eksenli şekillenmiş fakat neredeyse bütün yaklaşımlarında aklın üstünlüğünü ve din ile olan uyumunu vurgulamıştır. Sabri Efendi, dünyadan birçok düşünürün fikirlerini, kendi üslubuyla eleştirmekten geri kalmamıştır. Özellikle İslâmi reform hareketlerine ve Batı taklitçiliğine karşı, klasik İslâm anlayışını şiddetle savunmuştur. Çalışma detaylı literatür taraması ve dokümantasyon tekniğini kullanarak tamamlanmıştır. Çalışma dönemin din ve toplum anlayışını daha anlaşılır kılacak ve karşılaştırmalı analizler için önemli bir referans sağlayacaktır.

Keywords

Din, Toplum, İslâm, Mustafa Sabri Efendi, Kurum.

Religion and Society in Shaykh al-Islam Mustafa Sabri Efendi

Abstract

This study focuses on the intellectual world, religious beliefs, and societal understanding of Mustafa Sabri Efendi, one of the prominent figures of the Republican era. Sabri Efendi has expressed various opinions regarding not only Turkey but also the societies of the countries he has traveled to and visited out of necessity, within an Islamic context. Mustafa Sabri Efendi reflected his ideas on a wide range of issues such as culture, values, women, secularism, nationalism, caliphate, knowledge, and science. He found necessary for society to comply with Islam, considering it an obligation. While emphasizing the significance of religion for society, he argued that religion should shape every aspect of society that concerns the public interest, including science and knowledge. Although his ideas were shaped within a religious framework, he emphasized the primacy of reason in almost all of his approaches and highlighted the compatibility between reason and religion. He was also known for his penchant for critiquing the ideas of numerous thinkers from around the world in his own unique style. In particular, Sabri Efendi vehemently defended the classical Islamic understanding, opposing Islamic reform movements and Western imitation. This study is completed through a comprehensive literature review and the use of documentation techniques. It will provide a significant reference point for comparative analysis, enhancing our understanding of the religious and societal perspectives of the period under exploration.

Keywords

Religion, Society, Islam, Mustafa Sabri Efendi, Institution.

References

• Albayrak, Sadık. Yürüyenler ve Sürünenler. İstanbul: Timaş Yayınları, 1991.
• Altunsu, Abdulkadir. Osmanlı Şeyhülislâmları. Ankara: Ayyıldız, 1972.
• Bayram, İbrahim. Şeyhülislâm Mustafa Sabri Efendi’nin Dinî Düşüncesi. 1. Baskı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2018.
• Büyükbaş, Nazım. “Şeyhülislâm Mustafa Sabri Efendi’nin İctihad Anlayışı”. İçinde Şeyhülisâm’ın Kelamı, editör Merdan Güneş ve Tuncay Başoğlu, 1. baskı. İstanbul: Ketebe, 2018.
• Güneş, Merdan. “Mustafa Sabri Efendi’nin Mucize Hakkındaki Modern Yorumlara Getirdiği Eleştiriler”. İçinde Şeyhülisâm’ın Kelamı, editör Merdan Güneş ve Tuncay Başoğlu, 1. Baskı. İstanbul: Ketebe, 2020.
• Sabri Efendi, Mustafa. Dînî Müceddidler. İstanbul: Küresel Kitap Yayıncılık, 2021.
• ———. Hilâfet ve Ümmet Nimetini İnkâr Edene Reddiye. İstanbul: Küresel Kitap Yayıncılık, 2021.
• ———. İslâm’da Tartışılan Bazı Meseleler. İstanbul: Küresel Kitap Yayıncılık, 2021.
• ———. Kadın Meselesine Bakışım. İstanbul: İslâmî Medrese Yayınları, 2019.
• ———. Kemalistlerin Din Düşmanlığı. İstanbul: İslâmî Medrese Yayınları, 2018.
• ———. Mevkıfu’l Akl. Çeviren Hüseyin Nohut. 2. Baskı. C. I. 3 c. İstanbul: Küresel Kitap Yayıncılık, 2023.
• ———. Mevkıfu’l Akl. Çeviren Hüseyin Nohut. 2. Baskı. C. II. 3 c. İstanbul: Küresel Kitap Yayıncılık, 2023.
• ———. Mevkıfu’l Akl. Çeviren Hüseyin Nohut. 2. Baskı. C. III. 3 c. İstanbul: Küresel Kitap Yayıncılık, 2023.
• ———. Türkün Başına Gelen Şapka Meselesi. İstanbul: İslâmî Medrese Yayınları, 2018.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Mustafa Sabri Efendi”. İçinde İslam Ansiklopedisi, 46:350-53. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2020.
• Yurdagür, Metin, ve İbrahim Bayram. “Mustafa Sabri Efendi’nin Din Anlayışı”. Tokat İlmiyat Dergisi 1, sy 8 (2020): 199-221.