Kürdistan Bölgesel Yönetiminde Bir Cihatçı Hareketin Anatomisi: Ensar el-İslam

Year 2024, Volume: 16 Issue: 2, 211 - 230, 09.07.2025

Ferhat Gökdağ

https://doi.org/10.47932/ortetut.1674843

Abstract

Bu makale, Ensar el-İslam örgütünün tarihsel gelişimi, ideolojik temelleri ve bölgesel etkilerini ele almaktadır. Ensar el-İslam, 2001 yılında Irak Kürdistanı’nda kurulmuş ve zamanla Selefi-Cihatçı ideolojinin önemli temsilcilerinden biri hâline gelmiştir. Örgütün liderlik yapısı, askeri stratejileri ve bölgesel çatışmalardaki rolü incelenerek hem yerel hem de küresel Selefi-Cihatçı hareket içindeki konumu analiz edilmektedir. Ensar el-İslam’ın el-Kaide ve Irak Şam İslam Devleti (DEAŞ) gibi gruplarla olan ilişkileri, örgütün taktiksel ve ideolojik farklılıkları çerçevesinde ele alınmaktadır. Ayrıca ABD’nin Irak işgali sonrası örgütün dönüşümü ve Suriye İç Savaşı sürecindeki faaliyetleri detaylandırılmaktadır. Bu bağlamda, Ensar el-İslam’ın zamanla geçirdiği stratejik değişimler, örgütün sahadaki varlığını sürdürme ve değişen güvenlik ortamına uyum sağlama çabaları üzerinden ele alınmaktadır. Örgütün ilk aşamada bölgesel bir Selefi-Cihatçı yapı olarak ortaya çıkarken süreç içinde küresel cihat hareketleriyle etkileşime girerek daha geniş çaplı bir ideolojik ve operasyonel ağın parçası hâline geldiği görülmektedir. Son olarak, Ensar el-İslam’ın gelecekteki potansiyel yönelimleri, bölgesel güvenlik dinamikleri ve uluslararası Selefi-Cihatçı ağlarla olan etkileşimleri bağlamında değerlendirilmektedir. Örgütün, değişen bölgesel dengeler çerçevesinde nasıl bir stratejik evrim geçirebileceği, devlet dışı aktörlerle olan ilişkileri ve küresel cihat hareketi içindeki pozisyonunun nasıl şekilleneceği gibi unsurlar ele alınarak analiz edilmektedir. Bu kapsamda Ensar el-İslam yalnızca bir terör örgütü olarak değil, aynı zamanda Ortadoğu’daki Selefi-Cihatçı yapıların evrimini anlamak açısından önemli bir vaka çalışması olarak ele alınmaktadır.

Keywords

Ensar el-İslam , Selefi-Cihat , Radikalizm , Kürdistan Bölgesel Yönetimi , Cihatçı Hareketler

تشريح حركة جهادية في حكومة إقليم كردستان: أنصار الإسلام

Abstract

تتناول هذه المقالة التطور التاريخي والأسس الأيديولوجية والتأثير الإقليمي لجماعة أنصار الإسلام. تأسست الجماعة في عام 2001 في كردستان العراق، وأصبحت تدريجياً من أبرز ممثلي الفكر السلفي الجهادي. من خلال تحليل هيكل القيادة للجماعة واستراتيجياتها العسكرية ودورها في الصراعات الإقليمية، تُقيّم المقالة موقعها ضمن الحركات السلفية الجهادية على المستويين المحلي والعالمي.
وتتم مناقشة علاقات الجماعة مع منظمات مثل القاعدة وداعش في إطار الفروقات التكتيكية والأيديولوجية. كما تتناول المقالة بالتفصيل تحوّل أنصار الإسلام بعد الغزو الأمريكي للعراق ونشاطها خلال الحرب الأهلية السورية. وفي هذا السياق، تتناول المقالة التحولات الاستراتيجية التي مرت بها الجماعة مع مرور الوقت، مع التركيز على جهودها للحفاظ على وجودها على الأرض والتكيّف مع البيئة الأمنية المتغيرة.
وعلى الرغم من أن الجماعة ظهرت في البداية ككيان سلفي جهادي إقليمي، إلا أن أنصار الإسلام باتت تتفاعل بشكل متزايد مع الحركات الجهادية العالمية، وأصبحت جزءاً من شبكة أيديولوجية وعملياتية أوسع. وأخيراً، تُقيّم المقالة المسارات المحتملة لمستقبل أنصا الإسلام في ظل ديناميات الأمن الإقليمي وتفاعلاتها مع الشبكات السلفية الجهادية الدولية. ويتم تحليل عناصر مثل التطور الاستراتيجي المحتمل للجماعة، وعلاقاتها مع الفاعلين من غير الدول، ودورها داخل الحركة الجهادية العالمية.
وفي هذا الإطار، لا يتم التعامل مع أنصار الإسلام فقط كمنظمة إرهابية، بل أيضاً كدراسة حالة مهمة لفهم تطور البنى السلفية الجهادية في الشرق الأوسط.

