Osmanlı İmparatorluğu - Sömürgecilik Karşıtı bir İmparatorluk mu?

Year 2025, Volume: 3 Issue: 2, 34 - 55, 06.07.2025

Translator: Celal Öney

Abstract

Habsburg İmparatorluğu örneğinde olduğu gibi, Osmanlı İmparatorluğu'nun son yirmi yılı da fiilen 19. yüzyıla aittir. Osmanlı İmparatorluğu'nun nihai çöküşü, Habsburg ve Çarlık imparatorluklarınınkine çarpıcı bir şekilde benzemektedir. Osmanlı İmparatorluğu'nun kesin imparatorluk statüsü 15. ve 18. yüzyıllar arasındaki dönemle sınırlıydı. İslam-Hıristiyan çatışmasının Osmanlı İmparatorluğu ile diğer Avrupalı güçler arasındaki ilişkiyi anlamak için bir temel sağladığını iddia etmek, sezgisel bir çıkmaza yol açacaktır. Örneğin Sultan Abdülhamid'in izlediği Panislamizm politikası büyük ölçüde faydacıydı. Uluslararası tarih yazımı hala 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarındaki Osmanlı-Avrupa ilişkilerinin ne ölçüde eşitlik ve marjinallik terimleriyle tanımlanabileceğine odaklanmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu'nun Güneydoğu Avrupa'daki ardıl devletlerdeki emperyal mirası tartışmalıdır ve bugüne kadar tutarlı bir şekilde araştırılmamıştır. Osmanlı mirasına ilişkin daha fazla kavrayışın, İslami köktencilik ile Amerikan İmparatorluğu arasındaki günümüz çatışmasının anlaşılmasına katkıda bulunup bulunmayacağı sorusu tartışmaya açıktır.

Keywords

Osmanlı İmparatorluğu , Sömürgecilik , Panislamizm , Emperyalist , Emperyalizm

Das Osmanische Reich – ein antikoloniales Imperium?

Abstract

Habsburg İmparatorluğu örneğinde olduğu gibi, Osmanlı İmparatorluğu'nun son yirmi yılı da fiilen 19. yüzyıla aittir. Osmanlı İmparatorluğu'nun nihai çöküşü, Habsburg ve Çarlık imparatorluklarınınkine çarpıcı bir şekilde benzemektedir. Osmanlı İmparatorluğu'nun kesin imparatorluk statüsü 15. ve 18. yüzyıllar arasındaki dönemle sınırlıydı. İslam-Hıristiyan çatışmasının Osmanlı İmparatorluğu ile diğer Avrupalı güçler arasındaki ilişkiyi anlamak için bir temel sağladığını iddia etmek, sezgisel bir çıkmaza yol açacaktır. Örneğin Sultan Abdülhamid'in izlediği Panislamizm politikası büyük ölçüde faydacıydı. Uluslararası tarih yazımı hala 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarındaki Osmanlı-Avrupa ilişkilerinin ne ölçüde eşitlik ve marjinallik terimleriyle tanımlanabileceğine odaklanmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu'nun Güneydoğu Avrupa'daki ardıl devletlerdeki emperyal mirası tartışmalıdır ve bugüne kadar tutarlı bir şekilde araştırılmamıştır. Osmanlı mirasına ilişkin daha fazla kavrayışın, İslami köktencilik ile Amerikan İmparatorluğu arasındaki günümüz çatışmasının anlaşılmasına katkıda bulunup bulunmayacağı sorusu tartışmaya açıktır.

