ARAP ŞAİRİ MÜTENEBBÎ’DE ÜÇ MAHARET: TEŞBİH-İ ZIMNÎ, HAYAL VE HİKMET

Year 2021, Volume: 8 Issue: 1, 192 - 212, 30.06.2021

Adnan Arslan

https://doi.org/10.17859/pauifd.882941

Abstract

Klasik Arap şiiri denildiğinde ilk akla gelen isim kuşkusuz büyük Arap şairi Ebû Tayyîb el-Mütenebbî’dir (öl. 354/965). Şiirlerinde işlediği temalarında söz sanatlarını ustaca kullanarak şairliğine zaman üstü bir hüviyet kazandırmıştır. Mütenebbî’nin divanına bakıldığında onun ustalığının üç hususta yoğunlaştığı görülmektedir. Birincisi; şair, teşbih türleri içerisinde en güzeli olarak kabul edilen zımnî teşbihte mükemmel örnekler sunmuştur. Bu tür teşbihlerle şair sadece edebi gücünü değil aynı zamanda akli muhakeme ve kıyas yeteneğini de yansıtmış olmaktadır. İkincisi; şiirin olmazsa olmazı sayılan hayali öğeler, onun şiirlerinde hayranlık uyandıracak seviyede kullanılmıştır. Şair, aktarmak istediği olay ve olguları dinleyicisinin hayalinde kalıcı bir şekilde sahnelendirmektedir. Üçüncüsü ise Mütenebbî’nin çalkantılı ve maceralarla dolu hayatının özü olan tecrübelerini tüm insanlığa mal olacak şekilde edebi forma aktarabilmesidir. Bu da onun şiirlerinde hikmet olarak tezahür etmiştir. Bu çalışmada şairin divanında öne çıkan bu üç meziyet ele alınmıştır. Her üç hususta divanda pek çok örnek bulunduğu için ister istemez sınırlı sayıda şiirle yetinilmiştir.

Keywords

Arap dili ve balagatı, Mütenebbi, arap şiiri

References

• Asvânî, Dirâse tahlîliyye belâğiyye ani’t-teşbîh’d-dımnî fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Endonezya: Sultan Şerif Kâsım İslam Üniversitesi, Bitirme Tezi, 2014.
• Atîk, Abdülazîz. İlmu’l-beyân. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1985.
• Bûmdeyn, Bûcumua. el-Hasâisu’l-belâgiyye fî emsâli’l-Meydânî. Tilimsan: Ebu Bekir Bulkâyit Üniversitesi, Arap Dili ve Edebiyatı Fakültesi, Doktora Tezi, 2017-2018.
• Cihâvî, Ârif. Teelluku’ş-şi’ri asru’l-Mütenebbî. Kahire: Dâru’l-Meşrik, 2017.
• Dayf, Şevkî. Asru’d-duvel ve’l-imârât el-Cezîratu’l-Arabiyye, el-İrâk, el-Îrân. Kahire: Dâru’l-maârif, 1980.
• Durmuş, İsmail. “Mütenebbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/195-200. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Ganâm, Muhammed Fevâz Arsân. “et-Teşbîhu’d-dımnî”. Câmiatu’l-Bulkâ et-tatbîkıyye kulliyetu’z-Zerkâ el-Câmiiyye. Ocak 2018.
• Gökkaya, Şirin. Mütenebbî’nin Şiirlerinde Yaşam Felsefesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• İbn Abbâd, Sâhib. el-Emsâlu’s-sâira min şi’ri’l-Mutenebbî. thk. Muhammed Hasen Âl Yâsîn. Bağdat: Mektebetu’n-Nahda, 1965.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân el-Mevsılî el-Bağdâdî. el-Hasâis. 3 Cilt. Kahire: el-Heyet’ul-Mısriyyetu’l-Âmme li’l-Kitâb, ts..
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Muslim. ʻUyûnu’l-aḫbâr. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-İlmiyye, 1418.
• Maarrî, Ebu’l-Alâ. el-Lâmiu’l-azîz şerhu dîvâni’l-Mütenebbî. thk. Muhammed Saîd el-Mevlevî Suudi Arabistan: Merkezu’l-Melik Faysal li’l-Buhûs ve’d-Dirâsât, 2008.
• Medverî, Sâmiye. Şi’ru’l-hikme beyne’r-ru’yeti’l-felsefiyye ve’l-melfûzi’n-nefsî inde’l-Mutenebbî Cezayir: El-Akîd el-Hâc el-Hadr Üniversitesi, Edebiyat ve Beşeri Bilimler Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2009-2010.
• Mütenebbî, Ebu’t-Tayyîb. Dîvânu’l-Mutenebbî. Beyrut: Dâru Beyrût, 1983.
• Pala, İskender. “İrsal-i Mesel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/451-452. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Sârîsî, Omar Abdurrahmân. “et-Teşbîhu’d-dımnî ve evveliyyâtuhû fi’ş-şi’ri’l-Abbâsî elMutenebbî nemûzecen”. Mecelletu mecmai’l-Lugati’l-Arabiyye bi-Dimaşk 84/3, 721-748.
• Seâlibî, Ebû Mansûr. Ebu’t-Tayyib el-Mutenebbî ve mâ lehû ve mâ aleyhi. thk. Muhammed Muhyiddîn abdülhamîd. Kahire: Mektebetu’l-Huseyn et-Ticâriyye, ts.
• Ukberî, Ebu’l-Bekâ. Şerhu dîvâni’l-Mutenebbî. thk. Mustafa es-Sekâ, İbrâhîm el-Eybârî. 4 Cilt. Abdülhafîz eş-Şelebî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Zeyyât, Ahmed Hasen. Târîhu’l-edebi’l-Arabî. Kahire: Dâru’n-Nahda, ts.