Global Artificial Intelligence Ecosystem: Patents, Investments, and Technological Competition

Year 2025, Volume: 14 Issue: 1, 45 - 68, 25.06.2025

Tayfun Varnalı

Abstract

This article is a review that examines the impact of artificial intelligence on global economic, social, and technological transformations. Artificial intelligence has found a broad range of applications, offering innovative solutions across various sectors, from manufacturing processes to the service industry, and has become central to global competition. Actors such as China, the United States, and the European Union are making significant investments to strengthen their AI ecosystems and developing strategic policies to enhance their academic and industrial capacity in this field. The aim of the article is to examine the historical development, core components, and sectoral impacts of artificial intelligence, particularly by analyzing global patent trends and investment patterns in the finance, healthcare, manufacturing, and service sectors. Additionally, the ethical, legal, and socio-economic issues arising from the development of AI are discussed. It is emphasized that, in order to achieve a strong position in this competitive environment, Turkey must increase investments in artificial intelligence, strengthen public-private sector collaborations, and improve digital competencies. This study aims to provide a comprehensive framework for both academic and applied research

Keywords

Küresel Rekabet, Etik Ve Hukuki Boyutlar, Sektörel Dönüşüm

Küresel Yapay Zeka Ekosistemi: Patentler, Yatırımlar ve Teknolojik Rekabet

Abstract

Bu makale, yapay zekanın küresel ölçekteki ekonomik, sosyal ve teknolojik dönüşümler üzerindeki etkilerini ele alan bir derleme çalışmasıdır. Yapay zeka, günümüzde birçok sektörde yenilikçi çözümler sunarak üretim süreçlerinden hizmet sektörüne kadar geniş bir uygulama alanı bulmuş ve küresel rekabetin merkezine yerleşmiştir. Çin, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği gibi aktörler, yapay zeka ekosistemlerini güçlendirmek amacıyla büyük yatırımlar yapmakta ve bu alandaki kapasiteyi artırmak için stratejik politikalar geliştirmektedir. Makalenin amacı, yapay zekanın tarihsel gelişimini, temel bileşenlerini ve sektörel etkilerini incelemek; özellikle finans, sağlık, üretim ve hizmet sektörlerindeki uygulamaları değerlendirerek küresel patent trendleri ve yatırım eğilimlerini analiz etmektir. Ayrıca, yapay zekanın gelişimiyle ortaya çıkan etik, hukuki ve sosyo-ekonomik sorunlar da tartışılmaktadır. Türkiye’nin bu rekabet ortamında güçlü bir konum elde edebilmesi için, yapay zeka alanındaki yatırımların artırılması, kamu-özel sektör iş birliklerinin güçlendirilmesi ve dijital yetkinliklerin artırılması gerektiği vurgulanmaktadır. Çalışma, hem akademik hem de uygulamalı araştırmalar için kapsamlı bir çerçeve sunmayı amaçlamaktadır.

Keywords

Küresel Rekabet, Etik Ve Hukuki Boyutlar, Sektörel Dönüşüm

References

• Abalı, H. G. (2022). Avrupa Birliği yapay zeka politikaları. In Sosyal, beşeri ve idari bilimler alanında uluslararası araştırmalar XV (pp. 205–249).
• Acar, O. (2020). Yapay zeka fırsat mı yoksa tehdit mi?, Kriter Yayınevi.
• Ağdeniz, Ş. (2024). Güvenilir yapay zeka ve iç denetim. Denetişim, (29), 112–126.
• AI Ecosystem. (2025a). Communication sector. Mindmaps AI. 7 Mart 2025 tarihinde https://mindmaps.ai-ecosystem.org/mind-map/communication-sector/ adresinden edinilmiştir.
• AI Ecosystem. (2025b). Finance. 7 Mart 2025 tarihinde https://mindmaps.ai-ecosystem.org/mind-map/finance/ adresinden edinilmiştir.
