A Case Study on the Applicability of Universal Design Principles in University Libraries: OKU Library

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 354 - 369, 20.09.2025

Deniz Çolakkadıoğlu , Derya Gürcan , Zeliha Bayrakçı

https://doi.org/10.54864/planarch.1679047

Abstract

The universal design approach focuses on creating environments, spaces, and objects that ensure equal access and usability for individuals with diverse characteristics. In this context, university libraries, which serve as shared spaces for people with varying needs, function not only as centers for accessing information but also as places where accessibility, inclusivity, and social equality are manifested at an institutional level. This study aims to evaluate the physical characteristics of the OKÜ Library and the accessibility of its printed and digital resources within the framework of universal design principles. It seeks to answer the following questions: To what extent is the OKU Library accessible in terms of physical space and access to services and information resources within the scope of universal design principles? What are the main factors affecting the implementation of universal design principles in libraries? The research was designed as a qualitative case study. Data was collected through on-site observation, and the findings were evaluated using descriptive analysis. The evaluation criteria were developed based on the guidelines established by IFLA (2004) and the Turkish Ministry of Family and Social Services (2024), as well as standards TS 9111/T1 (2024) and TS 12576 (2012). The findings indicate that physical accessibility in library spaces for individuals with physical disabilities can be improved in a brief period through design adaptations. However, significant deficiencies were noted regarding equality of use and perceptibility, particularly in areas such as guidance, information, and access to resources for individuals with visual and hearing impairments. As a result, the study offers solutions to address the identified deficiencies.

Keywords

Accessibility , Universal Design , Library , OKU

Evrensel Tasarım İlkelerinin Üniversite Kütüphanelerinde Uygulanabilirliği Üzerine Bir Durum Çalışması: OKÜ Kütüphanesi

Abstract

Evrensel tasarım yaklaşımı, çevrenin, mekânın ve nesnelerin farklı özelliklere sahip bireyler için eşit erişim ve kullanım hakkı sağlayacak şekilde tasarlanmasını esas almaktadır. Bu bağlamda, farklı özelliklere sahip bireylerin ortak kullanım alanı olan üniversite kütüphaneleri, yalnızca bilgiye erişim merkezleri değil; aynı zamanda erişilebilirlik ve kapsayıcılığın kurumsal düzeyde yaşama geçirildiği mekânlardır. Bu çalışmanın amacı, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Kütüphanesi’nin fiziksel mekânı ile kütüphane içerisinde sunulan basılı ve dijital bilgi kaynaklarına erişim olanaklarını, evrensel tasarım ilkeleri çerçevesinde değerlendirmektir. Çalışma, OKÜ Kütüphanesi, evrensel tasarım ilkeleri çerçevesinde, fiziksel mekân ile bu mekânda sunulan hizmetlere ve bilgi kaynaklarına erişim açısından ne düzeyde erişilebilirdir? ve Kütüphanelerde evrensel tasarım ilkelerinin uygulanabilirliğini etkileyen başlıca unsurlar nelerdir? sorularına yanıt aramaktadır. Araştırma, nitel bir durum çalışması olarak tasarlanmış, veri toplama süreci yerinde gözlem yöntemiyle yürütülmüş ve elde edilen bulgular betimsel analizle değerlendirilmiştir. Değerlendirme ölçütleri, IFLA (2004), ve T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2024) tarafından geliştirilen rehberler ile TS 9111/T1 (2024), TS 12576 (2012) standartlarından yararlanılarak oluşturulmuştur. Bulgular, fiziksel engelli bireyler açısından kütüphane mekânındaki fiziksel erişilebilirliğin tasarımsal uyarlamalarla kısa sürede geliştirilebileceğini ortaya koymaktadır. Buna karşılık, görme ve işitme engelli bireyler için yönlendirme, bilgilendirme ve bilgi kaynaklarına erişim gibi konularda; eşit kullanım ve algılanabilirlik ilkeleri açısından ciddi yetersizlikler olduğunu göstermektedir. Çalışmanın sonucunda, tespit edilen eksikliklere yönelik çözüm önerileri geliştirilmiştir.

