Öz
Bilindiği üzere Osmanlı Devleti, Avrupa ülkelerine göre basın
faaliyetlerine daha geç bir dönemde başlamıştır. II. Mahmut döneminde
hemen hemen pek çok alanda yenileşme ve modernleşme faaliyetleri
hayata geçirilmiştir. Yeniliklere karşı her daim olduğu gibi bu dönemde de
bir direnç söz konusuydu. Bu nedenle bu muhalefetin de önüne geçmek
için yeniliklerin bir gazete aracılığıyla halka ulaştırılması arzulanmıştır.
Böylece halk yeniliklerin içeriğinden ve amacından haberdar olacak ve
sultanın iradesini sarsmak isteyen kitlelerin peşinden sürüklenmeyecekti.
Aynı zamanda gazete aracılığı ile yabancı ülkelerde de Osmanlıya dair
kamuoyunun bir fikir sahibi olması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda
ilk Osmanlı resmî gazetesi olan Takvim-i Vekâyi’e 1 Kasım 1831 (25
Cemâziyelevvel 1247)’de yayın hayatına başlamıştır. Takvim-i Vekâyi’nin
yayın hayatına başlamasından yaklaşık 9 yıl sonra 31 Temmuz 1840 (1
Cemâziyelahir 1256) tarihinde ilk özel ve Türkçe gazetesi olan Ceride-i
Havâdis gazetesi yayınlanmıştır. Ceride-i Havâdis gazetesi Osmanlı basın
tarihinin kilometre taşlarındandır. Zira 1860 yılına kadar bu gazete dışında
Osmanlı topraklarında Türkçe lisan üzerine yayın yapan herhangi özel bir
gazete yoktu. Bu çalışmada Ceride-i Havâdis gazetesindeki hem Osmanlı
Devleti ile ilgili hem de yabancı devletler ile ilgili haber ve olaylar, konulara
göre tasnif edilerek miladi ve hicri tarihleri birlikte haberlerin yer aldığı
sayılar sistematik olarak sunulmuştur. Ayrıca çalışmada, yazarlardan Aysel
Çelik Sonar’ın “Ceride-i Havâdis Gazetesinde Çıkan Haber ve Olaylar
(1857-1876)”, adlı doktora tez çalışmasında bu konuya dair bilgiler farklı
bir perspektifle ele alınmıştır. Bununla birlikte adı geçen tezin mevcut
akışını bozmamak amacı ile kapsamlı olarak ele alınmamış bazı haber ve
yazılara da bu çalışmada yer verilmiştir. Ceride-i Havâdis gazetesi o dönem
olayları için başta tarih araştırmacıları olmak üzere pek çok araştırmacının
başvurabileceği önemli kaynak gruplarından biridir.
Kaynakça
- Ceride-i Havâdis Gazetesi 4 Ocak 1857 (H-8.Ca.1273) tarih ve 816 sayı- 26 Eylül 1864 (24 Rabiyülahir 1281) tarih ve 1212. Sayı.
- Ahmet Lütfi Efendi, Lütfi Tarihi, (çev: Yücel Demirel), Cilt III, Tarih Vakfı Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1999.
- BABİNGER, Franz, Müteferrika ve Osmanlı Matbaası, (çev. ve yay. haz.: Nedret KuranBuçoğlu) Tarih Vakfı Yurt Yayınları,İstanbul 2004.
- ÇAVDAR, Tevfik, İz Bırakan Gazeteler ve Gazeteciler, İmge Kitabevi, Ankara 2007.
- ÇAVDAR, Tevfik, İz Bırakan Gazeteler ve Gazeteciler, İmge Kitabevi, Ankara 2007.
- EBUZZİYA, Ziyad, “Ceride-i Havâdis”, TDVİA, Cilt VII, TDV. Yay., İstanbul 1993, s.406-407.
- ERTUĞ, Hasan Refik, Basın ve Yayın Hareketleri, C.I, İstanbul Üniv. İktisat Fak. Yay., İstanbul 1970.
- GEVGİLİLİ, Ali, “Türkiye Basını”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Basını, Cilt I, İletişim Yayınları, İstanbul 1983.
- İNUĞUR, M. Nuri, Türk Basınında İz Bırakanlar, Der Yayınevi, İstanbul 1988.
- İNUĞUR, M.Nuri, Basın ve Yayın Tarihi, Der Yayınevi, İstanbul 2005.
- İPEK, Nedim, “Churchill Vak’ası ve Vesikaları (1836)”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul 1987.
- KABACALI, Alpay, Başlangıçtan Günümüze Türkiye’de Matbaa Basın ve Yayın, Literatür Yayınevi, İstanbul 2000.
- KARAL, Enver Ziya, “Gülhane Hatt-ı Hümâyunu’nda Batının Etkisi”, Tanzimat, (ed: Halil İnalcık- Mehmet Seyitdanlıoğlu), İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018, s.111-132.
- KOLOĞLU, Orhan, “Osmanlı Basını, İçeriği ve Rejimi”, Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, Cilt I, İstanbul.
- KOLOĞLU, Orhan, Miyop Çörçil Olayı, Yorum Yay. Matbaacılık, Ankara 1986.
- ORAL, Fuat Süreyya, Türk Basın Tarihi 1728-1922, C. I, Yeni Adım Matbaası, İstanbul 1968.
- ÖZÖN, Mustafa Nihat, “Yüz Senelik Gazeteciliğimiz”, Ayın Tarihi, C.XV, S. 46, Ankara 1928.
- ŞAPOLYO, Enver Behnan, Türk Gazetecilik Tarihi ve Her Yönüyle Basın, Güven Matbaası, Ankara 1971.
- TANPINAR, Ahmet Hamdi, “19’uncu Asır Türk Edebiyat Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul 1988.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Mart 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Sayı: 53 |
Kaynak Göster
- Makale Dosyaları