• AI Ecosystem. (2025c). Healthtech. 7 Mart 2025 tarihinde https://www.ai-ecosystem.org/healthtech adresinden edinilmiştir.
• AI Ecosystem. (2025d). Mind maps. AI Ecosystem. 7 Mart 2025 tarihinde https://www.ai-ecosystem.org/mindmaps adresinden edinilmiştir.
• Ai Time Journal. (2022). 10 highlights from the 2022 Artificial Intelligence Index Report. 16 Ocak 2025 tarihinde https://www.aitimejournal.com/10-highlights-from-the-2022-artificial-intelligence-index-report/34288/ adresinden edinilmiştir.
• Akın, E., & Şahin, M. E. (2024). Derin öğrenme ve yapay sinir ağı modelleri üzerine bir inceleme. EMO Bilimsel Dergi, 14(1), 27-38.
• Alpaydın, E. (2013). Yapay öğrenme. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Avcıoğlu, G. Ş. (2017). Emek, sibernetik ve toplum. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (37), 515–518.
• Axios. (2024, June 9). Charted: U.S. is the private sector AI leader. 16 Ocak 2025 tarihinde https://www.axios.com/2024/07/09/us-ai-global-leader-private-sector adresinden edinilmiştir.
• Baker, R. S., & Inventado, P. S. (2014). Educational data mining and learning analytics. In J. Larusson & B. White (Eds.), Learning analytics (pp. 61–75). Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-3305-7_4
• Bardakcı, H. ( Kasım 2021). Leonardo da Vinci’nin bilim ve teknolojiye katkıları. 16 Ocak 2025 tarihinde https://tinyurl.com/mwh8eks7 adresinden edinilmiştir.
• Bayındır, E. (2023). Eğitim alanında yapılan yapay zeka çalışmalarının sosyal ağ analizi ile incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi.
• Bayuk, M. N., & Demir, B. N. (2019). Endüstri 4.0 kapsamında yapay zekâ ve pazarlamanın geleceği. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 5(19), 781–799.
• Bedini, S. A. (1964). The role of automata in the history of technology. Technology and Culture, 5(1), 24–42.
• Belber, B. G., & Özmen, M. H. (2024). Hizmet sektörü çalışanlarının yapay zekâ ile ilgili gelecek kaygıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 23(91), 1085-1101.https://doi.org/10.17755/esosder.1437531
• BigOhTech. (2024). Artificial intelligence statistics and trends. 16.Ocak.2025 tarihinde https://bigohtech.com/artificial-intelligence-statistics-and-trends/ adresinden edinilmiştir.
• Bozdoğanoğlu, B., Haspolat, İ., & Yücel, A. (2024). Kamu idarelerinde yapay zekâ kullanımının ülke uygulamaları ve temel kamusal ilkeler çerçevesinde değerlendirilmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 1–32.
• Brynjolfsson, E., & McAfee, A. (Ocak, 2017). The business of artificial intelligence. Harvard Business Review. https://hbr.org/2017/07/the-business-of-artificial-intelligence
• Brynjolfsson, E., & McAfee, A. (2024, 24 Mayıs). The second machine age: Work, progress, and prosperity in a time of brilliant technologies. https://wwnorton.com/books/9780393350647
• Christodoulou, K., & Tsoucalas, G. (2023). Artificial intelligence: From Talos to da Vinci. European Journal of Therapeutics, 29(3), 25–27. https://doi.org/10.58600/eurjther1775
• Cockburn, I. M., Henderson, R., & Stern, S. (Ağustos, 2020). The impact of artificial intelligence on innovation: An exploratory analysis. NBER Working Paper No. 27049. https://www.nber.org/papers/w27049
• Çerik, M. C. (2024). Vergilemede yeni bir dönem: Yapay zekâ uygulamaları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Aksaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Davenport, T. H., & Ronanki, R. (2018, 19 Ocak). Artificial intelligence for the real world. Harvard Business Review. https://hbr.org/2018/01/artificial-intelligence-for-the-real-world
• Davenport, T. H., & Ronanki, R. (Ocak 2018). Artificial intelligence for the real world. Harvard Business Review. https://hbr.org/2018/01/artificial-intelligence-for-the-real-world
• Dick, S. (2019). Artificial intelligence. Harvard Data Science Review, 1(1), 1–8.