Keywords

أنصار الإسلام , السلفية الجهادية , الحركات الجهادية , حكومة إقليم كردستان , التطرف

The Anatomy of a Jihadist Movement in the Kurdistan Regional Government: Ansar al-Islam

Abstract

This article examines the historical development, ideological foundations, and regional impact of the group Ansar al-Islam. Founded in 2001 in Iraqi Kurdistan, Ansar al-Islam has gradually become one of the prominent representatives of Salafi-Jihadist ideology. By analyzing the group’s leadership structure, military strategies, and role in regional conflicts, the article evaluates its position within both local and global Salafi-Jihadist movements. The group’s relationships with organizations such as al-Qaeda and ISIS are discussed within the framework of tactical and ideological distinctions. Additionally, the transformation of Ansar al-Islam following the U.S. invasion of Iraq and its activities during the Syrian Civil War are explored in detail. In this context, the article addresses the group’s strategic shifts over time, focusing on its efforts to maintain a presence on the ground and adapt to the evolving security environment. While initially emerging as a regional Salafi-Jihadist entity, Ansar al-Islam has increasingly interacted with global jihadist movements, becoming part of a broader ideological and operational network. Finally, the article assesses Ansar al-Islam’s potential future trajectories regional security dynamics and its interactions with international Salafi-Jihadist networks. Elements such as the group’s possible strategic evolution, its relations with non-state actors, and its role within the global jihadist movement are analyzed. In this regard, Ansar al-Islam is approached not only as a terrorist organization, but also as a critical case study for understanding the evolution of Salafi-Jihadist structures in the Middle East.

Keywords

Ansar al-Islam , Kurdistan Regional Government (KRG) , Salafi-Jihadism , Radicalism , Jihadist Movements

