BARIŞ DÜŞÜNCESİNİN VE BARIŞ YAKLAŞIMLARININ TARİHSEL DÜZLEMDE DEĞERLENDİRİLMESİ

Year 2024, Volume: 16 Issue: 2, 123 - 156, 09.07.2025

Hakan Çalışır , Oya Daglar Macar

https://doi.org/10.47932/ortetut.1550467

Abstract

Öz: Canlılar içerisinde insanlarda yaşam, barış sayesinde ortaya çıkabilmekte ve bu sayede hayatta kalma imkanı doğmaktadır. Disiplinler açısından iletmek gerekirse barış, insanoğlunun varoluşundan itibaren meşgul olunması gereken zorunlu bir olgu olarak görünmektedir. Çünkü temel ihtiyaçlar içerisinde öncelikler belirlendiğinde en önlerde barış ihtiyacı gelir. Fakat buna rağmen, eksikliği hem bilimsel bir uğraş olarak hem de fiiliyatta tarih boyunca daima hissedilmekte; insanlık, en temel ihtiyacından mahrum bırakılmaktadır. Varlığı ile huzur ve sükuneti getireceği şüphe götürmez olduğu halde barış, asırlardır savaşın gölgesinde kalmış görünmektedir. Tarih, “savaşların tarihi” olarak kayıtlara geçirilmektedir. Geçmiş, savaşlar aracılığıyla öğrenilmekte, şiddetli çatışmalar bilinçaltında kabullenilip içselleştirilerek yeni nesillere öğretilmektedir.
Barıştan ziyade savaşın öncelenmesi, sadece savaşın durdurulmasına yönelik çabaların sergilenmesi, aktörün bu bağlamda devlet olarak tanınması iki büyük dünya savaşına kadar büyük çaplı organize şiddetin açığa çıkmasını erteleyebildi. Barışçıl olmanın kenarda tutularak realpolitik gereği savaşın bahse konu olması, “yeri geldiğinde” engellenmeye çalışılması, güçler dengesinden “barış” olarak bahsedilmesi şiddetin sadece şeklini değiştirmiş görünmekteydi.
Bu makale içerisinde barış kavramı ve kapsamı sorgulanmış, felsefi düzeyde anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Barışın özgün şekilde merkeze konumlandırılmasına yönelik bir çaba sayılabilecek bu çalışmada barış mücadelesinin teorik ve tarihsel serüvenine ışık tutulmaya çalışılmıştır. Çalışma içerisinde, geçmişten bugüne söz konusu düşünsel birikimin köşe taşları ortaya konulmaya çalışılmış, bu doğrultuda öne çıkan düşünürler üzerinden eleştirel çıkarımlar yapılmıştır.

Keywords

Barış , Savaş , Çatışma , Şiddet , Müzakere

EVALUATION OF THE IDEA OF PEACE AND PEACE APPROACHES ON THE HISTORICAL PLANE

Abstract

Abstract: The life in humans among the livings can come into being through peace, and thus enabling us to survive. In respect of disciplines, peace has been regarded as a compulsory case to be engaged with since the emergence of the human being. Because the priorities are determined among the basic necessities, the peace requirement takes the first place. However, despite this, its absence has been felt throughout the history not only as a scientific endeavor but also in practice, and humanity has been deprived of the most basic necessity. Although its presence undoubtly brings peace and tranquility, peace seems to have been overshadowed by the war for ages. History is to be recorded as the “history of the wars”. The past is learnt through the wars, the violent conflicts are accepted and internalized subcosciously and taught to the new generations.
Rather than peace, putting the war to the front, displaying the efforts only to prevent the war, recognizing the actor to be a state in this context could delay emergence of a big-scaled organized violence until the two great world wars. Keeping peacefullness aside, as a matter of realpolitics, bringing the war to the front, trying to prevent it “when needed”, citing it as peace in terms of “power balance” seemed to change the form of the violence.
In this artcile, the scope and concept of peace have been questioned, and tried to make sense of it in a philosophical level. In this study which can considered as an effort to locate the peace in the center in a unique way, it has been tried to shed a light on the theoretical and historical adventure of peace struggle. In the study, it has been tried to reveal the cornerstones of the so-called intellectual accumulation from past to present, and by this way, critical inferences have been made through the leading intellects.