• Doruköz, K. D., & Uslu, B. (2023). Yapay zekânın iş hayatındaki yeri: Avantajlar, dezavantajlar ve politikalar. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(CEEİK 2023 Özel Sayısı), 45–62. https://doi.org/10.38120/banusad.1376452
• Dost, S. (2023). Yapay zekâ ve uluslararası hukukun geleceği. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 13(2), 1271–1313.
• Efe, A. (2021). Yapay zekâ risklerinin etik yönünden değerlendirilmesi. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Dergisi, 3(1), 1–24.
• ElectroIQ. (2024). Artificial ıntelligence statistics by market share, challenges ın ımplementation, revenue and patents. 16 Ocak 2025 tarihinde https://electroiq.com/stats/artificial-intelligence-statistics/ adresinden edinilmiştir.
• Enterprise Apps Today. (2024). AI in cybersecurity statistics and facts. 16 Ocak 2025 tarihinde https://www.enterpriseappstoday.com/stats/ai-use-in-cyber-security-statistics.html adresinden edinilmiştir.
• Erbaş, A. ( Ağustos 2020). GPT-3: İnsan-yapay zeka iş birliği. 16 Eylül 2024 tarihinde https://tinyurl.com/bdc3vhzv adresinden edinilmiştir.
• Eren, F., Dülek, L. N., Uraz, Ö. A., Kuşcu, B., & Sakallı, M. (2024). Yapay zekâ endeksi kapsamında ülke bazlı yapay zeka politika stratejilerinin etkinliği: Performans ve verimlilik değerlendirmesi incelenmesi. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Dergisi, 6(2), 113–148.
• Eren, F., Dülek, L. N., Uraz, Ö. A., Kuşçu, B., & Sakallı, M. (2024). Yapay zeka endeksi kapsamında ülke bazlı yapay zeka politika stratejilerinin etkinliği: Performans ve Verimlilik Değerlendirmesi İncelenmesi. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Dergisi, 6(2), 113-148. https://doi.org/10.53694/bited.1601239
• Erümit, A. K., Calap, T., Çolak, A. F., Yavuz, S., & Aydın, E. (2020). Okullarda yapay zeka öğretimi. In V. Nabiyev & A. K. Erümit (Eds.), Eğitimde yapay zeka, kuramdan uygulamaya (pp. 86-112). Pegem Akademi.
• Esteva, A., Kuprel, B., Novoa, R. A., Ko, J., Swetter, S. M., Blau, H. M., & Thrun, S. (2017). Dermatologist-level classification of skin cancer with deep neural networks. Nature, 542(7639), 115–118. https://doi.org/10.1038/nature21056
• Fanti, L., Guarascio, D., & Moggi, M. (2022). From Heron of Alexandria to Amazon’s Alexa: A stylized history of AI and its impact on business models, organization, and work. Journal of Industrial and Business Economics, 49, 409–440. https://doi.org/10.1007/s40812-022-00222-4
• Gezici, H. S. (2023a). Kamu yönetiminde yapay zeka: Avrupa Birliği. Uluslararası Akademik Birikim Dergisi, 6(2), 111–128.
• Gezici, H. S. (2023b). Kamunun erişebileceği yapay zeka: Avrupa Birliği. Uluslararası Akademik Birikim Dergisi, 6(2), 111-128.
• Giattino, C., Mathieu, E., Samborska, V., & Roser, M. (2025). Artificial intelligence. Our World in Data. 16 Ocak 2025 tarihinde https://ourworldindata.org/artificial-intelligence#all-charts adresinden edinilmiştir.
