The Sancak of Prizren in the 15thand 16th century

Yıl 2013, Sayı: 33, 113 - 138, 01.07.2013

Tatjana Katıć

https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000617

Öz

The sancak of Prizren is one of the few sancaks in the Balkans that for most of its existence did not have an integral territory. It was divided into two disconnected areas. Southern one covered the wider surroundings of Prizren and the regions of north-eastern Albania and was inhabited by mixed Albanian-Serb-Vlach population. Northern one stretched over the area between the rivers Lim and Ibar and was inhabited by Serb-Vlach population. Prizren, the center of sancak, the town with a long tradition and the capital during the reign of Tsar Dušan, eventually became a typical oriental town which economic progress can be attributed to a favorable position at the crossroads of important trade routes. This paper presents a summary of our findings on the formation and development of the sancak of Prizren in the 15thand 16th century. Based on Tapu Tahrir and Maliye defters, and other Ottoman and Western sources, we have attempted to point out the changes in the sancak’s size, the general features of the settlements, the ethnic and religious composition of the population and main demographic and economic trends

Anahtar Kelimeler

Prizren, sancak, defter, migrations, islamization

The Sancak of Prizren in the 15thand 16th century

Öz

Prizren sancağı, Balkanlarda mevcudiyetinin büyük bir kısmında toprak bütünlüğüne sahip olmayan nadir sancaklardan biridir. Bu sancak, birbirlerinden uzak iki bölgeye ayrılmıştır. Güney kısmı Prizren’in geniş bir çevresini, Arnavutluk’un kuzeydoğu kesimlerini kapsamaktaydı ve Arnavut-Sırp-Eflak karışımı bir nüfus ile meskûndu. Kuzey kısmı Lim ve Ibar nehirleri arasındaki bölgede uzanıyordu ve Sırp-Eflak nüfus ile meskûndu. Sancak merkezi, uzun geleneğe sahip bir şehir ve İmparator Duşan’ın payitahtı olan Prizren, zamanla tipik bir doğulu şehir haline geldi. Önemli ticaret yollarının kavşağında olması şehrin ekonomik gelişimini kolaylaştırmaktaydı. Bu çalışma, 15. ve 16. yüzyıllarda Prizren sancağının oluşumu ve gelişimini hulasa olarak sunmaktadır. Bu çalışmada Tapu Tahrir ve Maliye defterleri, diğer Osmanlı ve batılı kaynaklar esas olmak üzere sancağın sınır değişimlerini, yerleşim birimlerinin genel karakterini, nüfusun etnik ve dini yapısını ve başlıca demografik ve ekonomik temayülleri ortaya konulmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Prizren, sancak, defter, göçler, İslamlaşma