Keywords

Peace , War , Conflict , Violence , Negotiation

BARIŞ DÜŞÜNCESİNİN VE BARIŞ YAKLAŞIMLARININ TARİHSEL DÜZLEMDE DEĞERLENDİRİLMESİ

Abstract

Öz: Canlılar içerisinde insanlarda yaşam, barış sayesinde ortaya çıkabilmekte ve bu sayede hayatta kalma imkanı doğmaktadır. Disiplinler açısından iletmek gerekirse barış, insanoğlunun varoluşundan itibaren meşgul olunması gereken zorunlu bir olgu olarak görünmektedir. Çünkü temel ihtiyaçlar içerisinde öncelikler belirlendiğinde en önlerde barış ihtiyacı gelir. Fakat buna rağmen, eksikliği hem bilimsel bir uğraş olarak hem de fiiliyatta tarih boyunca daima hissedilmekte; insanlık, en temel ihtiyacından mahrum bırakılmaktadır. Varlığı ile huzur ve sükuneti getireceği şüphe götürmez olduğu halde barış, asırlardır savaşın gölgesinde kalmış görünmektedir. Tarih, “savaşların tarihi” olarak kayıtlara geçirilmektedir. Geçmiş, savaşlar aracılığıyla öğrenilmekte, şiddetli çatışmalar bilinçaltında kabullenilip içselleştirilerek yeni nesillere öğretilmektedir.
Barıştan ziyade savaşın öncelenmesi, sadece savaşın durdurulmasına yönelik çabaların sergilenmesi, aktörün bu bağlamda devlet olarak tanınması iki büyük dünya savaşına kadar büyük çaplı organize şiddetin açığa çıkmasını erteleyebildi. Barışçıl olmanın kenarda tutularak realpolitik gereği savaşın bahse konu olması, “yeri geldiğinde” engellenmeye çalışılması, güçler dengesinden “barış” olarak bahsedilmesi şiddetin sadece şeklini değiştirmiş görünmekteydi.
Bu makale içerisinde barış kavramı ve kapsamı sorgulanmış, felsefi düzeyde anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Barışın özgün şekilde merkeze konumlandırılmasına yönelik bir çaba sayılabilecek bu çalışmada barış mücadelesinin teorik ve tarihsel serüvenine ışık tutulmaya çalışılmıştır. Çalışma içerisinde, geçmişten bugüne söz konusu düşünsel birikimin köşe taşları ortaya konulmaya çalışılmış, bu doğrultuda öne çıkan düşünürler üzerinden eleştirel çıkarımlar yapılmıştır.

