Rusya'da Osmanlı'nın yararlanamadığı bir isyan Pugaçev İsyanı 1773-1775

Yıl 2018, Sayı: 43, 97 - 108, 01.01.2018

Telli Korkmaz

Öz

Türk-Rus ilişkileri tarihinde devletlerin iç sorunu gibi görünen isyanların incelenmesi ayrı bir önem arz etmektedir. Tarihte belli zaman dilimlerinde “halk isyanı”, “köylü ayaklanması” gibi tabirlerle ifade edilen tarihî olaylar, devlet ve teşkilatlar içerisinde yaşanmıştır. Rusya tarihinde en büyük köylü ayaklanmalarından biri olarak bilinen Y. Pugaçev isyanının Türk-Rus ilişkileri tarihi açısından üzerinde pek araştırılmadığı görülmektedir. Bu isyanın patlak verdiği tarih 1768-1774 Türk-Rus savaşı dönemine rastlamaktadır. Ayrıca bu isyan gayri-Rus ve özellikle TürkTatar halkların katılımı ile genişlemiş, hatta Rus tarihçilerine göre savaşın kaderini belirleyen sebeplerden biri olmuştur. Rusya’da olaylı bir şekilde tahta geçen II. Katerina, kocası III. Petro’nun aksine iç ve dış siyasette birtakım değişiklikler yaparak ülkeye kazanımlar sağlamıştır. Yalnız bu değişimler sonucu ortaya çıkan savaşlara ve ıslahatlara karşı halk içerisinde artan itirazlar Pugaçev isyanı ile en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Aslen Don Kazağı olan Pugaçev’in bu isyanına bütün Rusya Türkleri, Kazaklar ve Tatarlar da katılmıştır. Pugaçev’in dışarıdan bazı destekler aldığı biliniyor, hatta Osmanlı’dan yardım aldığına dair muhtelif görüşler de mevcuttur. Bu konuda Fransız belgelerinde ipuçları maiyetinde farklı bilgiler olsa da, herhangi bir belge henüz ortaya konulamamıştır. 1773 yılında başlayıp Türk-Rus Savaşı boyunca devam eden bu isyan, 1775 yılında bastırılmış, Pugaçev ve yandaşları ise idam edilmiştir. Geniş halk kitlesini kapsayan, Kazan, Orenburg gibi şehirleri tehlikeye atan, hatta Moskova’ya doğru genişlenen bu isyandan istifade edemeyen Osmanlı Devleti’ne karşılık Rusya, Osmanlı topraklarında, özellikle Balkanlar’da yaşayan gayri-Türk ve gayri-Müslim halkları çeşitli vaatlerle isyana tahrik ve teşvik etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rusya, Kazaklar, Türk-Rus Savaşı, Rusya Türkleri, Pugaçev, Katerina.

Rebellion of Pugachev 1773-1775 That Ottomans Could Not Benefit Rebellion in The Russia

Öz

Turkish-Russian relations are an internal problem of the history. It is important to examine the state of rebellion. Certain time periods in history "popular uprising", "peasant revolt" as the term is expressed in the historical events took place in both countries, known as the largest peasant uprising in the history of Russia Y. Pugachev rebellion is important for the history of Turkish-Russian relations, because the date of the outbreak of the revolt coincides with the Type-Russian war of 1768-1774 period. In addition, this non-Russian revolt and especially enlarged with the participation of Turkish-Tatar people, even by Russian historians has been one of the reasons that determine the fate of the war. In Russia, eventually boarded II. Katerina, contrary to her husband Petro 3 III provided achievements in internal and external politics. The country has made a number of changes. However, as a result of these changes, increasing protests against the emerging wars and reforms in the public these changes have reached the highest level with the Pugachev rebellion. This rebellion of Pugachev, who was originally Don Cossacks spread among whole Russian Turks, Cossacks and Tatars. It is known that Pugachev received some support from the outside, and even get help from the Ottoman Empire that various opinions are also available. Information on the French documents at the court hints about this, though, any document that has not yet been revealed. RussianTurkish war began in 1773 continued during the rebellion suppressed in 1775. Pugachev and his followers were executed. Covering a large population, put into hazards cities such as Kazan, Orenburg, even this revolt towards widening the Moscow not benefit the Ottoman Empire versus Russia, the Ottoman Empire, non-Turkish and non-Muslim people, particularly in the Balkans to incite a revolt with various promises and encouraged.

Anahtar Kelimeler

Russia, Kazakhs, Turkish-Russian war, the Turks of Russia, Pugachev, Katerina.