• Goodfellow, I., Bengio, Y., & Courville, A. (2021). Derin öğrenme (F. Y. Vural, R. G. Cinbiş, & S. Kalkan, Çev.). Buzdağı Yayınevi.
• Greenemeier, L. ( Ocak 2017). 20 years after Deep Blue: How AI has advanced since conquering chess. https://tinyurl.com/yc4x4tkk
• Gülsen, I. (2019). İşletmelerde yapay zeka uygulamaları ve faydaları: Perakende sektöründe bir derleme. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 11(2), 407–436.
• Gülsoy, S. (2020). Türkiye'de araştırma, geliştirme (AR-GE) ve yenilikçiliğe yönelik devlet uygulamaları ve Avrupa Birliği ülkelerindeki uygulamalar ile karşılaştırılması, Türkiye için politika önerileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Gülşen, İ. (2019). İşletmelerde yapay zeka uygulamaları ve faydaları: Perakende sektöründe bir derleme. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 11(2), 407–436.
• Hall, B. H., & Harhoff, D. (2012). Recent research on the economics of patents. Annual Review of Economics.Cilt 4:541-565. https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-economics-080511-111008
• Hassabis, D. (2017). Artificial intelligence: Chess match of the century. Nature, 544, 413–414. https://doi.org/10.1038/544413a
• Heffernan, N. T., & Heffernan, C. L. (2014). The ASSISTments ecosystem: Building a platform that brings scientists and teachers together for minimally invasive research on human learning and teaching. International Journal of Artificial Intelligence in Education, 24, 470–497. https://doi.org/10.1007/s40593-014-0024-x
• Holmes, W., Bialik, M., & Fadel, C. (2019). Artificial intelligence in education: Promises and implications for teaching and learning. Center for Curriculum Redesign. https://curriculumredesign.org/wp-content/uploads/AIED-Book-Excerpt-CCR.pdf
• Innova. (2020, 24September). Dünden bugüne yapay zeka. Innova Blog. https://www.innova.com.tr/tr/blog/dunden-bugune-yapay-zeka?utm_source
• Huang, M. H., & Rust, R. T. (2018). Artificial ıntelligence in service. Journal of Service Research, 21(2), 155-172. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1094670517752459
• Huang, Z. (2025, 8 March). China’s Xi is building an economic fortress against U.S. pressure. The Wall Street Journal. https://www.wsj.com/world/china/chinas-xi-is-building-an-economic-fortress-against-u-s-pressure-53f6292d?utm_source
• Ijiwei. (2025). China leads in AI patents with over 29,853 filings in 2022, surpassing US by over 80%. 8 Mart 2025 tarihinde https://jw.ijiwei.com/n/882120?utm_source adresinden edinilmiştir.
• Işık, M., Mert, K., & Bayhan, M. (2024). Yapay zekânın pazarlama sektörü üzerindeki etkisi: Seçilmiş havaalanlarının incelemesi. TURAN: Stratejik Araştırmalar Merkezi, 16(64), 328–338.
• İlge. (2024). Büyük dil modelleri (BDM): Dijital dünyanın akıl hocaları. 7 Mart 2025 tarihinde https://ilge.com.tr/buyuk-dil-modelleri-bdm--dijital-dunyanin-akil-hocalari?utm_source adresinden edinilmiştir.
• Jiang, F., Jiang, Y., Zhi, H., Dong, Y., Li, H., Ma, S., Wang, Y., Dong, Q., Shen, H., & Wang, Y. (2017). Artificial intelligence in healthcare: Past, present and future. Stroke and Vascular Neurology, 2(4), 230–243. https://doi.org/10.1136/svn-2017-000101
• Joint Research Centre (JRC) – European Commission. (2025). National AI strategies in Europe. European Association of Communications Agencies (EACA). 16.Ocak.2025 tarihinde https://eaca.eu/news/national-ai-strategies-in-europe/ adresinden edinilmiştir.
