Müdafaa-ı Milliyye Cemiyeti Bolu Şube-i Merkeziyyesi ve faaliyetleri 1913-1919

Yıl 2018, Sayı: 43, 1 - 50, 01.01.2018

Erol Evcin

Öz

Birinci Balkan Savaşı sırasında Osmanlı ordusunun yaşadığı hezimet ve Balkanlardaki Türk topraklarının kaybedilmesi İttihat ve Terakki idaresini ve ülkedeki vatanperverleri endişeye sevk etmiştir. Vatanın bekası endişesiyle İttihat ve Terakki idaresinin davetiyle, ortak kaygılar ve hedefler doğrultusunda bir araya gelen siyasi fırka temsilcileri, cemiyet mensupları, gazeteci ve yazarlardan müteşekkil aydınlar Müdafaa-ı Milliyye Cemiyeti’ni kurmuştur. Cemiyet, devlet imkânlarının kısıtlılığı nedeniyle halk temelli olarak yürütülen çalışmalarla orduya ve ihtiyaç sahiplerine yardımı amaçlayan örgütlü bir cephe gerisi yardım teşkilatı olarak ortaya çıkmıştır. Ayni ve nakdi yardımlar, sıhhi ve askerî hizmetler, irşat ve tenvir faaliyetleri ve çeşitli sosyal etkinliklerle Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı sırasında ülke sathında büyük bir yardımlaşma ağı oluşturan cemiyet, savaş içinde beliren ihtiyaçlara ve tehlikelere karşı millî ve manevi kuvvetleri teyakkuz hâlinde bulundurmuştur. Bu suretle ülkedeki birlik ve beraberlik anlayışını pekiştirerek, devleti ayakta tutma çabasında olmuştur. Bunun yanı sıra Millî Mücadele döneminde ortaya çıkan sivil direniş örgütlerine miras olarak ciddi bir tecrübe ve yetkin kadrolar bırakmıştır. Ülke içinde hızla teşkilatlanan cemiyetin etkin görevlerde bulunan mahalli teşkilatlarından biri de Bolu Şube-i Merkeziyyesi olmuştur. hedeflerinin, faaliyetlerinin ve öneminin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamak amaçlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Müdafaa-ı Milliyye Cemiyeti Bolu

Bolu Central Branch of the Society of the National Defense and Its Activities 1913-1919

Öz

The complete defeat that the Ottoman State suffered at the time of Balkans First War and the loss of Turkish territories in Balkans caused the Administration of Union and Progress ve patriots in the country to have become anxious. With the anxiety and worry for the permanency and continuity of the homeland and with the invitation of the Administration of Union and Progress, representatives of the political parties, members of society, intellectuals consisting of journalists and writers who came together in line with the common anxiety and targets established the Society of National Defense. The society, due to shortages of facilities of the state, with the works based on the people, had been created as the aid and relief organization working behind the frontline aiming to provide and relief to the army and the poor and needy people. The society which formed and created a huge nationwide aid and relief network with aids in kind and in cash, healthcare and military services, guidance and enlightenment movements and activities, and various social events at the time of Balkan Wars and the World War One kept the national and moral forces as watchful and vigilant against some needs and dangers which had been determined in the war. Thus, the said society tried to keep the state alive and self-sufficient by reinforcing the understanding of unity and solidarity in the country. Besides, the society left a serious experience and competent staff as the inheritance to the nongovernmental resistance organizations which came up at the time of the National Independence Struggle. One of the regional organizations which rendered effective duties of the society that was rapidly organizing within the nation was Bolu Central Branch.In this study information has been provided about the structural organization of Bolu Central Branch of the Society of the National Defense BCBSND at the time of Balkan Wars and World War One and its works which were performed in order to meet the vital needs of the army and the people who are in need of aids have been specified. Thus, on the example of BCBSND, it has been aimed to make contribution to the works related with the regional/local organization of the Society of the National Defence and to better understanding of objectives, activities and importance of the said society.