Keywords

Osmanlı İmparatorluğu , Sömürgecilik , Panislamizm , Emperyalist , Emperyalizm

References

• Abdul-Karim Rafeq, “The Arab States and Their Ottoman Heritage”, in: Majer, Staaten Südosteuropas (Anm. 52), S. 333-353.
• Albert Hourani, The Ottoman Background of the Modern Middle East, London 1970.
• Alexander L. Macfie, The End of the Ottoman Empire 1908–1923, London 1998.
• Alexander Schölch, “Ägypten in der ersten und Japan in der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts”, in: Geschichte in Wissenschaft und Unterricht 33 (1982), S. 333-346.
• Angelos Giannakopoulos/Konstadinos Maras, “Der europäische Türkei-Diskurs: Eine Vergleichsanalyse”, in: dies. (Hg.), Die Türkei-Debatte in Europa: Ein Vergleich, Wiesbaden 2005.
• Ariel Salzmann, “Toward a Comparative History of the Ottoman State, 1450–1850”, in: Essays on Ottoman Civilization, Prag 1998, S. 351-366.
• Aziz Ahmad, “India and Pakistan”, in: P.[eter] M. Holt/Ann K.S. Lambton/Bernard Lewis (Hg.), The Cambridge History of Islam, Bd. 2: The Further Islamic Lands, Islamic Society and Civilization, Cambridge 1970, S. 97-119.
• Bernard Lewis, “The Ottoman Legacy to Contemporary Political Arabic”, in: Brown, Imperial Legacy (Anm. 55), S. 203-213.
• Daniel Goffman, The Ottoman Empire and Early Modern Europe, Cambridge 2002.
• Emerich Francis, Ethnos und Demos. Soziologische Beiträge zur Volkstheorie, Berlin 1965.
• Eric Hobsbawm, Age of Extremes. The Short Twentieth Century 1914-1991, London 1994 (dt. Ausg.: Das Zeitalter der Extreme. Weltgeschichte des 20. Jahrhunderts, München 1995).
• Eric Hobsbawm, Das imperiale Zeitalter 1875–1914, Frankfurt a.M. 1989.
• Erik Jan Zürcher, Turkey. A Modern History, London 1993.
• Eugene Rogan, Frontiers of the State in the Late Ottoman Empire: Transjordan, 1850–1921, Cambridge 1999. Falih R. Atay, Zeytindağı [Der Ölberg], Istanbul 1932.
• Fikret Adanır, “Der Zerfall des Osmanischen Reiches”, in: Alexander Demandt (Hg.), Das Ende der Weltreiche. Von den Persern bis zur Sowjetunion, München 1997, S. 108-128.
• Gershon Shafir/Yoav Peled, “The Dynamics of Citizenship in Israel and the Israeli-Palestinian Peace Process”, in: Gershon Shafir (Hg.), The Citizenship Debates. A Reader, Minneapolis 1998, S. 251-262.
• Gunnar Hering, “Die Osmanenzeit im Selbstverständnis der Völker Südosteuropas”, in: Hans Georg Majer (Hg.), Die Staaten Südosteuropas und die Osmanen, München 1989, S. 355-380.
• Hakan Karateke, “Legitimizing the Ottoman Sultanate: A Framework for Historical Analysis”, in: ders./Maurus Reinkowski (Hg.), Legitimizing the Order. The Ottoman Rhetoric of State Power, Leiden 2005, S. 13-52.
• Halil Berktay, “Der Aufstieg und die gegenwärtige Krise der nationalistischen Geschichtsschreibung in der Türkei”, in: Periplus. Jahrbuch für außereuropäische Geschichte 1 (1991), S. 102-125.
• Herfried Münkler, Imperien. Die Logik der Weltherrschaft – vom Alten Rom bis zu den Vereinigten Staaten, Berlin 2005.
• Horst Haselsteiner, “Zur Haltung der Donaumonarchie in der Orientalischen Frage”, in: Melville/Schröder, Berliner Kongreß (Anm. 24), S. 227-243.
• Ivanka P. Schick, “Zur Rolle des Türkischen in Bulgarien im Wandel der Zeit, in: Helmut Schaller (Hg.), Sprache und Politik. Die Balkansprachen in Vergangenheit und Gegenwart, München 1996, S. 233-247.
• İlber Ortaylı, İmparatorluğunun en uzun yüzyılı [Das längste Jahrhundert des Reiches], Istanbul 1983.
• Josef Matuz Das Osmanische Reich. Grundlinien seiner Geschichte, Darmstadt 1985.
• Jürgen Kocka, Das lange 19. Jahrhundert, Stuttgart 2001.
• Jürgen Osterhammel, “Europamodelle und imperiale Kontexte”, in: Journal of Modern European History 2 (2004), S. 157-182.
• Jürgen Osterhammel, “Sozialgeschichte im Zivilisationsvergleich. Zu künftigen Möglichkeiten komparativer Geschichtswissenschaft”, in: Geschichte und Gesellschaft 22 (1996), S. 143-164.
• Klaus Kreiser, “Über den ‚Kernraum‘ des Osmanischen Reiches”, in: Klaus-Detlev Grothusen (Hg.), Die Türkei in Europa, Göttingen 1979, S. 53-63.
