TÜRKİYE’DE SİYASETİN KUTUPLAŞMASI ve KARİZMATİK OTORİTE

Year 2021, Volume: 17 Issue: 1, 65 - 80, 11.05.2021

İbrahim İpek

Abstract

Türkiye’de siyaset tarihi incelendiğinde genellikle iktidar mücadelesi iki kutup arasında yaşanmaktadır. Bu kutupların bir tarafında Kemalist laikler diğer tarafında ise muhafazakar dindar bir kesim olduğu görülmektedir. Kemalist laiklerin parti liderlerinden ziyade ideolojik bir saf tuttuğu ve kurucu unsurların yolundan giden kitlelere hitap ettiği söylenebilir. Muhafazakar dindar kesimin ise daha çok lider öncülüğünde, dini ve muhafazakar söylemleri terk etmeyen karizmatik lider etrafında birleştiği söylenebilir. Partinin lideri ile özdeşleşmesi sürecinde seçmenlerin partinin ideolojisi ya da tüzüğü bağlamında olmaktan ziyade fanatizme dönüşen bir lider sevdası ile lidere duygusal/manevi bir bağlılık gösterebilmektedir. Liderin zaman içerisinde kurucusu olduğu partinin önüne geçmesi demokrasi açısından farklı sonuçlar doğurabilmektedir. Partilerin ve liderlerinin demokrasi algısı parti tüzüklerine yansırken parti başkanının tek otorite olması eğilimi Türkiye’de siyasal hareketlerin liderleri ile sınırlı kalmasına neden olabilmektedir. Max Weber’e göre, otorite tipleri üç ayrılmakta ve bu kurgusal sınıflandırmaya göre karizmatik otorite yani liderin otoritesi insanlar üzerinde önemli etkiye sahiptir. Weber’in otorite tipleri kurgulamasından yola çıkarak Türkiye’de siyasi partilerin önüne geçen liderlere otorite tiplerinde örnek oluşturmuştur. Bu çalışmada CHP’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, DP’nin kurucularından Adnan Menderes ve AKP’nin kurucusu Recep Tayyip Erdoğan Weber’in otorite kurgusundan yararlanılarak sosyolojik olarak ele alınmıştır.

Keywords

Otorite, Karizma, Weber, Siyaset

References

• Aydemir, Şevket Süreyya, (1993). Menderes’in Dramı. İstanbul, Remzi Kitapevi.
• Bingöl Yılmaz, Akgün Şener, (2005). “Demokratlıktan Muhafazakar Demokratlığa: Demokrat Parti İle Adalet ve Kalkınma Partisinin Karşılaştırmalı Bir Analizi” Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (9) 2005 / 1 : 1-33.
• Bryan, S. Turner, (2014). Klasik Sosyoloji, (Çev. İdil Çetin), İstanbul, İletişim Yayınları.
• Claessen J. M. Henri; Skalnik, Peter, (1993). Erken Devlet, (Çev. Alaeddin Şenel), Ankara, İmge Yayınları
• Coser, A. Levis. (2015). Sosyolojik Düşüncenin Ustaları, (Çev. Himmet Hülür, Serhat Toker, İbrahim Mazman), Ankara: Deki Yayınları. Duverger, Maurice, (1984). Politikaya Giriş, (Çev. Semih Tiryakioğlu), İstanbul, Varlık Yayınları.
• Earle, Timothy, (2013). Şefler Nasıl İktidara Geldiler, (Çev. Burak Gürel, Demir Demiröz), İstanbul, Versus Yayınları.
• Erdoğan, Recep Tayyip, (2017). “Erdoğan’dan 15 Temmuz İçin “Hz. Muhammed’li Örnek” https://www.yenicaggazetesi.com.tr/erdogandan-15-temmuz-icin-hz-muhammedli-ornek-161248h.htm
• Giddens, Anthony, Sutton W. Philip. (2014). Sosyolojide Temel Kavramlar, (Çev. Ali Esgin), Ankara, Phoenix Yayınları.
• Günay, Ünver. (2012). Din Sosyolojisi, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Heywood, Andrew (2013). Siyasi İdeolojiler, (Çev. Hüsamettin İnaç), Ankara, Adres Yayınları.
• Horkheimer Max, Adorno W. Theodor, (1995). Aydınlanmanın Diyalektiği, (Çev. Oğuz Özügül), İstanbul, Kabalcı Yayınları.
• Kalaycıoğlu Ersin, Sarıbay Ali Yaşar, (2000). Türkiye'de Politik Değişim ve Modernleşme, İstanbul, Alfa Kitapevi
• Lukas, Steven, (1990). İktidar ve Otorite, (Ed. Tom Bottomore, Robert Nispet), Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, (Çev. Sabri Tekay), Ankara, Verso Yayıncılık. Mardin Şerif. (1997). İdeoloji, İstanbul, İletişim Yayınları. Ozankaya, Özer, (1991). Toplumbilimi, İstanbul, Cem Yayınevi.
• Raynaud, Philippe, Rails Stephane. Siyaset Felsefesi Sözlüğü, (Çev. İsmail Yerguz, Necmettin Sevil, Emel Ergun, Hüsnü Dilli), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ritzer, George. (2011). Klasik Sosyoloji Kuramları, (Çev. Himmet Hülür), Ankara: Deki Yayınları.
• Wach, Joachhim. (1987). Din Sosyolojisine Giriş, (Çev. Battal İnandı), Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Weber, Max. (2005). Bürokrasi ve Otorite, (Çev. Bahadır Akın), Ankara: Adres Yayınları.
• Weber, Max. (2018). Ekonomi ve Toplum, (Çev. Latif Boyacı), İstanbul: Yarın Yayınları.