17. Yüzyılda Konya'da Kadınların Geçim Kaygısı: Nafaka

Yıl 2019, Sayı: 46, 291 - 306, 01.01.2019

Betül Tezcan

Öz

Evlilik bağı ve sonrasında meydana gelen birtakım durumlar, eşler arasında çeşitli hukukî meseleleri gündeme getirmektedir. Bunların başında hiç kuşkusuz, ekonomik yeterliliği olsun veya olmasın özellikle kadınlar için, geçim kaygısı gelmektedir. Bu bağlamda değerlendirilen ve maddî ve manevî pekçok gereksinimi kapsayan nafaka; İslâm hukukunda erkeğin sorumluluğundadır. Erkeğin maddî durumunun ancak nafakanın miktarı ve ödenme şeklinde belirleyici olduğu da bilinmektedir. Örften beslenmesinin yanında temelde İslâm hukuku kaidelerinin ve özelde Hanefî mezhebi içtihatlarının uygulandığı Osmanlı Devleti şer‘î mahkemeleri, tuttukları kayıtlar yoluyla eşler arasındaki hukukî konuların seyrini takip etmeye imkan sağlamaları açısından önemlidir. Bu mahkemelerde görülen davalar arasında yer alan ve boşanma, ölüm yahut gaiplik gibi nedenlerle ortaya çıkan erkeğin nafaka temin edememesi durumu ise kadınların geçim kaygılarını mahkemeye taşıyabilmelerini göstermesi bakımından dikkate değerdir. Bu çalışmada; 17. yüzyıla ait Konya Şer‘iye Sicillerinde bulunan nafaka kayıtları, türlü boyutları ile ele alınmıştır. Söz konusu dönemde Konya'da kadınların gerek kendileri gerek velayeti veya vesayeti hasebiyle çocuklar için; eski eşlerinden ya da gaip veya merhum eşlerinin nafaka temini hususunda tayin edilen vekil/kefillerinden nafaka talepleri, asaleten veya vekaleten yaptıkları başvurular üzerinden incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Evlilik, Nafaka, Osmanlı Devleti, 17. Yüzyıl, Konya Şer‘iye Sicilleri

17. Yüzyılda Konya'da Kadınların Geçim Kaygısı: Nafaka

Öz

Marriage bond and some situations that arise after that, bring to the agenda various legal issues between spouses. Admittedly, at the beginning of these, especially for women, the anxiety about livelihood comes whether they have the economic self-sufficiency or not. Evaluated in this context and covering many material and spiritual requirements alimony is men's responsibility in Islamic law. It is also known that the material situation of men is decisive only on the amount of alimony and type of its payment. Ottoman State shar'i courts where are applied basically Islamic law rules and in special case law of Hanafi sect in addition to being fed from the custom, are important in terms of ensuring the possibility of following the course of legal issues between spouses through the records them hold. Located among the cases seen in these courts and occurring for reasons such as divorce, death or disappearance, men's inability to provide alimony is remarkable in terms of showing that women can move their livelihood concerns to court. In this study, alimony records situated in Konya court registers dated the 17th century, are handled with its various dimensions. During the mentioned period in Konya women's alimony requests from divorced husbands or from the deputies/guarantors of deceased husbands for both themselves and the children on account of custody and tutelage have been examined, through applications that they made in person or by proxy.

Anahtar Kelimeler

Marriage, Alimony, Ottoman State, 17th Century, Konya Sharia Registers

Kaynakça

• 5, 6, 7, 8, 9, 12, 14, 16, 19, 20, 23, 24, 31, 33, 34, 35, 38, 39 Numaralı Konya Şer‘iye Sicilleri.
• Akgündüz, Ahmet, Mukayeseli İslȃm ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Diyarbakır 1986.
• Ayaşlı, Yahya, “Osmanlı Kadını, Hizmetçiler ve Köleler Hakkında”, Türk Yurdu, Cilt 33, Sayı 310, Haziran 2013, 249-252.
• Aydın, Mehmet Akif, Türk Hukuk Tarihi, Hars Yay., İstanbul 2007.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, Cilt II, Bilmen Yay., İstanbul 1968.
• Cin, Halil, İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, No: 341, Ankara 1974.
• Cin, Halil, Eski Hukukumuzda Boşanma, Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya 1988.
• Erbay, Celal “Nafaka”, DİA, Cilt 32, 2006, 282-285.
• Evliyâ Çelebi, Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Konya-KayseriAntakya-Şam-Urfa-Maraş-Sivas-Gazze-Sofya-Edirne, 3. Kitap-1. Cilt, Haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, YKY, İstanbul 2012.
• Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, 6. Kitap II. Kısım, Haz. Ahmed Akgündüz, FEY Vakfı Yay., İstanbul 1993.
• Karaman, Hayreddin, Mukayeseli İslâm Hukuku I, İrfan Yay., İstanbul 1978.
• Kur’an-ı Kerîm ve Muhtasar Meâli, Haz. Hayrât Neşriyat İlmî Araştırma Merkezi Meâl Heyeti, Hayrât Neşriyat, İstanbul 2004.
• Kurt, Abdurrahman, "Osmanlı'da Kadının Sosyo-Ekonomik Konumu", Osmanlı, Cilt V, Yeni Türkiye Yay., Ankara 1999, 434-448
• Sak, İzzet, Alaaddin Aköz, “Osmanlı Toplumunda Evliliğin Karşılıklı Anlaşma ile Sona Erdirilmesi: Muhâla‘a (18. Yüzyıl Konya Şer‘iye Sicillerine Göre)”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 91-140.
• Şemseddin Sâmî, Kadınlar, Haz. İsmail Doğan, Gündoğan Yayınları, Ankara 1996.
• Tezcan, Betül “XVI-XVII. Yüzyıl Şerʻiye Sicillerine Göre Konya’da Kadın”, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2014.
• Zilfi, Madeline C., “Geçinemiyoruz: 18. Yüzyılda Kadınlar ve Hul”, Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, Ed. Madeline C. Zilfi, Çev. Necmiye Alpay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2010, 261-294.