Kaynakça

• Archival Documents
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Istanbul
• Maliyeden Müdevver Defterleri: 12, 34, 656, 7534.
• Tapu Tahrir Defterleri: 5m, 92, 368, 495, 499.
• Istanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı
• Muallim Cevdet Evrakı, 36-03.
• Tapu Kadastro Kuyûd-ı Kadîme Arşivi, Ankara TK 55. Printed Sources
• 167 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Rûm-ili Defteri (937/1530), Vol. II, Ankara 2004.
• 7 Numaralı Mühimme Defteri (975-976 / 1567-1569), Özet-Transkripsiyon-Indeks, Vol. III, Ankara 1999.
• BARKAN, Ömer Lütfi, XV ve XVI’ıncı asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Zirai Ekonominin Hukukî ve Malî Esasları, I cilt Kanunlar, Istanbul 1943.
• _____, “H. 933-934 (M. 1527-1528) Malî yılına Ait Bir Bütçe Örneği”, İktisat Fakültesi Mecmuası, Vol. 15/1-4, Istanbul 1955, p. 251-329.
• BELDICEANU, Nicoară, Sur les Valaques des Balkans Slaves al’Époque Ottoman (1450-1550), Extrait de la Revue des Études Islamiques, Année 1966, Paris 1967.
• БЛАГОЈЕВИЋ, Милош, “Град и жупа – међе градског друштва”, in Социјална структура српских градских насеља (XII-XVIII век), Београд- Смедерево 1992, p. 67-84. (Blagojević, Miloš, “Town and zhupa – boundaries of urban society” in Social Structure of the Serbian Urban Settlements (XII-XVIII century), Beograd-Smederevo 1992, p. 67-84.)
• _______, “О издаји или невери Вука Бранковића”, Зборник Матице српске за историју, Vol. 79-80, Београд 2009, p. 7-42. (“On betrayal or unfaithfulness of Vuk Branković”, Zbornik Matice srpske za istoriju, Vol. 79- 80, Београд 2009, p. 7-42.)
• БОЈАНИЋ, Душанка, “Власи у северној Србији и њихови први кануни”, Историјски часопис, Vol. XVIII, Београд 1971, p. 255-269. (Bojanić, Dušanka, “The Vlachs in north Serbia and their first kanuns”, Istorijski časopis, Vol. XVIII, Београд 1971, p. 255-269.)
• _______, Turski zakoni i zakonski propisi iz 15. i 16. veka za smederevsku, kruševačku i vidinsku oblast, Beograd 1974. (Turkish Law Codes and Regulations from the XV and XVI century concerning the regions of Smederevo, Kruševac and Vidin, Beograd 1974.)
• ______, Јадар у XVI и XVII веку, Лозница 1985, p. 77-191. (Jadar in the XVI and XVII century, Loznica 1985, p. 77-191.)
• ______, “Шта значе подаци о Сјеничким власима у попису из 1455. Године”, Историјски часопис, Vol. XXXIV, Београд 1987, p. 97-111. („What does the data on the Sjenica Vlachs from the 1455 census mean“, Istorijski časopis, Vol. XXXIV, Beograd 1987, p. 97-111.)
• БОЖИЋ, Иван, Дубровник и Турска у XIV и XV веку, Београд 1952. (Božić, Ivan, Dubrovnik and Turkey in the XIV and XV century, Beograd 1952.)
• ЋУК, Ружа, “Извоз свиле из Дубровника у Венецију у XIV веку”, Историјски часопис, Vol. XXVIII, Београд 1981, p. 17-25. (Ćuk, Ruža, “The export of silk from Dubrovnik to Venice in the XV century”, Istorijski časopis, Vol. XXVIII, Beograd 1981, p. 17-25.)
• ДИНИЋ, Михаило, “Област Бранковића”, у Српске земље у средњем веку, Београд 1978, p. 148-177. (Dinić, Mihailo, „The Land of Branković“, in The Serbian Lands in the Middle Ages, Beograd 1978, p. 148-177.)
