ABD-ÇİN İLİŞKİLERİNİN SİNEMAYA YANSIMASI: “AMERICAN FACTORY” BELGESELİ ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 185 - 203, 28.12.2024

Ahmet Sunal

https://doi.org/10.70559/pauibd.1563387

Öz

Mao döneminin bitmesiyle birlikte küresel ekonomik paradigmayı benimsemeye başlayan Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC), dünyanın en büyük ekonomisi olma yolunda emin adımlarla ilerlemektedir. Global finans sisteminin hala lideri olan ABD ise bu yükselişi tehdit olarak algılayarak bu ülkenin güçlenmesini önlemeye yönelik farklı stratejiler geliştirmektedir. Bunlardan birisi, geniş kitlelere ulaşan medya araçlarının içeriklerinde, ideolojik ve politik mesajların yer alması veya içeriğin bunlara göre biçimlenmesidir. Neticede Althusser’in bahsettiği gibi medya araçları egemen sınıfın ideolojisini yayarak mevcut sistemin devamlılığını sağlamaktadır. Sinema da önemli bir medya aracı olarak egemen gücün düşünce dünyasının yansımalarını barındırmaktadır. Örneğin ABD tarafından herhangi bir ülkeye karşı hedeflenen negatif algı, o ülkeyi temsil eden belgeseller ile insanlara ulaşabilmekte ve böylece ABD’nin küresel hakimiyet pozisyonunun veya liderliğinin korunması için girişim gerçekleşmektedir. Bu çalışmada, dünya genelinde milyonlarca abonesi bulunan Amerikan merkezli uluslararası çevrim içi video platformu Netflix şirketinin, Çin konulu “American Factory” belgeseli üzerinden, iki ülkenin siyasi ilişkileri dikkate alınarak ABD’nin Çin’e karşı olumsuz bakış açısının yansıması ortaya konulmaya çalışılmıştır. Nihayetinde Netflix şirketi, ABD’nin yönlendirici konumda bulunduğu küresel neoliberal sisteminin kazanç odaklı bir parçası olduğundan dolayı içeriklerinde Amerikan devlet politikaların izlerine rastlamanın mümkün olacağı düşünülmektedir. Nitel içerik analizi yöntemiyle incelenen belgeselde, Çin’in negatif anlamlandırılmasını sağlayan üç tema belirlenerek bu doğrultuda çalışmanın amacına hizmet eden film içeriğindeki öğeler (sahneler, görüntüler vd.) kategorize edilip yorumlanmıştır. Sonuç olarak ABD merkezli egemen ideolojinin yeniden üretildiği tespit edilerek ÇHC’nin olumsuz yönde temsil edildiği bulgularına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ABD-Çin İlişkisi, Sinemada Uluslararası İlişkiler, Sinemada Çin Temsili