Keywords

Barış , Savaş , Çatışma , Şiddet , Müzakere

References

• Archer, Christon I., John R. Ferris, Holger H. Herwig, Timothy E. Travers. Dünya Savaş Tarihi. Çeviren Cem Demirkan. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2020.
• Aydın, Mustafa, Barış Çalışmaları ve Çatışmaların Çözümü. Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi, 2001.
• Bilener, Tolga ve Erhan Büyükakıncı. “John Paul Lederach.” Barış Çalışmaları içinde, editör Erhan Büyükakıncı. Adres Yayınları, 2018.
• Bloch, Michael. “Möglichkeit und Unmöglichkeit internationaler Politik, Rousseaus Auffassung des Krieges”, DZPhil, Akademie Verlag 58, no. 2 (2010): 288-306.
• Brzoska, Michael. “Friedensforschung und Internationale Beziehungen-Lob der Verschiedenheit”, Zeitschrift für Internationale Beziehungen (2012): 127-141.
• Brzoska, Michael, Regina Heller, Martin Kahl, Anna Kreikemeyer. “Editorial: Friedenspolitik heute: das Ende des liberalen Paradigmas? Bruchstellen der Globalisierung als Herausforderung liberaler Friedenstheorie”, Sicherheit und Frieden (S+F) / Security and Peace 37, no. 2 (2019).
• Cambridge Dictionary. Cambridge University Press, https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/pax, erişim 3 Eylül 2024.
• Chrysostomides, Julian ve Beatrice Heuser. “Ortaçağ’da Savaş, Barış ve İnanç: Giriş.” Tarih Boyunca Avrupa’da Savaş ve Barış içinde, editör Betrice Heuser ve Anja V. Hartmann. Çeviren Onur Atalay. Etkileşim Yayınları, 2006.
• Czempiel, Ernst-Otto. “Kants Theorem. Oder: Warum sind die Demokratien (noch immer) nicht friedlich?.” Zeitschrift für Internationale Beziehungen 3, no. 1 (1996): 79-101.
• Czempiel, Ernst-Otto. “Recht und Friede: Ein Beitrag zur Diskussion zwischen Völkerrecht und Friedensforschung.” Die Friedens-Warte 58, no. 1/2 (1975): 55-69.
• Duchhardt, Heinz. “Erken Modern Dönem Avrupa’sında Devletler arası Savaş ve Barış.” Tarih Boyunca Avrupa’da Savaş ve Barış içinde, editör Betrice Heuser ve Anja V. Hartmann. Çeviren Onur Atalay. Etkileşim Yayınları, 2006.
• Duri, Fidelis Peter Thomas, Ngonidzashe Marongwe ve Munyaradzi Mawere. “The Prospects of Reconciliation, Healing, Justice and Peace in 21st Century Africa: Concluding Remarks.” Violence, Peace and Everyday Modes of Kustice and Healing in Post-Colonial Africa içinde, editör Fidelis Peter Thomas Duri, Ngonidzashe Marongwe ve Munyaradzi Mawere, Langaa RPCIG, 2019.
• Fontanel, Jacques ve Manas Chatterji. “Introduction: The Controversial Economic Question of Peace and War.” War, Peace, and Security, editör Jacques Fontanel ve Manas Chatterji. Emerald Group Publishing Limited, 2008.
• Francis, Diana. From Pacification to Peacebuilding: A Call to Global Transformation. Pluto Press, 2010.
• Galtung, Johan. “Cultural Violence.” Journal of Peace Research 27, no. 3 (1990): 291-305.
• Galtung, Johan. Çatışmaları Aşarak Dönüştürmek, Çatışma Çözümüne Giriş. Çeviren Havva Kök. Usak Yayınları, 2009.
• Galtung, Johan. “Eine Philosophie für Frieden und Entwicklung.” Sicherheit und Frieden (S+F) / Security and Peace 20, no. 4, (2002): 195-197.
• Galtung, Johan. “Nonviolence and Deep Culture: Some Hidden Obstacles.” Peace Research 27, no. 3, (1995): 21-37.
• Galtung, Johan. “On the Meaning of Nonviolence.” Journal of Peace Research 2, no. 3, (1965): 228-257.
• Galtung, Johan. Peace by Peaceful Means: Peace and Conflict, Development and Civilization. SAGE Publications, 1996.
• Galtung, Johan. Strukturelle Gewalt, Beiträge zur Friedens- und Konfliktforschung. Çeviren Hedda Wagner. Rowohlt Taschenbuch Verlag GmbH, 1975.
• Galtung, Johan ve S. P. Udayakumar. More Than a Curriculum: Education for Peace and Development. Information Age Publishing, 2013.
• Galtung, Johan. “Visionen einer friedlichen Welt.” Leviathan 16, no. 3, (1988): 331-354.
• Grant-Hayford, Naakow ve Victoria Scheyer. “Strukturelle Gewalt verstehen, Eine Anleitung zur Operationalisierung.” Galtung-Institut für Friedenstheorie und Friedenspraxis, (2016): 1-9.
• Grotius, Hugo. Savaş ve Barış Hukuku. Çeviren Seha L. Meray. Say Yayınları, 2011.
• Güven, Özgüç. “Savaş Felsefeye Ne Sağlar.” Felsefe Açısından Savaş ve Toplum içinde, editör M. Ertan Kardeş ve Özgüç Güven. Hiperyayın, 2018.