• ФИЛИПОВИЋ, Миленко, “Структура и организација средњовековног катуна”, Симпозијум о средњовјековном катуну одржан 24. и 25. новембра 1961. г., Сарајево 1963, p. 45-112. (Filipović, Milenko, „Structure and organization of the medieval katun“, Symposium оn medieval katun held 24-25 November 1961, Sarajevo 1963, p. 45-112.)
• FILIPOVIĆ, Nedim, “Vlasi i uspostava timarskog sistema u Hercegovini”, Godišnjak ANUBIH, Vol. 12, Sarajevo 1974, p. 127-221.
• ЃОРГИЕВ, Драги, Населението во македонско-албанскиот граничен појас (XV- XVI век), Скопје 2009. (Gjorgiev, Dragi, Population along the Macedonian- Albanian border during the 15th and 16th centuries, Skopje 2009.)
• GÜLTEN, Sadullah, “XVI. Yüzyılda Prizren Kazası”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Vol. 5/20, Ordu 2012, p. 184-199.
• ______, “Prizren Vakıflarına Dair”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi,
• Vol. 6/24, Ordu 2013, p. 133-141.
• HADŽIBEGIĆ, Hamid, “Zvanični podaci o stočnom fondu na području Novog Pazara, Trgovišta i Bihora iz 1585. godine”, Istorijski Zapisi, god. XXII, knj. XXVI, Vol. 4, Titograd 1969, p. 586-616.
• HRABAK, Bogumil, “Kuga u balkanskim zemljama pod Turcima od 1450 do 1600 godine”, Istoriski glasnik, Vol. 1-2, Beograd 1957, p. 19-37.
• İNALCIK, Halil, Hicrî 835 tarihli Sûret-i Defter-i Sancak-i Arvanid, Ankara 1987 (2. Baskı).
• Историја српског народа II, група аутора, Београд 1982. (The History of the Serbian people II, group author, Beograd 1982.)
• ИВАНОВИЋ, Радомир, “Дечански катуни”, Историски часопис, Vol. III, Београд 1952, p. 257-264. (Ivanović, Radomir, “The Katuns of Dečani”, Istorijski časopis, Vol. III, Beograd 1952, p. 257-264.)
• ______, “Катунска насеља на манастирским властелинствима”, Историски часопис, Vol. V, Београд 1955, p. 398-411. (“Katun settlements on the monasterial manors”; Istoriski časopis, Vol. V, Beograd 1955, p. 398-411.)
• ______, “Властелинство манастира св. Арханђела”, Историјски часопис, Vol. VIII, Београд 1958, p. 209-253. (“The manor of the Monastery of Holy Archangels”, Istorijski časopis, Vol. VIII, Beograd 1958, p. 209-253.)
• JIRIČEK, Konstantin, “Trgovački putevi i rudnici Srbije i Bosne u srednjem vijeku”, Zbornik Konstantina Jirečeka, I, Beograd 1959, p. 205-303.
• _____, Историја Срба, II, Београд 1952. (The History of the Serbs, II, Beograd 1952.)
• KALEŠI, Hasan, “Jedna prizrenska i dve vučitrnske kanunname”, Glasnik Muzeja Kosova i Metohije, Vol. II, Priština 1957, p. 289-300.
• ______, Ismail, Redžep, “Prizrenac Kukli-beg i njegove zadužbine”, Prilozi za Orijentalnu Filologiju, Vol. VIII-IX, Sarajevo 1959, p. 143-168.
• ______, “Kada je crkva Svete Bogorodice Ljeviške u Prizrenu pretvorena u džamiju”, Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor, Vol. XXVII/3-4, Beograd 1962, p. 253-261.
• _______, “Prizren kao kulturni centar za vreme turskog perioda”, Gjurmime Albanologjike, Vol. I, Priština 1962, p. 91-118.
• ______, Kornrumpf, Hans-Jürgen “Das Wilajet Prizren: Beitrag zur Geschichte der Türkishen Staatsreform auf dem Balkan im 19. Jahrhundert”, Südost- Forschungen, Vol. 26, München-Oldenbourg 1967, p. 176-238.