Kaynakça

• Akkemik, K., & Tuncer, B. (2019). Çin- ABD ticaret savaşları gölgesinde Çin sanayi ve teknoloji politikaları. M. Yağcı, & C. Bakır içinde, Çin Bilmecesi (s. 75- 97). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Albritton, R., Jessop, B., & Westra, R. (2018). Siyasi iktisat ve küresel kapitalizm. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Althusser , L. (2008). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları (2 b.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Atlığ, M. (2024). Rekabet sarmalında ABD-Çin: Uzaya yansıyan rekabet. Uluslararası İlişkiler ve Politika Dergisi, 4(2), 86-106.
• Avery, C. (2024). Netflix: The new outlet for US progressive politics? University of Birmingham: https://www.birmingham.ac.uk/research/perspective/netflix-us-progressive-politics adresinden alındı
• Bader, J. A. (2012). Obama and China's rise: an insider's account of America's Asia strategy. Washington: Brookings Institution Press.
• Batuş, G., Alver, F., Arık, B., Çoban, B., & Çığ, Ü. (2006). Kadife karanlık II: Ayna şövalyeleri. İstanbul: Su Yayınları.
• Bethmann, F. (2024, 5 29). Volkswagen kündigt billiges Elektroauto an. ZDF: https://www.zdf.de/nachrichten/wirtschaft/e-auto-kauf-kosten-bezahlbar-vw-standort-deutschland-100.html adresinden alındı
• Biden, J. (2020, 1 23). Why America must lead again. Foreign affairs: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-01-23/why-america-must-lead-again adresinden alındı
• Carter, S., & Dodds, K. (2014). Uluslararası politika ve film. İstanbul: Matbuat Yayın Grubu.
• Chomsky, N. (1993). Medya gerçeği. (A. Yılmaz, Çev.) İstanbul: Tümzamanlaryayıncılık.
• Comolli, J. L., & Narboni, J. (2019). Sinema/ideoloji/eleştiri. S. Büker içinde, Sinema: Tarih-kuram eleştiri (s. 88-99). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Creswell, J. W. (2018). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (M. Bütün, & S. Demir, Çev.) Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Demir, E. (2020). ABD’nin Biden dönemi Çin Politikası: Asya’ya Dönüş 2.0? Cappadocia Journal of Area Studies, 232-248.
• Dorsay, A. (2003). Sinema ve çağımız. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Douglas, K. (2013). Sinema savaşları. İstanbul: Metis.
• Duran, H., & Yılmaz, K. (2020). Çin’in küresel hegemonya yarışında Konfüçyüs Enstitüsü ve küresel şirketlerin önemi. Strategic Public Management Journal, 6(11), 77- 90.
• Erdoğan, İ. (1997). İletişim egemenlik mücadeleye giriş. İstanbul: İmge Kitabevi.
• Erman, K. (2019). Çin Halk Cumhuriyeti’nin Latin Amerika’da yükselişi: “Arka Bahçe”de iş birliği ve nüfuz politikaları. Doğu Asya Araştırmaları Dergisi, 2(2), 1-26.
• Fels, E. (2022). Chinas Macht im Bereich der Kritischen Rohstoffe. H. W. Ohnesorge içinde, Macht und Machtverschiebung (s. 305-324). Berlin/Boston: De Gruyter.
• Fröhlich, T. (2020). Schmerzvoller Weg bis ins 21. Jahrhundert. F. Kraushaar, S. Christ, & T. Fröhlich içinde, China Das Reich der Mitte von den Anfängen bis heute (s. 111-124). Darmstadt: wbg Theiss.
• Gökçe, O. (2019). Klasik ve nitel içerik analizi . Konya: Çizgi Kitabevi.
• Gökten, K. (2012). Kapitalizm İçin Çalışmak: Çin’de İşgücü Piyasasının İnşası. Çalışma ve Toplum(4), 99- 120.
• Grano, S. (2021). China will die Welt neu ordnen. Zurich Open Repository and Archive, 60-64.
• Guest, G., MacQueen, G. M., & Namey, E. E. (2012). Applied thematic analysis. California: SAGE.
• Gürel, B. (2019). Çin'in yükselişinin tarihsel arka planı ve yakın geleceği. M. Yağcı, & C. Bakır içinde, Çin bilmecesi (s. 21-52). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Hamenstädt, U. (2016). Politik und Film: ein Überblick. Wiesbaden: Springer.
• Hartmann, J. (2006). Politik in China . Wiesbaden: VS Verlag.
• Harvey, D. (2021). Neoliberalizmin kısa tarihi (3 b.). (A. Onacak, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Herman, E. S., & Chomsky, N. (2017). Rızanın imalatı (2 b.). (E. Abadoğlu, Çev.) İstanbul: BGST Yayınları.
• Hook, S. W., & Spanier, J. W. (2014). Amerikan dış politikası: İkinci dünya savaşından günümüze. (Ö. Tanırlı, Çev.) İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• Hug, E. (2010). Hollywood greift an! Kriegsfilme machen Politik. Graz: ARES-Verlag.
• IG Metall. (2005). Schlaglichter - Gewerkschaften in China. IG Metall Wolfsburg: https://www.igmetall-wob.de/gruppengremien/intersoli/archiv/schlaglichter-china adresinden alındı
• Işıkman, N. G. (2009). Amerikan sinemasının ideolojik yapısı bağlamında Arap temsili. Marmara İletişim Dergisi(14), 175-191.