• Kamran, H. (2021). Pazarlamada yapay zekânın kullanımı: Yapay zekâ pazarlama araçlarının tüketici kabulüne ilişkin bir araştırma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Kaplan, S., & Haenlein, M. (2019). Siri, Siri, in my hand: Who’s the fairest in the land? On the interpretations, illustrations, and implications of artificial intelligence. Business Horizons, 62(1), 15–25. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2018.08.004
• Kasparov, G. (2018). Deep thinking: Where machine intelligence ends and human creativity begins. John Murray Publishers. DOI: 10.1126/science.aaw2221.
• Kaya, H. G., & Sağbaş, A. (2024). Müşteri ilişkileri yönetiminde büyük veri ve robotik süreç otomasyonu ile süreç iyileştirme. European Journal of Engineering and Applied Sciences, 7(1), 44–53.
• Kogan, L., Papanikolaou, D., Seru, A., & Stoffman, N. (2017). Technological innovation, resource allocation, and growth. The Quarterly Journal of Economics, 132(2), 665–712. https://doi.org/10.1093/qje/qjw040
• Koşar, M. E. (2023). Dijitalleşme ve yapay zekanın kamu yönetimine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Krizhevsky, A., Sutskever, I., & Hinton, G. E. (2012). Deep convolutional neural networks for ImageNet classification. Neural Information Processing Systems, 25, 1–9.
• Kusiak, A. (2017). Smart manufacturing. International Journal of Production Research, 56(1–2), 508–517. https://doi.org/10.1080/00207543.2017.1351644
• Küçükefe, B. (2017, Mayıs 11-13). Makine öğrenmesinin ekonomi araştırmalarında kullanımı. Anadolu Uluslararası Ekonomi Konferansı V, Eskişehir,Türkiye
• Küçükefe, B. (2019). Makine öğrenmesi'nin ekonomi araştırmalarında kullanımı. Anadolu International Conference in Economics V, 11-13 Mayıs 2017, Eskişehir, Türkiye. https://www.researchgate.net/publication/334465691_Makine_Ogrenmesi%27nin_Ekonomi_Arastirmalarinda_Kullanimi
• Küçükvardar, M., & Aslan, A. (2021). Dijitalleşmenin ekonomik, teknolojik, toplumsal ve etik etkilerinin uluslararası raporlar üzerinden analizi. Intermedia International e-Journal, 8(14), 21–38.
• Lee, J., Bagheri, B., & Kao, H.-A. (2015). A cyber-physical systems architecture for Industry 4.0-based manufacturing systems. Manufacturing Letters, 5, 18–23. https://doi.org/10.1016/j.mfglet.2014.12.001
• Lefkowitz, M. (2019). Professor’s perceptron paved the way for AI - 60 years too soon. Retrieved July 16, 2024, from https://tinyurl.com/37tb594t
• Litjens, G., Kooi, T., Bejnordi, B. E., Setio, A. A. A., Ciompi, F., Ghafoorian, M., ... & van Ginneken, B. (2017). A survey on deep learning in medical image analysis. Medical Image Analysis, 42, 60–88. https://doi.org/10.1016/j.media.2017.07.005
• Lucidity Insights. (2024). Global government-level AI investments (2023 vs 2024). 16 Ocak 2025 tarihinde https://lucidityinsights.com/infobytes/ai-investments-2023-vs-2024 adresinden edinilmiştir.
• Matarneh, R., Maksymova, S., Lyashenko, V. V., & BelovaSpeech, N. V. (2017). Recognition systems: A comparative review. IOSR Journal of Computer Engineering, 19(5), 71–79.