• _______, Ismail, Eren, “Prizrenac Mahmud-paša Rotul, njegove zadužbine i vakufnama”, Starine Kosova i Metohije, Vol. VI-VII, Priština 1973, p. 23-60.
• КАТИЋ, Срђан, “Закупи рудника и хасова Жежна из 1585/6 и 1591/2. Године”, Мешовита грађа (Miscellanea), Vol. XXXIV, Београд 2013. (Katić, Srñan, “The leases of the Žežna mines and hases dated 1585/6 and 1591/2.“, Mešovita graña (Miscellanea), Vol. XXXIV, Beograd 2013), forthcoming.
• ________, Катић, Татјана, “Рудник Жежна и рударство Рогозне и Подбуковика у 16. Веку”, Историјски часопис, Vol. LIX, Београд 2010, p. 197-224. (____, Katić, Tatjana, “The Žežna mine and mining of Rogozna and Podbukovik in the XVI century”, Istorijski časopis, Vol. LIX, Београд 2010, p. 197-224.)
• КАТИЋ, Татјана, “Приходи кадилука Призрен од трговине свилом, рудника Корише и осталог (1525-1545. године)”, Мешовита грађа (Miscellanea), Vol. XXX, Београд 2009, p. 23-39. (Katić, Tatjana, “The Prizren kaza’s incomes from silk trade, the mine of Koriša and other (1525.-1545)”, Mešovita graña (Miscellanea), Vol. XXX, Beograd 2009, p. 23- 39.)
• _____, Опширни попис Призренског санџака из 1571. године, Београд 2010. (Detailed Register of the Prizren Sancak from 1571., Beograd 2010.)
• _____, “Вилајет Пастриц (Паштрик) 1452/53. Године”, Мешовита грађа (Miscellanea), Vol. XXXI , Београд 2010, p. 39-74. („Vilayet of Pastric (Paštrik) in 1452/53.“, Mešovita graña (Miscellanea), Vol. XXXI, Beograd 2010, p. 39-74.)
• ______, “Тврђава Бихор у 15. и 16. Веку”, Ђурђеви ступови и Будимљанска епархија, Беране – Београд 2011, p. 483-498. (“The fortress of Bihor in the 15th and 16th century“, Monastery ðurñevi Stupovi and Eparchу of Budimlje, Berane – Beograd 2011, p. 483-498.)
• _____, Гарић-Петровић, Гордана, “Попис зеамета и тимара области Брвеник из 1477. Године”, Мешовита грађа (Miscellanea), Vol. XXXII, Београд 2011, p. 157-190. (__, Garić-Petrović, Gordana, „The Register of zeamets and timars in the Brvenik region from 1477.“, Mešovita graña (Miscellanea), Vol. XXXII, Beograd 2011, p. 157-190.)
• _____, “Османски Алтин (Алтун-или) 1477. Године”, Мешовита грађа (Miscellanea), Vol. XXXIII, Београд 2012, p. 93-112. („The Оttoman Altin (Altun-ili) in 1477.“, Mešovita graña (Miscellanea), Vol. XXXIII, Beograd 2012, p. 93-112.)
• Kemalpaşazâde, Ibn Kemal, Tevârih-i Âl-i Osman, IV. Defter, hazırlayan Koji Imazawa, Ankara 2000.
• ________, Tevârih-i Âl-i Osman, VII defter, hazırlayan Şerafettın Turan, Ankara 1954.
• KIEL, Machiel, “Prizren”, The Encyclopaedia of Islam, new edition, Vol. VIII, Leiden 1995.
• МИШИЋ, Синиша, Суботин-Голубовић, Татјана, Светоарханђеловска хрисовуља, Београд 2003. (Mišić, Siniša, Subotin-Golubović, Tatjana, St. Archangels Chrisoboule, Beograd 2003.)
• Mehmed Neşrî, Kitâb-ı Cihan-Nümâ, Neşrî Tarihi, I-II, yayınlayanlar Faik Reşit Unat, Mehmed A. Köymen, 2. baskı, Ankara 1987.
• НИКОЛИЋ, Серафим, Призрен од средњег века до савременог доба (урбанистичко- архитектонски развој), Призрен 1998. (Nikolić, Serafim, Prizren from the Middle Ages to Modern Times (urban and architectural development), Prizren 1998.)