Anahtar Kelimeler

Bolu Central Branch of the Society of the National

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Resmî Yayınlar “7 Zilhicce 1293 Tarihli Kânûn-ı Esâsî’nin Bazı Mevâddına Muaddel
• Kanun”, Düstûr, R.9 Ağustos 1325/M.22 Ağustos 1909, R.130, Tertip: 2, C.1, s.638.
• “Cem’-i İ’anât Nizâmnâmesi”, Düstûr, R.23 Teşrinisani 1331/M.6 Aralık , R.2310, Tertip:2, C.8, s.190.
• “Cemiyetler Kanunu”, Düstûr, R.3 Ağustos 1325/M.16 Ağustos 1909, R.121, Tertip: 2, C.1, s.604.
• “Müdafaa-ı Milliyye Cemiyeti Nizâmnâme-i Esâsisi”, Düstûr, R.31 Temmuz /M.13 Ağustos 1914, R.1693, Tertip:2, C.6, s.990-1001.
• “Müdafaa-ı Milliyye Cemiyeti’nin 21 Ramazan 1332 Tarihli Nizâmnâme-i
• Esâsisine Müzeyyel Mevâdd Hakkında İrâde-i Seniyye”, Düstûr, R.4 Teşrinievel 1330/ M. R.1793, Tertip:2, C.6, s.1341.
• “Müdafaa-ı Milliyye Cemiyeti’nin Harbiyye ve Osmanlı Donanma Cemiyeti’nin Bahriyye Nezâretlerine İlhâkı Hakkında İrâde-i Seniyye”, Düstûr, R.8 Şubat 1335/M.8 Şubat 1919, R.3632, Tertip:2, C.11, s.124.
• “Müdafaa-ı Milliyye Cemiyeti’nin Heyet-i Merkeziyyesi ile Şubeleri Arasındaki Umûr ve Muâmelâta Müteaallik Muhâberât ve Mürâselâtının Posta ve Telgraf Ücretlerinden İstisnâ’sı Hakkında Kanun”, Düstûr, R.12 Haziran 1330/M. 25 Haziran 1914, R.1592, Tertip:2, C.6, s.817.
• “Müdafaa-ı Milliyye ve Donanma Cemiyetleri’nin Feshi Hakkında Karârnâme”, Düstûr, R.3 Mart 1335/M.3 Mart 1919, R.3679, Tertip:2, C.11, s.183.
• “Mülga Müdafaa-ı Milliyye Cemiyeti’nden Müdever Sinema Âlât ve Edevâtıyla Filmlerinin Ma’lûlîn-i Gazavat-Askeriye Muavenet Heyeti’ne Meccanen İtâsı Hakkında Karârnâme”, Düstûr, R.22 Teşrinisani 1335/M.22 Kasım 1919, R.3865, Tertip:2, C.11, s.471.
• “Mülga Müdafaa-ı Milliyye Cemiyeti’ne Ait Sepet Fabrikası’nın Eşya-ı Mevcudesi ile Dârü’l-Eytâm’a Devri Hakkında Karârnâme”, Düstûr, R.27 Ağustos 1336/M.27 Ağustos 1920, R.4033, Tertip:2, C.12, s.187.
• Müdafaa-ı Milliyye Cemiyeti Beyannamesi, Münir Matbaası, İstanbul 1335, s.1-4.
• Müdafaa-ı Milliyye Cemiyeti Bidayet-i Teessüsü Olan 19 Kânûn-ı sânî 1328’den
• Senesi Gayesine Kadar Muamelât-ı Hesabiyyeyi Nâtık Mizân-ı Umûmî ve Hülasa-i Hesabiyyedir, Darü’l-Hilafetü’l-Âliyye, Şehzadebaşı- Evkâf-ı İslâmiyye Matbaası, İstanbul 1335.
• Müdafaa-ı Milliyye Mecmuasıdır, Matbaa-ı Hayriyye ve Şürekâsı, İstanbul Müdafaa-ı Milliyye Cemiyeti Nizâmnâme-i Esâsisi, Matbaa-ı Hayriye ve Şürekâsı, Dersaadet 1330.
• “Cem’-i İânât Nizamnamesi”,Takvim-i Vakayi, 2 Kânûn-ı evvel 1331, S.2378. Gazeteler Bolu Köroğlu
• Telif-Tetkik Eserler, Makaleler ve Lisansüstü Tezler ÖZCAN, Abdülkadir, Balkan ve Birinci Dünya Savaşlarında Hizmeti Geçen Bir Hayır Kurumu Müdafa’a-ı Milliyye Cem’iyeti, İ.Ü.E.F. Doğumunun 100. Yılında Atatürk’e Armağan, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul AKCAN, Erol, “Aydın Vilayeti Müdafaa-ı Milliyye Cemiyeti ve Bazı Faaliyetleri”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.54, Bahar 2014, s.1-38.