• McCarthy, J. (2007). From here to human-level AI. Artificial Intelligence, 171(18), 1174–1182. https://doi.org/10.1016/j.artint.2007.10.009
• McCulloch, W. S., & Pitts, W. A. (1943). A logical calculus of the ideas immanent in nervous activity. Bulletin of Mathematics and Biophysics, 5, 115–133.
• Meydancı, B. (2023). Yapay zekâ ve ürünlerinin fikri mülkiyet hukukunda korunması [Yayımlanmamış Doktora tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
• MindInventory. (2025). 101 latest artificial intelligence (AI) statistics to follow in 2025. 16 Ocak 2025 tarihinde https://www.mindinventory.com/blog/ai-statistics/ adresinden edinilmiştir.
• Miotto, R., Wang, F., Wang, S., Jiang, X., & Dudley, J. T. (2018). Deep learning for healthcare: Review, opportunities and challenges. Briefings in Bioinformatics, 19(6), 1236–1246. https://doi.org/10.1093/bib/bbx044
• Nabiyev, V. V. (2005). Yapay zeka: Problemler-yöntemler-algoritma (2. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Obermeyer, Z., & Emanuel, E. J. (2016). Predicting the future — Big data, machine learning, and clinical medicine. The New England Journal of Medicine, 375, 1216–1219. https://doi.org/10.1056/NEJMp1606181
• OECD. (2021). Artificial intelligence in science: Challenges, opportunities and the future of research. 27 Nisan 2024 tarihinde https://www.oecd.org/science/artificial-intelligence-in-science/ adresinden edinilmiştir.
• OpenAI. (2021). Organizational update. 16.Eylül.2024 https://openai.com/blog/organizational-update/ adresinden edinilmiştir.
• Özdoğan, O. (2017). Endüstri 4.0: Dördüncü sanayi devrimi ve endüstriyel dönüşümün anahtarları. Pusula. Özer, T. (2024). Yerel yönetimler bakış açısıyla yapay zekâ. 16 Ocak 2025 tarihinde https://tuncayozer.com.tr/kitap/Yerel_Yonetimler_Bakis_Acisiyla_Yapay_Zeka.pdf adresinden edinilmiştir.
• Öztemel, E. (2020). Yapay zekâ ve insanlığın geleceği. In Bilişim teknolojileri ve iletişim: Birey ve toplum güvenliği (pp. 95–112). https://doi.org/10.53478/TUBA.2020.011
• Öztemel, E., & Gürsev, S. (2020). A literature review on Industry 4.0 and beyond. Journal of Intelligent Manufacturing, 31(1), 127–182. https://doi.org/10.1007/s10845-018-1433-8
• Öztürk, H. (2024). Finans piyasalarında yatırımların değerlendirilmesinde Fintech ve yapay zekâ uygulamaları: Türkiye örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi.
• Öztürk, K., & Şahin, M. E. (2018). Yapay sinir ağları ve yapay zekaya genel bir bakış. Takvim-i Vekayi, 6(2), 25–36.
• Popenici, S. A., & Kerr, S. (2017). Exploring the impact of artificial intelligence on teaching and learning in higher education. Research and Practice in Technology Enhanced Learning, 12(22), 1–13.
• Russell, S., & Norvig, P. (2009). Artificial intelligence: A modern approach (3rd ed.). Pearson.
• Rüzgar, M. T. (2022). Türkiye’de ekonomi reform paketi kapsamında dijital vergi dairesi ve dijital vergi asistanı sisteminin kurulması. Turkuaz Uluslararası Sosyo-Ekonomik Stratejik Araştırmalar Dergisi, 4(1), 1–14.
• Sağtaş, S. (2023, October). Yapay zekâ uygulamalarının e-ticarette kullanımı. 16 Ocak 2025 tarihinde https://www.researchgate.net/publication/381111892 adresinden edinilmiştir.
• SAP. (2024a) What is machine learning? SAP. 9 Ocak 2024 tarihinde https://www.sap.com/turkey/products/artificial-intelligence/what-is-machine-learning.html adresinden edinilmiştir.