References

• Abdülhalik, Mesut. “al-Harekât al- Islamiyya al-Kurdistaniyya.” el-Haraka al-Islamiyya fi Kurdistan içinde, editör. Kolektif. Markaz al-Misbar lil-Dirasat ve’l-Buhus, 2011.
• Abdülkadir, Kawa Nadir. “el-İ’tidal ve et-Tetarruf: el-İslam el-Siyasi fi Kürdistan el-Irak.” el-Haraka al-Islamiyya fi Kurdistan içinde, editör. Kolektif. Markaz al-Misbar lil-Dirasat ve’l-Buhus, 2011.
• Acun, Can. “Irak’ta Sünni İsyan”. Seta Perspektif, sy 55 (2014): 1-10.
• Human Rights Watch. “Ansar al-Islam in Iraqi Kurdistan .” Erişim 06 Şubat 2025. https://www.hrw.org/legacy/backgrounder/mena/ansarbk020503.htm.
• Aydemir, Osman. “Müslüman Kardeşler Hareketi: Tarihi ve Bugünü”. İnsamer, sy 136 (2021).
• Bavvabet el-Harekât el-İslamiyye. “Ensar el-İslam el-Kurdiyye.. Min et-Te’sis Hatta Daeş.” 21 Aralık 2019. http://www.islamist-movements.com/32212.
• Bhatti, Inayatullah, ve Abdul Basit. “Afghanistan’s Political Civil Jihad’s Purpose In The Present Context Of Peace After The Soviet Withdrawal”. İnkishaf 4, sy 12 (2024): 163-82.
• Çakmaktaş, Nurullah. “Müslüman Dünyada Dini Radikalizmin Yeni Bir Evresi Olarak Daiş Düşüncesi.” Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi 19, sy 62 (2024): 39-60.
• El-Temimi, Azzam, yönetmen, “Muracaat maʿa el-Mulla Ebu Seyyid Kutub Fatih Krikar, el-Haleka el-ula,” al-Hivar TV tarafından 6 Ekim 2009 tarihinde yayınlandı, YouTube. 50:39 https://www.youtube.com/watch?v=xVKWAluQKfM.
• El-Temimi, Azzam, yönetmen, “Muracaat maʿa el-Mulla Ebu Seyyid Kutub Fatih Krikar, el-Haleka el-Saniye,” al-Hiwar TV tarafından 12 Ekim 2009 tarihinde yayınlandı, YouTube, 46:11, https://www.youtube.com/watch?v=p2GnTzZckMQ.
• Euronews. “Norveç, 12 yıl hapis cezası alan ’Molla Krekar’ı İtalya’ya iade etti.” Mart 2020 https://tr.euronews.com/my-europe/2020/03/26/norvec-12-yil-hapis-cezasina-carptirilan-molla-krekar-italya-iade-covid-19-imam-necmettin.
• Filiz, İkram. “Kuzey Irak’ta Sünni Şia İkileminde Gelişen Dini Gruplar ve Hareketler (Komelayi İslami Örneği).” Yüksek Lisans tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• Fishman, Brian. “Dysfunction and Decline: Lessons Learned From Inside Al-Qa’ida in Iraq.” Combating Terrorism Center, 2009, 16 Mart 2009, https://doi.org/10.21236/ADA502816.
• Greenwald, Jon. “Radical Islam in Iraqi Kurdistan: The Mouse That Roared?” International Crisis Group, 2003.
• Lia, Brynjar. “A Kurdish Al-Qaida? Making Sense of the Ansar al-Islam Movement in Iraqi Kurdistan in the Early 2000s.” Religions 13, sy 3 (2022): 203. https://doi.org/10.3390/rel13030203.
• Mepa News. “Ensar el-İslam’ın kurucusu Molla Krekar kimdir?” 6 Mayıs 2021. https://www.mepanews.com/ensar-el-islamin-kurucusu-molla-krekar-kimdir-27995h.htm.
• “Non-State Groups.” The Military Balance 108, sy. 1 (Şubat 2008): 461-82. https://doi.org/10.1080/04597220801912960.
• Parliament of Australia. “Appendix B – Statement of Reasons – Ansar al-Islam.” Erişim 7 Şubat 2025. https://www.aph.gov.au/parliamentary_business/committees/house_of_representatives_committees?url=pjcis/six terrorist/report/appendix b.htm.
• Radha, Ayoob, yönetmen. “Ansar al-Islam in Kurdistan.” Ayoob Radha tarafından 4 Ekim 2020 tarihinde yayınlandı. YouTube, 12:46. https://www.youtube.com/watch?v=tYVpNMfByPQ.
• Refworld. “Journalists Killed in 2003- Motive Confirmed: Paul Moran.” Erişim 7 Şubat 2025. https://www.refworld.org/reference/annualreport/cpj/2004/en/81710.
• Schanzer, Jonathan. “Ansar Al-Islam: Iraq’s al-Qaeda Connection.” The Washington Institute. 115Ocak 2003. https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/ansar-al-islam-iraqs-al-qaeda-connection.
• Schanzer, Jonathan. “Ansar al-İslam: Back in Irak.” Insight Turkey 6, sy 1 (2004): 94-104.
• United Nations. “Meetings Coverage and Press Releases: Briefing Security Council, US Secretary of State Powell Presents Evidence of Iraq’s Failure to Disar.” 5 Şubat 2003, https://press.un.org/en/2003/sc7658.doc.htm.
• U.S. Department of State, “Secretary Powell at the UN: Iraq’s Failure to Disarm,” 5 Kasım 2004. https://2001-2009.state.gov/p/nea/disarm/?utm.
• VOA Türkçe. “Kuzey Iraklı Kürt Lidere Suikast Girişimi.” 2 Nisan 2002. https://www.voaturkce.com/a/a-17-a-2002-04-02-4-1-87884632/803573.html.
• Zenko, Micah. “Foregoing Limited Force: The George W. Bush Administration’s Decision Not to Attack Ansar Al-Islam.” Journal of Strategic Studies 32, sy. 4 (Ağustos 2009): 615-49. https://doi.org/10.1080/01402390902987046.