• Jung, Dietrich. “A political economy of intra-state war.” Shadow Globalization, Ethnic Conflicts and New Wars: A Political Economy of Intra-state War içinde, editör Dietrich Jung, Routledge, 2003.
• Kant, Immanuel. Zum ewigen Frieden. Verlag von Felix Meiner, 1919.
• Kelman, Herbert C. “Interactive Problem Solving: An Approach to Conflict Resolution and Its Application in the Middle East.” PS: Political Science and Politics 31, no. 2, (1998): 190-198.
• Kelman, Herbert C. “Negotiation as Interactive Problem Solving.” International Negotiation, no. 1, (1996): 99-123.
• Kelman, Herbert C. “The Role of an International Facilitating Service for Conflict Resolution.” International Negotiation, no. 11, (2006): 209-223.
• Kelman, Herbert C. “The Role of the Scholar-Practitioner in International Conflict Resolution.” International Studies Perspectives, no. 1, (2000): 273-288.
• Kök Arslan, Havva ve Fırat Çapan. “Çatışma Çözümüne Temel Yaklaşımlar.” Barışı Konuşmak-Teori ve Pratikte Çatışma Yönetimi içinde, editör Nezir Akyeşilmen. ODTÜ Yayıncılık, 2014.
• McDonald, Christie. “Fail better: Rousseau’s creative deliré.” Rousseau and Freedom içinde, editör Christie McDonald ve Stanley Hoffmann. Cambridge University Press, 2010.
• McGuigan, Richard J. ve Nancy Popp. Integral Conflict: The New Science of Conflict. State University of New York Press, 2016.
• Morgenthau, Hans J. “Science of Peace: A Rationalist Utopia.” Social Research 42, no. 1 (1975): 20-34.
• Morgenthau, Hans J. “The Evil of Politics and the Ethics of Evil.” Ethics 56, no. 1 (1945): 1-18.
• Murithi, Tim. The Ethics of Peacebuilding. Edinburgh University Press, 2009.
• Müller, Harald. “Antinomien des demokratischen Friedens.” Politische Vierteljahresschrift 43, no. 1, (2017): 46-81. Özerdem, Alpaslan. Barış İnşası Kuram ve Uygulaması. Nobel Yayıncılık, 2013.
• Reddy, Peter. Peace Operations and Restorative Justice: Groundwork for Post-conflict Regeneration. Routledge, 2012.
• Schellenberg, James A. Conflict Resolution: Theory, Research, and Practice. State University of New York Press, 1996.
• Scott Burchill ve Andrew Linklater. “Giriş: Analiz Nesnesi ve İncelemenin Kapsamı.” Uluslararası İlişkiler Teorileri içinde, editör Scott Burchill, Andrew Linklater ve Richard Devetak. Çeviren Muhammed Ağcan ve Ali Aslan. Küre Yayınları, 2019.
• Showkat, Shaheen. “Disciplinary Evoloution of Peace and Conflict Studies: An Overview.” International Journal on World Peace 34, no.1 (2017).
• Thukydides. Peloponnesos Savaşları. Çeviren Furkan Akderin. Belge Yayınları, 2020. Türkmen, Füsun. “Woodrow Wilson.” Barış Çalışmaları içinde, editör Erhan Büyükakıncı, Adres Yayınları, 2018.
• United Nations. “History of the United Nations.” Erişim 13 Eylül 2024, https://www.un.org/en/about-us/history-of-the-un. Van Wees, Hans. “Eski Yunan’da Savaş ve Barış.” Tarih Boyunca Avrupa’da Savaş ve Barış içinde, editör Betrice Heuser ve Anja V. Hartmann. Çeviren Onur Atalay. Etkileşim Yayınları, 2006.
• Von Clausewitz, Carl. On War Vol. III.. E. P. Dutton and Co., 1918.
• Waltz, Kenneth N. “Kant, Liberalism, and War.” The American Political Science Review 56, no. 2 (1962): 331-340.
• Waltz, Kenneth N. Man, the State, and War: A Theoretical Analysis. Columbia University Press, 1959.
• Waltz, Kenneth N. “The Politics of Peace.” International Studies Quarterly 11, no. 3, (1967): 199-211.
• Wendt, Alexander. Uluslararası Siyasetin Sosyal Teorisi. Çeviren Helin Sarı Ertem ve Suna Gülfer Ihlamur Öner. Küre Yayınları, 2016.
• Yalvaç, Faruk. “Eleştirel Teori.” Uluslararası İlişkilere Giriş içinde, editör Şaban Kardaş ve Ali Balcı. Küre Yayınları, 2018.
• Yalvaç, Faruk. “Jean-Jacques Rousseau.” Barış Çalışmaları içinde, editör Erhan Büyükakıncı. Adres Yayınları, 2018.
• Yalvaç, Faruk. “Immanuel Kant.” Barış Çalışmaları içinde, editör Erhan Büyükakıncı. Adres Yayınları, 2018.
• Yalvaç, Faruk. “Rousseau’nun Savaş ve Barış Kuramı: Adalet Olarak Barış.” Uluslararası İlişkiler 4, no. 14 (2007): 121-160.
• Zartman, I. William. “Conflict and Order: Justice in Negotiation.” International Political Science Review 18, no. 2 (1997): 121-138.
• Zartman, I. William. “Conflict Resolution in Africa: can it succeed?.” Great Decisions, (2001): 87-96.
• Zartman, I. William. “The Timing of Peace Initiatives: Hurting Stalemates and Ripe Moments.” The Global Review of Ethnopolitics 1, no.1, (2001): 8-18.