• ____, “Balkan ve Birinci Dünya Harbi Yıllarında Müdafaa-i Milliyye Cemiyeti”, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.13, 2015, s.161-183.
• ____, İttihat ve Terakki Fırkası’nın Paramiliter Gençlik Kuruluşları, AKDTYK Türk Tarih Kurumu yayınları, Ankara 2015.
• AYDOĞAN, Erdal, “Paramiliter Bir Kuruluş Olan Müdafaa-i Milliyye Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Birinci Dünya Savaşı’nda Bazı Çalışmaları”, Atatürk Dergisi, C.3, 2003, s.67-75.
• BIYIKLIOĞLU, Tevfik, Trakya’da Milli Mücadele, C.I, AKDTYK Türk Tarih Kurumu yayınları, Ankara 1992.
• EVCİN, Erol, Birinci Dünya Savaşı’ndan Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşuna Bolu ve Çevresi (Olaylar ve İz Bırakanlar, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi yayınları, Ankara 2013.
• _____“Bolu Livasında Kurulan Müdafaa-ı Hukûk Cemiyetleri ve Faaliyetleri”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.49, Bahar 2012, s.75-126.
• GEDİK, İlhan, “Ulukışla Müdafaa-ı Milliyye Cemiyeti ve Faaliyetleri (1919-1920), Aksaray ve Nevşehir Tarihi Üzerine, Niğde Kitabevi, İstanbul 2008.
• GÜREL, Cemal Necip, İttihat ve Terakki ve Paramiliter Yan Kuruluşları, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2009.
• ÖZMAKAS, Yavuz, “Müdafaa-ı Milliyye Cemiyeti İzmir Şubesi”, Toplumsal Tarih, S.84, Aralık 2000, s.36-37.
• POLAT, Nâzım H., “İstanbul Müdafaa-ı Milliyye Teşkilâtı ve Talimâtnâmesi”, Tarih ve Toplum, S.77, Mayıs 1990, s.26-29/282-285.
• _____, “Millî Mücadele’de Sivil Direnişin Kökleri: Müdafaa-i Milliye Cemiyeti (1913-1919)”, TÜRKLER Ansiklopedisi, C.15, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s.628-636.
• _____, Müdâfaa-ı Milliye Cemiyeti, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1991.
• SARIGÜL, Recep, Müdafaa-i Milliye Cemiyeti’nin Balkan ve I. Dünya Savaşlarındaki Faaliyetleri, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2017.
• TOPRAK, Zafer, “1909 Cemiyetler Kanunu”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e
• Türkiye Ansiklopedisi, C.3, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s.205
• ______, “II. Meşrutiyet Döneminde Paramiliter Gençlik Örgütleri”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.3, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s.531-536.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler, İkinci Meşrutiyet Dönemi, C.1, İletişim Yayınları, İstanbul 1998.
• _____, Türkiye’de Siyasal Partiler, İttihat ve Terakki, Bir Çağın, Bir Kuşağın, Bir Partinin Tarihi, C.3, İletişim Yayınları, İstanbul 2000.