Analyzing the Landscape Values of Karahantepe Ruins in terms of Cultural Tourism

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 178 - 186, 15.03.2025

Necmettin Gür , Füsün Erduran Nemutlu

https://doi.org/10.54864/planarch.1503431

Abstract

Ruins have important values and opportunities in terms of landscape with their natural-cultural environments, ecological and visual effects. ‘Karahantepe Ruins’, which is the study area, constitutes one of the cornerstones of both the region and the Anatolian culture since it is one of the zero points of history. In this context, Karahantepe Ruins offers recreational opportunities as well as having an important place in terms of cultural tourism. Considering these features, the study analyzed the landscape values of Karahantepe Ruins and its surroundings. Afterwards, a SWOT analysis was carried out by considering the landscape values of the area in terms of cultural tourism. As a result, it was seen that the area has a high potential in terms of both cultural and natural landscape resources and has preserved some of its landscape values in the 12000 years from the period it was built to the present day. With this study, it is thought that examining the landscape values of similar ruins will contribute to the literature in terms of enabling the correct landscape planning and design of such areas that shape the course of history, protecting natural and cultural landscape assets, and ensuring the harmony of the areas with the surrounding settlements.

Keywords

Karahantepe Ruins, culture, culture tourism, landscape value, Şanlıurfa

Kültür Turizmi Açısından Önemli Karahantepe Ören Yeri’nin Peyzaj Değerlerinin İrdelenmesi

Abstract

Ören yerleri doğal-kültürel çevreleri, ekolojik ve görsel etkileri ile peyzaj açısından önemli değerlere ve fırsatlara sahiplerdir. Çalışma alanı olan “Karahantepe Ören Yeri” tarihin sıfır noktalarından biri olması sebebi ile hem bulunduğu yörenin hem de Anadolu kültürünün temel taşlarından birini oluşturmaktadır. Bu bağlamda Karahantepe Ören Yeri kültür turizmi açısından önemli bir yere sahip olmasının yanı sıra rekreasyonel fırsatlar da sunmaktadır. Bu özellikleri dikkate alınarak çalışmada Karahantepe Ören Yeri ve çevresinin peyzaj değerleri irdelenmiştir. Daha sonrasında alanın kültürel turizm açısından peyzaj değerleri göz önünde bulundurularak GZFT analizi gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak alanın hem kültürel hem de doğal peyzaj kaynakları bakımında yüksek potansiyelinin olduğu ve inşa edildiği dönemden günümüze kadar geçen 12000 yılda peyzaj değerlerinin bir kısmını koruduğu görülmüştür. Bu çalışma ile benzer yapıdaki ören yeri alanlarının peyzaj değerlerinin irdelenmesinin; tarihin gidişatına yön veren bu tarz alanların doğru peyzaj planlama ve tasarımına imkan vermesi, doğal ve kültürel peyzaj varlıklarının korunması, alanların çevresindeki yerleşimler ile uyumunun sağlanması konusunda literatüre katkı sağlanacağı düşünülmektedir.