• Klaus Kreiser, Der osmanische Staat 1300–1922, München 2001.
• Klaus Tenfelde, 1914 bis 1990: Die Einheit der Epoche, in: Manfred Hettling (Hg.), Was ist Gesellschaftsgeschichte? Positionen, Themen, Analysen, München 1991.
• Lothar Gall, “Die europäischen Mächte und der Balkan im 19. Jahrhundert”, in: Ralph Melville/ Hans-Jürgen Schröder (Hg.), Der Berliner Kongreß von 1878. Die Politik der Großmächte und die Probleme der Modernisierung in Südosteuropa in der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts, Wiesbaden 1982, S. 1-16.
• Malcolm Yapp, The Making of the Modern Near East 1792–1923, London 1987.
• Manfred Hettling, “Der Mythos des kurzen 20. Jahrhunderts”, in: Saeculum 49 (1998), S. 327-345.
• Maria Todorova, “The Ottoman Legacy in the Balkans”, in: L. Carl Brown (Hg.), Imperial Legacy. The Ottoman Imprint on the Balkans and the Middle East, New York 1996, S. 46-77.
• Maria Todorova, Imagining the Balkans, New York 1997.
• Marian Kent (Hg.), The Great Powers and the End of the Ottoman Empire, London 1984.
• Mark Mazower, The Balkans. From the End of Byzantium to the Present Day, London 2000.
• Mark von Hagen, “The Russian Empire, und Ronald G. Suny, The Russian Empire”, beide in: Karen Barkey/Mark von Hagen (Hg.), After Empire. Multiethnic Societies and Nation-Building. The Soviet Union and the Russian, Ottoman, and Habsburg Empires, Boulder 1997, S. 58-72.
• Marshall G.S. Hodgson, The Venture of Islam. Conscience and History in a World Civilization, Bd. 3: The Gunpowder Empires and Modern Times, Chicago 1974.
• Martin Schulze Wessel, “Der Niedergang der Donaumonarchie”, in: Demandt, Ende der Weltreiche (Anm. 8), S. 89-107.
• Matthew S. Anderson, The Eastern Question, 1774–1923: A Study in International Relations, London 1966.
• Matthias Kappler, “Über die Funktion der Turzismen im griechischen Journalismus”, in: Zeitschrift für Balkanologie 33 (1997), S. 26-38.
• Michael Ursinus, “Byzanz, Osmanisches Reich, türkischer Nationalstaat: Zur Gleichzeitigkeit des Ungleichzeitigen am Vorabend des Ersten Weltkriegs”, in: Richard Lorenz (Hg.), Das Verdämmern der Macht. Vom Untergang großer Reiche, Frankfurt a.M. 2000, S. 153-172.
• Otto Kimminich, Einführung in das Völkerrecht, 5. Aufl. Tübingen 1992.
• Palmira Brummet, Ottoman Seapower and Levantine Diplomacy in the Age of Discovery, New York 1994. Perry Anderson, Lineages of the Absolutist State, Londra 1979.
• Rashid Khalidi, “The Economic Partit ion of the Arab Provinces of the Ottoman Empire before the First World War”, in: Review 11 (1988), S. 251-264.
• Reinhard Schulze, “Die islamische Welt in der Neuzeit (16.–19. Jahrhundert)”, in: Albrecht Noth/ Jürgen Paul (Hg.), Der islamische Orient. Grundzüge seiner Geschichte, Würzburg 1998, S. 333- 403.
• Reinhard Schulze, Islamischer Internationalismus im 20. Jahrhundert. Untersuchungen zur Geschichte der islamischen Weltliga, Leiden 1990.
• Rifaat Abou-el-Haj, Formation of the Modern State. The Ottoman Empire Sixteenth to Eighteenth Centuries, New York 1991.
• Roderic Davison, “Ottoman Diplomacy and Its Legacy”, in: Brown, Imperial Legacy (Anm. 55), S. 174-199.
• Roderic Davison, Reform in the Ottoman Empire 1856–1876, Princeton 1963.
• Selim Deringil, The Well-Protected Domains. Ideology and the Legimitation of Power in the Ottoman Empire 1876–1909, London 1998.
• Suraiya Faroqhi, The Ottoman Empire and the World Around It, London 2004.
• Sylvie Gangloff, “La politique balkanique de la Turquie et le poids du passé ottoman”, in: Xavier Bougarel/Nathalie Clayer (Hg.), Le nouvel islam balkanique. Les musulmans, acteurs du postcommunisme 1990–2000, Paris 2001, S. 317-356.
• Thomas Philipp, “Der aufhaltsame Abstieg des Osmanischen Reiches”, in: : Helmut Altrichter/Helmut Neuhaus (Hg.), Das Ende von Großreichen, Erlangen 1996, S. 211-223.
• Winfried Schulze, Reich und Türkengefahr im späten 16. Jahrhundert. Studien zu den politischen und gesellschaftlichen Auswirkungen einer äußeren Bedrohung, München 1978.