Keywords

Erişilebilirlik , Evrensel Tasarım , Kütüphane , OKÜ

References

• Acar Ata, İ. & Yılmaz, S. (2023). Tarihi Yapıların Yeniden Kullanımında Evrensel Tasarım Yaklaşımı, International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 9(75), 4533-4543. http://dx.doi.org/10.29228/smryj.72222
• Afzali, M. (2008). Karma kütüphane: Dijital ve geleneksel kütüphanelerin odak noktası. Türk Kütüphaneciliği, 22(3), 266-278. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/498/491
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2024. Erişilebilirlik Kılavuzu Binalar. Ankara, ISBN:978-625-8402-08-7, Erişim adresi: https://www.aile.gov.tr/media/193494/erisilebilirlik_kilavuzu_binalar_24.pdf (son erişim: 06.03.2025).
• Akyol, E. (2009). Endüstriyel tasarım eğitiminde evrensel tasarım algısı. [Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü].
• ALA (American Library Association). (2024). B.2.1.21 Services to Persons with Disabilities. Erişim adresi: https://www.ala.org/sites/default/files/aboutala/content/Section%20B%20New%20Policy%20Manual-1%20(REVISED%201-8-2024).pdf (son erişim: 18.06.2025).
• Arat, Y. & Sayar, G. (2017). İmaj Yapı Tasarımda Evrensel Tasarım İlkelerinin Rolü; Konya Bilim Merkezi Örneği. Journal of Engineering Sciences and Design, 145-155. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/303420
• Arat, Y. & Güner, M. (2020). Evrensel Tasarım İlkeleri Kapsamında Üniversite Yerleşkesinde Erişebilirliğin İncelenmesi: ODTÜ Örneği. Eurasia Journal of Mathematics, Engineering, Natural & Medical Sciences, 7(8), 210–229. https://doi.org/10.38065/euroasiaorg.36
• Ariya, P., Yensathit, Y., Thongthip, P., Intawong, K. & Puritat, K. (2025). Assisting Hearing and Physically Impaired Students in Navigating Immersive Virtual Reality for Library Orientation. Technologies, 13, 2. https://doi.org/10.3390/technologies13010002
• Ashiq, M., Sultan, M. & Rafiq, M. (2025). Technological Infrastructure for Libraries. D. Baker, L. Ellis (Ed.), In Encyclopedia of Libraries, Librarianship, and Information Science, (First Edition), Vol: 3, (p. 11-25). Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-323-95689-5.00019-5
• Bekar, İ. (2021). Kütüphane İç Mekanlarının Evrensel Tasarım İlkeleri Bağlamında Değerlendirilmesi: Karadeniz Teknik Üniversitesi Faik Ahmet Barutçu Kütüphanesi. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi MBUD, 6(1), 178-194. https://doi.org/10.30785/mbud.875137
• Benedetti, A., Boehme, G., Caswell, T., Denlinger, K., Li, Y., McAllister, A., Quigley, B., Soehner, C., Wang, M. & Wesolek, A. (2020). 2020 Top trends in academic libraries: A review of the trends and issues affecting academic libraries in higher education. Library Faculty Presentations & Publications, 81(6), 270–278. https://digitalcommons.unf.edu/library_facpub/80
• Boateng, F. (2025). The transformative potential of Generative AI in academic library access services: Opportunities and challenges. Information Services and Use, 45(1-2), 140-147. https://doi.org/10.1177/18758789251332800
• Burgstahler, S. (2015). Universal design in higher education: From principles to practice (2nd ed.). Harvard Education Press. https://www.hepg.org/hep-home/books/universal-design-in-higher-education-second-edition
• Center for Universal Design. (1997). The principles of universal design [PDF version]. North Carolina State University. https://design.ncsu.edu/wp-content/uploads/2022/11/principles-of-universal-design.pdf
• Convention on the Rights of Persons with Disabilities. (2006). https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/convention-rights-persons-disabilities (son erişim: 31.05.2025).
• Çabuk, Ş. (2023). Mekân Tasarımında Kapsayıcılık: Herkes İçin Tasarlamak. Yıldız Aksoy (Ed.) Engelli ve Mekân Konusuna Multidisipliner Bakış Açısı içinde (s. 59-70). İstanbul.
• Çakmak, T. & Ugurlu, E. (2025). Accessibility in academic libraries: An evaluation of conditions and practices of twelve academic libraries in Türkiye. Journal of Academic Librarianship, 51(3), 103056. https://doi.org/10.1016/j.acalib.2025.103056
• Çepehan, İ. & Güller, E. (2020). Evrensel Tasarım Kapsamında Herkes İçin Erişilebilir Tasarım. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, “Erişilebilirlik” Özel Sayısı, (2), 383-410. https://doi.org/10.21560/spcd.vi.818236