• Maull, H. W., Stanzel, A., & Thimm, J. (2023). USA und China auf Kollisionskurs: Die Bedeutung der Innenpolitik für das bilaterale Verhältnis. Berlin: SWP-Studie.
• Metin, O., & Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 273-294.
• Morse, J. M. (2007). Sampling in grounded theory. A. Bryant, & K. Charmaz içinde, The Sage handbook of grounded theory (s. 229-244). London: Sage.
• Muschter, R. (2024, 3 18). USA vs. China: Supermächte auf Konfrontationskurs? Statista: https://de.statista.com/themen/10635/usa-vs-china/#:~:text=Wirtschaftsindikatoren%20der%20USA%20und%20China%20im%20Vergleich&text=Bereinigt%20man%20jedoch%20das%20BIP,bei%20etwa%2015%2C7%20Prozent. adresinden alındı
• Neuman, W. L. (2022). Toplumsal araştırma yöntemleri (Cilt 2). (Ö. Akkaya, Çev.) Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Oktay, F. (2023). Çin ve dünyanın geleceği. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Örmeci, O. (2013). 21. yüzyılda ABD-Çin Rekabeti. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi(29), 1-14.
• Özçetin, B. (2018). Kitle iletişim kuramları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Phillips, C. (2024, 7 23). Çin, ABD'nin Gazze’deki politikasından istifade ediyor. Independent Türkçe: https://www.indyturk.com/node/739821/d%C3%BCnyadan-sesler/%C3%A7in-abdnin-gazze%E2%80%99deki-politikas%C4%B1ndan-istifade-ediyor adresinden alındı
• Rudolf, P. (2022). Kollektive Gegenmachtbildung: US-Chinapolitik unter Präsident Biden. Stiftung Wissenschaft und Politik(2).
• Ryan, M., & Douglas, K. (2010). Politik kamera: Çağdaş hollywood sinemasının ideolojisi ve politikası. (E. Özsayar, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Schmalz, S., & Ebenau, M. (2011). Auf dem Sprung- Brasilien, Indien und China. Berlin: Karl Dietz Verlag.
• Schmidt, D., & Heilmann, S. (2012). Außenpolitik und Außenwirtschaft der Volksrepublik China. Wiesbaden: Springer.
• Schmidt, U. (2003). Washington und Hollywood Zur Verflechtung von (Kriegs-)Politik und Film. Medien praktisch.
• Schmidt-Glintzer, H. (1999). Das neue China. München: C.H. Beck.
• Schroeder, W., & Weßels, B. (2003). Das deutsche Gewerkschaftsmodell im Transformationsprozess: Die neue deutsche Gewerkschaftslandschaft. W. Schroeder, & B. Weßels içinde, Die Gewerkschaften in Politik und Gesellschaft der Bundesrepublik Deutschland (s. 11-37). Wiesbaden: Springer.
• Schroer, M. (2017). Gesellschaft im Film. Köln: Herbert von Halem Verlagsgesellschaft.
• Schröder, W. (2010). Zwischen den USA und der Volksrepublik China. Wiesbaden: VS Verlag.
• Schüller, M. (1994). Chinas Integration in die internationalen Wirtschaftsorganisationen IWF, Weltbank und GATT. China aktuell, 152-161.
• Seidman, I. (2013). Interviewing as qualitative research: A guide for reseachers in education and the social sciences. New York: Teachers College Press.
• Sieren, F. (2018). Zukunft? China! . München: Penguin.
• Soldana, J. (2023). Nitel araştırmacılar için kodlama el kitabı (3 b.). (A. Tüfekci, & S. N. Şad, Çev.) Ankara: Pegem Akademi.
• Süddeutsche Zeitung. (2012, 2 14). Obama betont Bedeutung der Beziehungen zu China. Süddeutsche Zeitung: https://www.sueddeutsche.de/politik/politik-kompakt-attentaeter-von-neu-delhi-war-ein-profi-1.1283482 adresinden alındı
• The Economist. (2024). Küresel ekonomik düzen dağılıyor. Oksijen, 21.
• Theveßen, E., Brieger, A., Röller, U., & Schoeneborn, S. (Yönetenler). (2022). Amerikas Angst vor dem Abstieg [Sinema Filmi]. https://www.zdf.de/politik/auslandsjournal/auslandsjournal---die-doku-die-rivalen---china-versus-usa-vom-2-februar-2022-100.html at_medium=Social%20Media&at_campaign=YouTube&at_specific=ZDFheute adresinden alındı
• Uzel, Ö. (2020). Noam Chomsky: 21.yüzyılın ilham veren entelektüeli. İstanbul: Karakarga Yayınları.
• Uzun, T. (2010). Siyasal rejimler ve yerel katılım: Karşılaştırmalı bir değerlendirme. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(20), 295- 330.
• Üngör, Ç. (2024, 6 19). Bölge uzmanı ile söyleşi, Çin dış politikasını anlamak. 90-100. (M. Temiz, Röportaj Yapan) Doğu Asya Araştırmaları Dergisi.
• Yağcı, M., & Bakır, C. (2019). Dönüşen küresel sistem, Çin ve Türkiye. M. Yağcı, & C. Bakır içinde, Çin bilmecesi. Çin'in ekonomik yükselişi, uluslararası ilişkilerde dönüşüm ve Türkiye (s. 11- 19). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Yılmaz, E. (2008). Sinema ve ideoloji ilişkileri üzerine. B. Bakır, Y. Ünal, & S. Saliji içinde, Sinema ideoloji politika (s. 63-86). Ankara: Orient Yayıncılık.
• Ziegler, C., & Menon, R. (2014). Neomercantilism and great-power energy competition in Central Asia and the Caspian. Strategic Studies Quarterly, 8(2), 17-41.