Klasik Edebiyatımızda Benzerlik Unsuru Olarak İşlenen Üç Mescid: Mescid-i Haram, Mescid-i Nebevi ve Mescid-i Aksa

Year 2020, Volume: 7 Issue: 2, 1774 - 1789, 30.12.2020

Yasin Karakuş

https://doi.org/10.17859/pauifd.825636

Abstract

Klasik edebiyatımızda aşık için mekan, ayrı bir öneme sahiptir. Aşık, sevgilinin bulunduğu, ayak bastığı, dokunduğu her yeri kutsal kabul etmiş daima oraya ulaşmak istemiştir. Âdeta onun için sevgilinin olmadığı yerin, cennet bile olsa, değeri yoktur. Şiirlerde sevgilinin mekanı olarak mescidler başta olmak üzere kutsal mekanlar da yer almış ve bunlar şairler tarafından farklı şekillerde kullanılmıştır. Bu kullanım şekillerinden biri de benzetme unsuru olarak kullanılmalarıdır. Tüm bu kutsal mekânlar ve bunların kullanım şekilleri çalışmamızın sınırlarını aşacağı için çalışmamızın konusunu üç büyük mescidle ve bunların benzetme unsuru olarak kullanılmaları ile sınırlandırdık. Bu üç büyük mescid; edebiyatımızda aşk, sevgi, güzellik, kavuşma sembolü olarak ele alınan, Ka’be’nin içinde olduğu Mescid-i Haram, Hz. Peygamber’in kabrinin de bulunduğu Mescid-i Nebevî ve Mescid-i Aksâ. Çalışmamızda, bu mekânları işleyen mensur veya manzum-mensur olarak kaleme alınmış eserler konunun dışında tutulmuş, sadece manzum eserlerdeki örneklere değinilmiştir.

Keywords

Türk İslam Edebiyatı,, Klasik edebiyat,, mescid,, benzetme,, manzum eser

References

• Referans1 Kur’an-ı Kerim Meali, Diyanet Vakfı Yay.
• Referans2 Ahmed b. Hanbel. Müsned. thk. Ahmed Muhammed Şâkir (Kâhire: 1953), 12: 177. no: 7191.
• Referans3 Akyüz, Kenan, Sedit YÜKSEL, Süheyl BEKEN, Müjgan CUMHUR. Fuzuli Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları, 1990.
• Referans4 Aydemir, Yaşar. Behişti Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınlar, 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56445,ramazan-behisti-divanipdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 13.11.2020)
• Referans5 Bilkan, Ali Fuat. Nâbî Divanı. İstanbul: MEB Yayınları, 1997.
• Referans6 Bozkurt, Nebi. “Ravza-i Mutahhara”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/475. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Referans7 Bozkurt, Nebi. “Mescid-i Aksa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/268-271. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
• Referans8 Coşkun, Menderes. Manzum ve Mensur Hac Seyahatnâmeleri ve Nâbî’nin Tuhfetü’l-Harameyn’i. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
• Referans9 Demirel, H. Gamze. “Klasik Türk Şiirinde Mekânın Sembolik Yorumu”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 7/4 (2014): 53-58.
• Referans10 Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca Türkçe Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yay., 1993.
• Referans11 Ergin, Muharrem. Kadı Burhaneddin Divanı. İstanbul: İÜEF Yay., 1980.
• Referans12 İpekten, Haluk. Karamanlı Nizâmî Hayatı Edebî Kişiliği ve Divanı. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları, No. 208, 1974.
• Referans13 Karakuş, Yasin. “Klasik Edebiyatımızda Mescid-i Haram/Kabe’nin Benzetme Unsuru Olarak Kulllanılması”. Uluslararası Türk Dünyası Stratejik Araştırmalar Kongresi Bildiri Kitabı. ed. Haşim Akça, Yılmaz Yeşil. 290-294. Antalya: Turkuaz Kongre Yayınları, 27-30 Kasım 2019.
• Referans14 Karataş, Ahmet. Türk-İslâm Edebiyatında Manzum Menâsik-i Haclar ve Nâlî Mehmed Efendi’ye Atfedilen Menâsik-i Hac, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 2003.
• Referans15 Karataş, Ahmet. “Türk-İslam Edebiyatında Kâbe-Hac-Kurban”, Din ve Hayat. 11 (2010): 37-40.
• Referans16 Küçük, Sabahattin. Bâkî Dîvânı - Tenkitli Basım. Ankara: TDK Yayınları.1994.
• Referans17 Külekçi, Numan., Gani-zade Nadiri, Hayatı-Edebi Kişiliği-Eserleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Doktora Tezi, 1985.
• Referans18 Levend, Agah Sırrı. “Dinî Edebiyatımızın Başlıca Ürünleri”. Belleten. Ankara: TDAY, 1972.
• Referans19 Özcan, Nurgül. “Nâbi Divanında Medine”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 8/1 (Winter 2013):2037-2047.
• Referans20 Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
• Referans21 Tarlan, Ali Nihat. Ahmed Paşa Divanı. Ankara: Akçağ Yayınevi, 1992.
• Referans22 Tarlan, Ali Nihat. Hayâlî Bey Divanı. Ankara: Akçağ Yayınevi, 1992.
• Referans23 Turan, Selami. “Necâti Beğ’in Şiirlerinde Yer Adları”. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 20 (2009): 135-154.
• Referans24 Uzun, Şerife. “Şair Sultanların Şiirlerinde Hacca Dair Unsurlar” . İstem 7/13 (2009): 331-340.
• Referans25 Uzun, Şerife. Türk İslam Edebiyatında Hac ve Kurban Motifleri (Şair Sultanlar Örneği). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Referans26 Uzun, Mustafa. “Kâbe/Türk Edebiyatı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/23-26. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.