• SAP. (2024b). Makine öğrenmesi ve tanım, türler ve örnekler. 7 Mart 2025 tarihinde https://www.sap.com/turkey/products/artificial-intelligence/what-is-machine-learning.html adresinden edinilmiştir.
• Sapan, O. (2023). Ceza muhakemesinde yapay zekâ kullanımı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Kültür Üniversitesi.
• Sarnıç, A., & Acar, S. (2024). Dördüncü Endüstri Devrinde işletmelerde yapay zekâ uygulamaları: Örnekler üzerine nitel bir araştırma. The Business Journal, 5(2), 155–181.
• Schultz, D. P., & Ellen-Schultz, S. (2007). Modern psikoloji tarihi (Y. Aslay, Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Seijo, Ó., López-Fernández, J. A., Bernhard, H.-P., & Val, I. (2020). Enhanced timestamping method for subnanosecond time synchronization in IEEE 802.11 over WLAN standard conditions. IEEE Transactions on Industrial Informatics, 16(9), 5792–5805. https://doi.org/10.1109/TII.2019.2959200
• Sezal, L. (2020). Fintek hizmetlerinin finans sektörüne etkileri ve sağlanan devlet teşvikleri. Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 2(3), 233–248.
• Shannon, C. E. (1948). A mathematical theory of communication. The Bell System Technical Journal, 27(3), 379–423. https://doi.org/10.1002/j.1538-7305.1948.tb01338.x
• Spegele, B., Douglas, J., & Kubota, Y. (2025). China’s Xi is building an economic fortress against U.S. pressure. The Wall Street Journal. 7 Mart 2025 tarihinde https://www.wsj.com/world/china/chinas-xi-is-building-an-economic-fortress-against-u-s-pressure-53f6292d?utm_source adresinden edinilmiştir.
• Stenbom, A. (2023). Defining artificial intelligence. In M. Jaakkola (Ed.), Reporting on artificial intelligence (pp. 27-36). United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). https://doi.org/10.58338/HSMK8605
• Şeker, A., Diri, B., & Balık, H. H. (2017). Derin öğrenme yöntemleri ve uygulamaları hakkında bir inceleme. Gazi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 3(3), 47-64.
• Şen, E. (2021). GPT-3: DALL-E ve JL2P ekseninde veri görselleştirme ve hareketlendirme üzerine bir inceleme. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 5, 253–280. https://doi.org/10.47994/usbad.871726
• Tamer, H. Y., & Övgün, B. (2020). Yapay zeka bağlamında dijital dönüşüm ofisi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 75(2), 775–803.
• Tekin, B., & Gurbanov, R. (2023). Alphafold: Derin öğrenme ve sinir ağları yoluyla protein katlamasında devrim yaratmak. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 22(44), 445–466. https://doi.org/10.55071/ticaretfbd.1323165
• TRAİ. (2021). Deep Mind Alpha Fold veri tabanını yayınladı!. 16 Eylül 2024 tarihinde https://tinyurl.com/5n7j93j2 adresinden edinilmiştir.
• TRAİ. (2024). Yapay zeka zaman çizelgesi. 16 Eylül 2024 tarihinde https://turkiye.ai/kaynaklar/yapay-zeka-zaman-cizelgesi/ adresinden edinilmiştir.
• Turing, A. M. (1950). Computing machinery and intelligence. Mind, a Quarterly Review of Psychology and Philosophy, 59(236), 433-460. https://academic.oup.com/mind/article/LIX/236/433/986238
• TÜBİTAK. (2023). Adım adım bilgisayar bilimi. Popüler Bilim Kitapları.
• TÜBİTAK. (2024). Yapay Zekâ ve İnsanlık. 7 Mart 2025 tarihinde https://tuba.gov.tr/files/yayinlar/bilim-ve-dusun/TUBA-978-605-2249-48-2_Ch10.pdf?utm_source adresinden edinilmiştir.