Keywords

Karahantepe Ören Yeri, kültür, kültür turizmi, peyzaj değeri, Şanlıurfa

References

• Akbıyık, M. (2014). Şanlıurfa İlinin Turizm Potansiyelinin Belirlenmesi ve Planlamaya Yönelik Öneriler. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Ayaz, O., Çelik, B., & Çakmak, F. (2022). “Status society”: Sociological thinking of Göbekli Tepe and Karahan Tepe in the context of social stratification. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1(56), 122-142. https://doi.org/10.17498/kdeniz.1186376.
• Benek, S. (2005). GAP’ın Şanlıurfa ilinin sosyo-ekonomik yapısında meydana getirdiği değişme/gelişmeler. Marmara Coğrafya Dergisi, (11), 123-146.
• Benz, M., & Bauer, J. (2015). On scorpions, birds and snakes—Evidence for shamanism in Northern Mesopotamia during the Early Holocene. Journal of Ritual Studies, 1-23.
• Benzaghta, M. A., Elwalda, A., Mousa, M. M.,Erkan, İ., & Rahman, M. (2021). SWOT analysis applications: An integer T analysis applications: An integrative literature a literature review. Journal of Global Business Insights, 6(1), 54-72. https://doi.org/10.5038/2640-6489.6.1.1148.
• Bozkuş, L. (2023). Neolitik Dönemde Şanlıurfa ve Çevresi. Yüksek Lisans Tezi, Iğdır Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Iğdır.
• Canan, M. (2021). Tek Tek Dağlari bölgesinde yetiştirilen İvesi Koyunlarında mitokondriyal Nd1 (Nadh Dehidrogenaz Altünite 1) Ve Nd2 (Nadh Dehidrogenaz Altünite 2) genlerinin moleküler genetik analizi. Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Cula, E. (2014). Tek Tek Dağları Milli Parkı’ndaki yönetim kaynaklı sorunlar. Lisans Bitirme Tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Balıkesir.
• Çelik Çanga, A. ve Erduran Nemutlu, F. 2020. Landscape design for sustainable historical places. İçinde M. Zencirkiran (Eds), Trends in Landscape, Agriculture, Forest and Natural Science (ss.146-153). Cambridge Scholars Publishing, UK.
• Çelik, B., & Tosyagülü Çelik, H. (2020). Şanlıurfa Tek Tek Dağlari coğrafyasında Neolitik dönemden Roma dönemine taş ocakları ve kaya mezarları. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (26), 399-416. https://doi.org/10.9775/kausbed.2020.022.
• Çelik, B. (2011). Karahan Tepe: a new cultural centre in the Urfa area in Turkey. Documenta Praehistorica, 38, 241-254. https://doi.org/10.4312/dp.38.19.
• Çelik, B. (2014). Şanlıurfa bölgesinde" T" şeklinde dikmetaş bulunan yerleşimlerin farklılık ve benzerlikleri. TÜBA-AR Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, (17), 9-24. https://doi.org/10.22520/tubaar.2014.0001.
• Çelik, M., & Aksoy, M. (2017). Yerli turistlerin gastronomi turizmine yönelik tutumları: Şanlıurfa örneği. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 5(3), 422-434. https://doi.org/10.21325/jotags.2017.103.
• Çelik, S. (2018). Alternatif turizm. Journal of International Social Research, 11(56): 193-204. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20185638991.
• Çiçekli, A. (1998). Harran Ovası Ziraat Coğrafyası. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Emekli, G. (2006). Coğrafya, kültür ve turizm: Kültürel turizm. Ege Coğrafya Dergisi, 15(1-2), 51-59.
• Göler, M. E. (2016). Anadolu’nun İlk Tapınağı: Göbekli Tepe. Yüksek Lisans Tezi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Güler, M., & Çelik, B. (2015). Şanlıurfa bölgesi neolitik dönem araştırmaları. Belgü, (1), 75-102.
• Gür, N., & Sağlık, E. Tarihin Sıfır Noktasında Bir Mekânsal Çözümleme Çalışması: Göbeklitepe Ören Yeri (Şanlıurfa). GSI Journals Serie A: Advancements in Tourism Recreation and Sports Sciences, 7(1): 76-91. https://doi.org/10.53353/atrss.1327776.
• Güzel, A. (2020). Natural features geography of Şanlıurfa province. The Journal of International Social Research, 13(71), 195-2015.
• İrcan, M. R., & Duman, N. (2021). Thornthwaite iklim sınıflandırmasına göre Şanlıurfa iklimi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 61(1), 68-93. https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2021.61.1.3.