• ПЕШИКАН, Митар, Зетско-хумско-рашка имена на почетку турског доба, Београд 1984. (Pešikan, Mitar, The Names from Zeta, Hum and Raška at the beginning of the Ottoman age, Beograd 1984.)
• ПОПОВИЋ, Тома, “Кордовани и монтонини у балканском извозу XVI века”, Историјски часопис, Vol. XXXVI, Београд 1989, p. 65-79. (Popović, Toma, „Cordovans and montons in Balkan export of the XVI century“, Istorijski časopis, Vol. XXXVI, Beograd 1989, p. 65-79.)
• PULAHA, Selami, Defteri i Regjistrimit të sanxhakut të Shkodrës i vitit 1485, I-II, Tiranë 1974.
• _____, Popullsia shqiptare e Kosovë gjatë shek. XV-XVI: (Studime dhe dokumente), Tiranë 1984.
• СОКОЛОСКИ, Методије, “Исламизација у Македонији у XV и XVI веку”, Историјски часопис, Vol. XXII, Београд 1975, p. 75-89. (Sokoloski, Metodije, „Islamisation in Macedonia in the XV and XVI century“, Istorijski časopis, Vol. XXII, Beograd 1975, p. 75-89.)
• СТОЈАНОВИЋ, Љубомир, Стари српски родослови и летописи, Београд - Срем. Карловци, 1922. (Stojanović, Ljubomir, The Old Serbian Genealogies and Chronicles, Beograd – Srem. Karlovci, 1922.)
• ŠABANOVIĆ, Hazim, Krajište Isa-bega Ishakovića. Zbirni katastarski popis iz 1455. godine, Sarajevo 1964.
• _______, Bosanski pašaluk, Sarajevo 1982.
• Турски документи за историјата на македонскиот народ, Опширни пописни дефтери од XV век, том III, под редакција на Методија Соколоски, Скопје 1976. (Turkish Documents about the History of the Macedonian People, Detailed registers from the XV century, Vol III, ed. Metodije Sokoloski, Skopje 1976)
• VIRMIÇA, Raif, Suzi ve Vakıf Eserleri, Priştine 1998.
• ______, Prizren’de Türk Dönemi Kültür Mirasi, Prizren 2009.
• ______, Kukli Mehmet Bey Vakfiyesi, Ankara 2010.
• YİĞİT, Yücel, “Prizren Sancağı’nın İdari Yapısı (1864-1912)”, History Studies, Vol. 2/1, Samsun 2010, p. 114-146.
• ZIROJEVIĆ, Olga, “Vučitrnski i Prizrenski sandžak u svetlosti turskog popisa 1530/31. godine”, Gjurmime Albanologjike, Vol. II, Priština 1968, p. 103- 120.
• _______, Турско војно уређење у Србији 1459-1683, Београд 1974. (Turkish Military Organization in Serbia 1459-1683, Beograd 1974.)
• _______, “Цркве и манастири у призренском санџаку”, Косовско-метохијски зборник, Vol. 1, Београд 1990, p. 133-141. (“Churches and monasteries in the sandjak of Prizren”, Kosovsko-metohijski zbornik, Vol. 1, Beograd 1990, p. 133-141.)
• _______, “Призрен у дефтеру из 1571. године”, Историјски часопис, Vol. 38, Београд 1991, p. 243-263. (“Prizren in the defter of 1571.”, Istorijski časopis, Vol. 38, Beograd 1991, p. 243-263.)
• _______, “Кроз бихорску нахију 1571. године”, Симпозијум Сеоски дани Сретена Вукосављевића, Vol. XIV, Пријепоље 1992, p. 173-190. (“Across the nahiye of Bihor in 1571.”, Simpozijum Seoski dani Sretena Vukosavljevića, Vol. XIV, Prijepolje 1992, p. 173-190.)
• ________, “Насеља нахије Трговиште 1571. године”, Новопазарски зборник, Vol. 18, Нови Пазар 1994, p. 31-53. (“Settlements of the Trgovište nahiye in 1571.”, Novopazarski zbornik, Vol. 18, Novi Pazar 1994, p. 31-53.)
• ________, “Prizren şehri, islamiyet ve hırisıtıyanlığın beraber yaşamının bir örneği“, XI Türk Tarih Kongresi, cilt V, Ankara 1994, p. 2115-2122.