• Çiftci, S. K. & Kayhan Tunalı, S. (2021). Evrensel Tasarım Kapsamında Kamusal İç Mekânlarda Biçimlenme. Journal of International Social Research. 14(77), 591-605. https://www.researchgate.net/publication/350803521_EVRENSEL_TASARIM_KAPSAMINDA_KAMUSAL_IC_MEKANLARDA_BICIMLENME_-_FORMATION_IN_PUBLIC_INTERIORS_UNDER_UNIVERSAL_DESIGN
• Dikmen, Ç.B. & Yücel, M. (2022). Evrensel Tasarım ve Erişilebilirlik Kapsamında Üniversite Yerleşkelerinin Örneklenmesi. International Social Sciences Studies Journal, 8(96), 920-937. http://dx.doi.org/10.26449/sssj.3905
• Eneya, D., Ocholla, D. N. & Mostert, B. J. (2020). University of Zululand Library and Inclusive Education: Responding to the Needs of Students with Disabilities: Students with disabilities, Mousaion: South African Journal of Information Studies, 38(1), 20. https://doi.org/10.25159/2663-659X/6966
• Gasparini, A. & Kautonen, H. (2022). Understanding Artificial Intelligence in Research Libraries – Extensive Literature Review. LIBER Quarterly: The Journal of the Association of European Research Libraries, 32(1). https://doi.org/10.53377/lq.10934
• Gehl, J. & Svarre, B. (2013). How to Study Public Life. Washington, Covelo, London: Islan Press.
• Hilmioğlu, S. & Seçer Kariptaş, F. (2022). Erişilebilir Üniversite Kavramı Üzerine Bir İnceleme: Üniversite Mekanlarının Erişilebilirlik ve Evrensel Tasarım Yönünden Değerlendirilmesi. Online Journal of Art & Design, 10(2), 40-51. https://www.researchgate.net/publication/359746338_Erisilebilir_Universite_Kavrami_Uzerine_Bir_Inceleme_Universite_Mekanlarinin_Erisilebilirlik_ve_Evrensel_Tasarim_Yonunden_Degerlendirilmesi
• Hosey, L. (2001). Hidden Lines: Gender, Race, and the Body in Graphic Standards. Journal of Architectural Education, 55(2), 101-112. https://doi.org/10.1162/104648801753199527
• IFLA (International Federation of Library Associations and Institutions). (2015). International Federation of Library Associations and Institutions IFLA School Library Guidelines (2nd ed.). The Hague: IFLA. Erişim adresi: https://www.ifla.org/files/assets/school-libraries-resource-centers/publications/ifla-school-library-guidelines.pdf (son erişim: 18.06.2025).
• IFLA (International Federation of Library Associations and Institutions). (2004). The International Federation of Library Associations and Institutions. Halk Kütüphanesi Hizmeti, Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri. Erişim adresi: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~byilmaz/byilmaz/iflaunescobildiri.pdf (son erişim: 18.06.2025).
• Imrie, R. (2000). Responding to the Design Needs of Disabled People. Journal of Urban Design, 5(2), 199-219. https://doi.org/10.1080/713683959
• Kıskanç, D. (2024). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Akademi Kütüphanesi’nin Evrensel Tasarım İlkeleri Bağlamında İncelenmesi. FBU-DAE, 4(1), 1-23. https://doi.org/10.59732/dae.1422892
• Lee, H.S. & Xie, I. (2025). Disability, Accessibility, and Universal Design. D. Baker, L. Ellis (Eds.), In Encyclopedia of Libraries, Librarianship, and Information Science, (First Edition), Vol: 3, (p. 511-518). Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-323-95689-5.00139-5
• Mace, R., Hardie G. & Place J. (1991). Accessible environments: Toward universal design. W. Preiser et al. (Eds.), In Design Interventions: Toward a More Humane Architecture. New York: Van Nostrand Reinhold.
• Mitchell, D. (2020). Kent Hakkı. Ayrıntı Yayınları.
• Mizanalı, S. & Şerefoğlu Henkoğlu, H. (2023). Türkiye’deki üniversite web sitelerinin erişilebilirliği: Web içeriği erişilebilirlik kılavuzu kapsamında bir değerlendirme. Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü Dergisi, 5(2), 65-75. https://doi.org/10.47542/sauied.1247427
• Norman, D. (2013). The Design of Everyday Things. Basic Books.
• Öztürk, M. & Özdemir Çakır, H. Ö. (2025). Üniversitelerde Öğrenim Gören Görme Engelli Öğrencilerin Bilgiye Erişimi ve Dijital İletişim Sorunları. JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy, 10(1), 340-356.
• Phukubje, J. & Ngoepe, M. (2017). Convenience and Accessibility of Library Services to students with Disabilities at the University of Limpo in South Africa. Journal of Librarianship & information Science, 49 (2), 180-190. https://doi.org/10.1177/0961000616654959