• Karul, N. (2021). Buried buildings at pre-pottery neolithic Karahantepe. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, (82), 21-31.
• Kaya, Ö. F. (2002). Tektek Dağları (Şanlıurfa) florası. Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Keskiner, A. D. (2022). Aydeniz yöntemiyle Şanlıurfa ilinin meteorolojik kuraklık riski altındaki alanlarının belirlenmesi. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 7(3), 139-151. https://doi.org/10.46578/humder.1160911.
• Meydan Uygur, S., & Baykan, E. (2007). Kültür turizmi ve turizmin kültürel varlıklar üzerindeki etkileri. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 30-49.
• Özaltın Türker, G., & Türker, A. (2014). Yerel halkın turizm etkilerini algılama düzeyi turizm desteğini nasıl etkiler: Dalyan destinasyonu örneği. Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), 4(1), 81-98.
• Özdoğan, E., & Karul, N. (2020). Neolitik teriminin kavramsal değişimi ve Güneydoğu Anadolu'da Neolitik araştırmalarının dünü-bugünü. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 163, 1-28.
• Özhancı, E. (2021). Koruma statüsüne sahip kentsel periferik peyzajın, peyzaj değeri ve ekoturizm potansiyeli açısından analizi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(2), 253-265. https://doi.org/10.25308/aduziraat.954433.
• Reşitoğlu, E. (2023). Şanlıurfa İli sağlık turizmi potansiyelinin tespiti üzerine bir çalışma. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• URL-1 Şanlıurfa, erişim adresi https://earth.google.com/web/@37.16740523,38.79551217,31338.08581411a,0d,35y,0.0000h,0.0000t,0.0000r?utm_source=earth7&utm_campaign=vine&hl=tr . (Son Erişim Tarihi: 15.03.2024).
• URL-2. Güneydoğu Anadolu Bölgesi, erişim adresi https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCneydo%C4%9Fu_Anadolu_B%C3%B6lgesi. (Son Erişim Tarihi: 15.03.2024).
• URL-3. Şanlıurfa, erişim adresi https://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eanl%C4%B1urfa. (Son Erişim Tarihi: 15.03.2024).
• URL- 4 İllere ait mevsim normalleri, erişim adresi https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=SANLIURFA, (Son Erişim Tarihi: 15.03.2024).
• URL-5. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, erişim adresi. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr. (Son Erişim Tarihi: 15.03.2024).
• URL-6. Karahantepe'de bulunan insan heykeli AA ekibince görüntülendi, erişim adresi https://www.aa.com.tr/tr/kultur/karahantepede-bulunan-insan-heykeli-aa-ekibince-goruntulendi/3005210. (Son Erişim Tarihi: 15.03.2024).
• URL-7. Karahantepe 2023'ün en önemli 9 "Saha Keşif ve Araştırma" projesi arasına seçildi, erişim adresi https://www.ntv.com.tr/n-life/gezi/karahantepe-2023un-en-onemli-9-saha-kesif-ve-arastirma-projesi-arasina-secildi,dPEHbgpj0kqz-VSWtiUYUw. (Son Erişim Tarihi: 15.03.2024).
• Tatlı, F. (2021). Tek Tek Dağları bölgesindeki doğal meraların yem değeri ile merada otlayan İvesi kuzuların besi performansının araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Tosyagülü Çelik, H., & Çelik, B. (2020). Şanlıurfa Tek Tek Dağları Neolitik dönem fauna ve florasına genel bir bakış. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1(47), 159-168. https://doi.org/10.17498/kdeniz.786174.
• Tuğalan, E. (2020). Harran ve çevresinde kültürel mirasın korunması amacıyla kültürel rota oluşturmanın gerekliliği ve önerisi. Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Yetmen, H., & Ateş, D. D. (2021). Göbekli Tepe ile Karahan Tepe’nin jeomorfolojisi ve doğal ortam koşullarinin erken Neolitik dönem yaşami üzerindeki etkileri. The Journal of Academic Social Science, 123(123), 121-141. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.53884.
• Yücel, B., & Ertin, G. (2019). Muğla kentinin kültür turizmi potansiyeli. Uluslararası Global Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(2), 99-112.