• Ulaşan, F. (2020). Ulusal yapay zekâ strateji belgeleri ve değerlendirmeler. In Disiplinlerarası politika vizyonu ve stratejiler (pp. 103–123).
• Unat, Y. (2006). Artuklular Dönemi'nde bir Türk mühendis: Cezerî. I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu Bildirileri, 1-21.
• Ünal, S. (2023). Yapay zeka okuryazarlığına ilişkin bir alan araştırması. In K. Ateşgöz (Ed.), Medya ve habercilik alanında yapay zekanın yükselişi (pp. 49–68). Eğitim Yayınevi.
• Ünsal, H. (2024). Yapay Zekâ: Kuram tabanlı bir analiz. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(3), 351-374.
• Visual Capitalist. (2024). Visualizing AI patents by country. 16 Ocak 2025 tarihinde https://www.visualcapitalist.com/visualizing-ai-patents-by-country adresinden edinilmiştir.
• Von Neumann, (1945). Modern yapay zekanın babası – John Von Neumann ve “Öğrenen Makine”. 16 Ocak 2025 tarihinde https://aijourn.com/the-father-of-modern-ai-john-von-neumann-and-the-learning-machine/ adresinden edinilmiştir.
• Weizenbaum, J. (1966). ELIZA—a computer program for the study of natural language communication between man and machine. Association for Computing Machinery, 9(1), 36–45. https://doi.org/10.1145/365153.365168
• Wiener, N. (1948). Cybernetics. Scientific American, 179(5), 14–19. 16 Ocak 2025 tarihinde http://www.jstor.org/stable/24945913 adresinden edinilmiştir.
• Wirtz, J., Patterson, P. G., Kunz, W. H., Gruber, T., Lu, V. N., Paluch, S., & Martins, A. (2018). Brave new world: Service robots in the frontline. Journal of Service Management, 29(5), 907–931. https://doi.org/10.1108/JOSM-04-2018-0119
• Xu, L. D., Xu, E. L., & Li, L. (2018). Industry 4.0: State of the art and future trends. International Journal of Production Research, 56(8), 2941–2962. https://doi.org/10.1080/00207543.2018.1444806
• Yılmaz, İ., Sözer, C., & Elver, E. (2021). Yapay zeka ile ilgili güncel düzenlemeler: Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri’nde alınan aksiyonlar ışığında bir değerlendirme. Adalet Dergisi(66), 445-469.
• Yılmaz, O. G. (2021). Yargı uygulamasında yapay zekâ kullanımı—Yapay zekâ hâkim cübbesini giyebilecek mi? Adalet Dergisi, (66), 379–415.
• Zawacki-Richter, O., Marín, V. I., Bond, M., et al. (2019). Systematic review of research on artificial intelligence applications in higher education – where are the educators? International Journal of Educational Technology in Higher Education, 16, 39. https://doi.org/10.1186/s41239-019-0171-0
• Zeybek, F., & Hasırcı, İ. (2024). Bankacılık sektöründe yapay zeka çalışmalarının bibliyometrik analizi. In Ç. Başarır & Ö. Yılmaz (Eds.), Sosyal Bilimlerde Teknolojinin Dönüştürücü Gücü: Yeni Disiplinlerarası Yaklaşımlar (pp. 2430). Özgür Yayınları. https://doi.org/10.58830/ozgur.pub587.c2430
• Zhou, K., Liu, T., & Zhou, L. (2015). Industry 4.0: Towards future industrial opportunities and challenges. In 2015 12th International Conference on Fuzzy Systems and Knowledge Discovery (FSKD) (pp. 2147–2152). IEEE. https://doi.org/10.1109/FSKD.2015.7382284
• Ziedonis, R. H. (2004). Don't fence me in: Fragmented markets for technology and the patent acquisition strategies of firms. Management Science, 50(6), 804–820. https://doi.org/10.1287/mnsc.1040.0208