Kaynakça

• ALEKSANDER, Con Torndayk. (2012). Rossiyskaya Vlast i Vosstanie pod predvoditelstvom Emelyana Pugaçeva, . Ufa.
• BEKMAHANOVA, N. (1968). Legenda o nevidimke. Alma-ata.
• BEYDİLİ, K. (1994). “Küçük Kaynarcadan Yıkılışa”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, Cilt-1, s. 66-130. İstanbul: Ircica.
• BEYDİLLİ, K. (2007). “Pazvantoğlu Osman”. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 34, s. 208- 210.
• ÇERKASOV, P. (1998). Ludovik XV i Emelyan Pugaçev: Frantsuzskaya diplomatiya i vosstanie Pugaçeva po dokumentam diplomatiçeskih arhivov Frantsii i Rossii. Rossiya i Fransiya. XVIII-XX vv, vıpusk 2, Moskva, 21-46.
• EMECEN, F. ( 1994). ”Kuruluştan Küçük Kaynarcaya”, Osmanlı Devleti ve Medeniyetleri Tarihi C. I, s. 5-61. İstanbul: Ircıca.
• GOLUBTSOV, S. A. (1926, I. Cilt). Pugaçevşina. Leningrad.
• GROT, Y. K. (1875, Sankt-Peterburg). Vospitanie imperatritsı Ekaterinı. Drevnyaya i Novaya Rossiya , Cilt 1, No.2, s. 110-125.
• GÜRCAN, F. (2016). 17. ve 18. Yüzyılda Avrupa Basınında Osmanlı İmparatorluğu, Mavi Atlas (elektronik dergi), Sayı 6, sayfa 100-108.
• İNALCIK, H. “Karadeniz’de Kazaklar ve Rusya: İstanbul Boğazı Tehlike’de”, Mustafa Demir Çanakkale Savaşları Tarihi, I.Cilt, 2008, İstanbul, s. 59-64.
• İNALCIK, H.- QUATAERT Donald, Osmanlı İmparatorluğunun ekonomik ve Sosyal Tarihi 2 (1600-1914), 2004, İstanbul.
• KOCABAŞ, S. ( 1989). Tarihte Türk-Rus Mücadelesi. İstanbul.
• KURAT, A. N. (2010). Rusya Tarihi. Ankara.
• KURAT, A. N. (Temmuz-Aralık 1965). “Rus Hakimiyeti Altında İdil-Ural Ülkesi”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt XXIII, Sayı-2-3, s. 91-126.
• MALIY, P. P. (1973, s. 66-68). “Tri Teksta Pesen o Pugaçeve”. Yujno-Uralskoe knijnoe İzdadelstvo Çelyabinsk: Pod Znamenami Pugaçeva. K 200-letiyu Krestyanskoy voynı pod predvoditelstvom E. İ. Pugaçeva, Redaktor: Ovçinnikov R. V.
• ÖZKAYA, Y. (1983). Osmanlı İmparatorluğunda Dağlı İsyanları, (1791–1808). Ankara: Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• POLNOE SOBRANİE ZAKONOV ROSSİYSKOY İMPERİİ S 1784 PO 1788, s. 344- 358. (1830, Cilt XXII,). Sanktpeterburg: http://www.prlib.ru/item/358616 - Ulaşım Tarihi: 08.08.2017.
• PUŞKİN, A. (2002). Pugaçev İsyanının Tarihi. İstanbul: Çeviri: Metin Yardımcı.
• SARIAHMETOĞLU Nesrin, N. D. (2013). Rusya Tarihi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• SOLOVYEV, S. (1851-1879, Cilt XXI). İstoriya Rossii s Drevneyşih vremyon. Petersburg.
• ŞİMŞİR, S. Rus Harcında Eriyen Türkler Ya Da Türk Soylu Ruslar, 2016, İstanbul.
• UZUNÇARŞILI, İ. H. (3. Baskı, 1982). Osmanlı Tarihi, Cilt 4, I. Bölüm. Ankara.
• YAVUZ, A. (Hazırlayan). (2010). Vidin Ayanı Pazvantoğlu Osman’ın Faaliyetleri ve Merkezi Hükümetle İlişkileri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• YORULMAZ, O. ( 2013). Kazak Türkleri ile Çarlık Rusyası Arasındaki Siyasi İlişiler. Ankara.
• (1774, Şubat 18). “GAZETTE DE FRANCE”, s. No: 14, s. 55.
• (1774, Şubat 21). “GAZETTE DE FRANCE”, s. No: 15, s. 61.