İzz B. Abdüsselâm'ın Şeceratu'l- Maârif Adlı Eserinde Biçim-İçerik Ahengi

Year 2020, Volume: 7 Issue: 1, 859 - 872, 30.06.2020

Adnan Arslan

Abstract

Hicri 7. Yüzyılın kuşkusuz en önemli ilmi şahsiyetlerinden kabul edebileceğimiz İzz b. Abdüsselam (660/1262), Eyyûbîler ve Memlüklüler döneminin siyasi çalkantılarına tanıklık etmiş, İslam hukukundaki ilmi hareketliliğin taklit sebebiyle donuklaştığını görmüş ve Müslüman toplumun ahlaki yönden yozlaştığından da müteessir olmuştur. Bu itibarla telif ettiği eserler; döneminin siyasetçilerine yön verecek, fıkhi açıdan özgünlük arz edecek ve toplum ahlakının da ıslahını gözetecek bir hüviyet arz etmiştir. Ahlaka dair eserlerinden birisi kısaca Şeceratu’l-maârif adlı telifidir. İbn Abdüsselâm, bu eserinde Kur’ân ve hadis edebiyatını referans alarak “en ince tafsilatına kadar ahlak ıslahı” maksadını gözetmiştir. Eser orijinallik bakımından takdir edilmiş ve müşarun ileyh bil’benân bir özelliğe sahip görülmüştür. Bu çalışma, İbn Abdüsselâm’ın mezkûr eserindeki fasılların kendi aralarındaki içerik uyumunu, fasıllara verilen başlıklarla fasıl içindeki ayetlerin ahengini ve ahlaka dair ayetler ile maslahatları arası ilişki kurma gibi açılardan biçim-içerik karşılaştırması yapmayı amaçlamıştır. Eserin başlığının kısaca “Marifet Ağacı” oluşundan ilham alarak eserin şekil bakımından -bir ağacın gövde, dal ve yapraklar bakımından bir bütünlük oluşturduğu gibi- estetik bir değeri olduğu dikkat çekmiştir. Daha ziyade çalışmanın ilgili âyet ve hadisleri derleme ve tasnif etme özelliğinden yola çıkılarak eserin tasnifteki üslubu incelemeye alınmıştır. Müellifin hayatı ve eserleri hakkında Türk akademisinde yeterli sayıda çalışma yapıldığı göz önüne alınarak biyografik bilgilere sadece atıfta bulunulmuş ve doğrudan esere yönelik biçim-içerik incelemesine girilmiştir.

Keywords

Arap dili ve belâgati

References

• Algül, Adnan. İzzüddîn b. Abdüsselâm’ın İslam Hukuk Bilimindeki Yeri ve Önemi. Doktora Tezi: Gazi Antep Üniversitesi, 2016. Arpa, Abdülmuttalip. “İzzüddin b. Abdüsselâm ve Kur’ân Çalışmaları”. Sakarya Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi 21/1 (2010): 15-42. Çınar, Mustafa. “Üçüncü Abbasi Dönemi Arap Şiirinde Tabiat Tasviri”. Ekev Akademi Dergisi 7/17 (Güz 2003). İbn Abdüsselâm, İzzüddîn. Şeceratu’l-maârif ve’l-ahvâl ve sâlihi’l-akvâli ve’l-‘a’mâl. tah: AHMED Ferîd el-Müzeydî, Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2003. Kavşut, M. Sait. İzz b. Abdüsselâm ve Ahlak Anlayışı. Yüksek Lisans Tezi: Ankara Üniversitesi, 2006. Öğke, Ahmet. “İzz b. Abdüsselâm’da Fıkıh-Tasavvuf İlişkisi”. Dini araştırmalar 6/18: 183-199. Uzun, Nihat. “Kur’ân’da Üç Ağaç Türü Yahut Bazı Âyetlerin Anlamlarını Yeniden Düşünmek”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 11/3 (2011): 133-164. Yanık, Nevzat H., Endülüs Arap Şiirinde Tabiat Tasviri. Erzurum, 2000.