• Purnomo, G. B., Wikandani, R. P. & Suprapto, A. (2024). Strengthening Accessibility and Inclusivity in Libraries: The Role of Adaptive Technology in Supporting Visually Impaired Users. Journal of Humanities Research Sustainability, 1(2), 84–106. https://doi.org/10.21776/ub.knowledgegarden.2024.2.1.15
• Roberson, C. A., Barefield, T. & Griffith, E. (2022). Students with disabilities and library services: Blending accommodation and universal design. The Journal of Academic Librarianship, 48(4), 102531. https://doi.org/10.1016/j.acalib.2022.102531
• Sivri, E. (2023). Kütüphanelerde Yapay Zekâ’nın Geleceği: Farklı Alanlardaki Potansiyel Uygulamalar ve Yeni Kullanım Alanları Oluşturma. Kütüphane Arşiv ve Müze Araştırmaları Dergisi, 4(2), 175-184. https://doi.org/10.59116/lamre.1299783
• Small, R.V., Myhill, W.N. & Herring-Harrington, L. (2015). Developing Accessible Libraries and Inclusive Librarians in the 21st Century: Examples from Practice, In Accessibility for Persons with Disabilities and the Inclusive Future of Libraries (Advances in Librarianship). (Vol. 40, pp. 73-88). Emerald Group Publishing Limited, Bingley, pp. 73-88. https://doi.org/10.1108/S0065-283020150000040013
• Steinfeld, E. & Maisel, J. (2012). Universal design: Creating inclusive environments. John Wiley & Sons. https://www.wiley.com/en-us/Universal+Design%3A+Creating+Inclusive+Environments-p-9780470399132
• Story, M. F., Mueller, J. L. & Mace, R. L. (1998). The Universal Design File: Designing for People of All Ages and Abilities. Raleigh, NC: NC State University, the Center for Universal Design.
• Tandoğan, O. (2017). Evrensel Tasarım Kavramı ve Kentsel Peyzaj ile İlgili Örnekler Üzerinden Değerlendirilmesi, Artium, 5(2), 51-66. Erişim adresi: http://artium.hku.edu.tr/tr/download/article-file/338716
• TS 9111/T1, (2024). Engelliler ve Hareket kısıtlılığı Bulunan Kişiler İçin Binalarda Erişilebilirlik Gerekleri. Türk Standartları Enstitüsü. Erişim adresi: https://intweb.tse.org.tr/Standard/Standard/Standard.aspx?081118051115108051104119110104055047105102120088111043113104073088068122101102109057119110088043 (son erişim: 18.06.2025)
• TS 12576, (2012). Şehir İçi Yollar-Kaldırım ve Yaya Geçitlerinde Ulaşılabilirlik için Yapısal Önlemler ve İşaretlemelerin Tasarım Kuralları. Türk Standartları Enstitüsü. Erişim adresi: https://intweb.tse.org.tr/standard/standard/Standard.aspx?081118051115108051104119110104055047105102120088111043113104073098112067083103084057088117086054 (son erişim: 18.06.2025)
• Tunjungsari, P. & Suprihatin, S. (2024). Systematic Review of Library Service Accessibility using Artificial Intelligence: Features, Challenges, and Library Roles. Knowledge Garden: International Journal of Library Studies, 2(2), 1-22. https://doi.org/10.21776/ub.knowledgegarden.2024.2.2.21
• UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization). (2006). Convention on the rights of persons with disabilities and optional protocol. Erişim adresi: https://www.un.org/disabilities/documents/convention/convoptprot-e.pdf (son erişim: 10.06.2025).
• Universal Declaration of Human Rights. (1948). Erişim adresi: https://www.ohchr.org/en/human-rights/universal-declaration/translations/english (son erişim: 10.06.2025).
• URL-1. Kitaplık Rafları, erişim adresi: https://www.flickr.com/photos/26529553@N04/3230452190/in/photostream/ (son erişim: 05.06.2025).
• URL-2. Kitaplık, erişim adresi: https://thedesignconcept.co.uk/media/31524/uk_lingo.pdf (son erişim: 06.06.2025).
• URL-3. Dış Mekân Merdiven, erişim adresi: https://www.mimaksesuar.com/mustakil-ev-dis-merdiven-modelleri/ (son erişim: 06.06.2025).
• URL-4. Görme Engelli Ürünleri, Mimari Yönlendirme Sistemleri Erişim adresi: http://www.kulelireklam.com/index.php/braille-kabartma-harita (son erişim: 07.06.2025).
• URL-5. Acil Durum Sistemleri, erişim adresi: https://www.mentestasarim.com/hizmetlerimiz/acil-durum-sistemleri/ (son erişim: 07.06.2025).
• URL-6. Reception Training, erişim adresi: https://beyondthereceptiondesk.wordpress.com/2012/04/04/disability-awarness-and-the-reception-desk/ (son erişim: 07.06.2025).
• WHO (World Health Organization). (2011). World report on disability. World Health Organization. Erişim adresi: https://www.who.int/publications/i/item/9789241564182 (son erişim: 18.06.2025).
• Yılmaz, S. (2022). Niğde OHÜ Merkez Kampüsünün Evrensel Tasarım İlkeleri Bağlamında İncelenmesi. Eurasia Journal of Mathematics, Engineering, Natural & Medical Sciences, 9(20), 28-37. https://doi.org/10.38065/euroasiaorg.925