DOOMSPENDER KAVRAMI VE POSTMODERN TÜKETİM OLGUSU BAĞLAMINDA ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN TÜKETİM ALIŞKANLIKLARININ İNCELENMESİ

Year 2025, Volume: 18 Issue: 3, 599 - 636, 29.09.2025

Beril Özer

Abstract

Bu çalışma, ekonomik belirsizlik, gelecek kaygısı ve psikolojik stresin etkisiyle ortaya çıkan doomspending kavramını ele almakta ve bireylerin tüketim alışkanlıkları üzerindeki etkilerini detaylı bir şekilde incelemektedir. Araştırma, özellikle Z kuşağı bireylerinin tüketim motivasyonlarını anlamayı amaçlamaktadır. Araştırmada nitel araştırma yönteminin veri toplama tekniklerinden olan yarı yapılandırılmış mülakat ile toplanan veriler tematik analiz ile değerlendirilmiştir. Bulgular, ekonomik belirsizliklerin bireylerin harcama eğilimlerini artırdığını ve harcamanın stresle başa çıkma yöntemi olarak harcamanın yaygınlaştığını göstermektedir. Doomspending eğilimi cinsiyete ve gelir düzeyine göre farklılık göstermekte olup, kadınların duygusal harcamalara daha yatkın olduğu, erkeklerin ise tasarrufa yöneldiği belirlenmiştir. Gelir seviyesi düşük bireylerin genellikle uygun fiyatlı alternatiflere yöneldiği ve lüks tüketimden kaçındığı gözlemlenmiştir. Ayrıca, bireylerin ekonomik kriz dönemlerinde harcama alışkanlıklarını nasıl şekillendirdiği, ani harcamaların motivasyonları ve uzun vadeli finansal planlama eksiklikleri de araştırma kapsamında ele alınmıştır. Harcamaların çoğunlukla geçici bir rahatlama sağladığı, ancak uzun vadede finansal kaygıyı artırarak ekonomik güvenlikten uzaklaştırdığı tespit edilmiştir. Çalışma, tüketim davranışları üzerindeki psikolojik, ekonomik ve sosyolojik dinamikleri ortaya koyarak, bireylerin finansal bilinç kazanmasına katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Keywords

Doomspending , tüketim kültürü , ekonomik belirsizlik , harcama alışkanlıkları , Z kuşağı.

Ethical Statement

Bu çalışmanın etik kurallara uygunluğu, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu, 13/12/2024 tarihi ve 2024/915 sayısı kararıyla onaylanmıştır.

AN EXAMINATION OF UNIVERSITY STUDENTS' CONSUMPTION HABITS IN THE CONTEXT OF THE DOOMSPENDER CONCEPT AND THE POSTMODERN CONSUMPTION PHENOMENON

Abstract

This study examines the concept of doomspending, which emerges as a response to economic uncertainty, future anxiety, and psychological stress, and investigates its effects on individuals' consumption habits in detail. The research specifically aims to understand the consumption motivations of Generation Z individuals and employs a qualitative research method, analyzing interviews with participants through thematic analysis. Findings indicate that economic uncertainties increase individuals' spending tendencies and that spending has become a common coping mechanism for stress. The tendency toward doomspending varies by gender and income level, with women being more inclined toward emotional spending, while men tend to prioritize saving. Individuals with lower income levels generally opt for more affordable alternatives and avoid luxury consumption. Furthermore, the study explores how individuals shape their spending habits during economic crises, the motivations behind impulsive expenditures, and the lack of long-term financial planning. It has been observed that while spending provides temporary relief, it ultimately exacerbates financial anxiety, leading to reduced economic security in the long run. By revealing the psychological, economic, and sociological dynamics underlying consumption behaviors, this study aims to contribute to individuals' financial awareness.

Keywords

Doomspending , consumer culture , economic uncertainty , spending habits , Generation Z.

References

• Abaidoo, R. (2016). Inflation expectations, economic policy ambiguity and micro-level consumer behavior. Journal of Financial Economic Policy, 8 (3), 2016 pp. 377-395.
• Baudrillard, J. (1997). Tüketim toplumu. (F. Keskin ve H. Deliceçaylı, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bourdieu, P. (1984). Distinction: A social critique of the judgement of taste. R. Nice (Ed.). Harvard University Press
• Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
• Elliott, R. (1997). Existential consumption and irrational desire. European Journal of Marketing, 31(3/4), pp. 285-296.
• Featherstone, M. (2013). Postmodernizm ve tüketim kültürü. (M. Küçük, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Gilboa, I., Postlewaite, A. & Samuelson, L. (2016). Memorable consumption. (February 1, 2016). PIER Working Paper No. 16-003, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2731299 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2731299 .
• Kim, C., Kikumori, M., Kim, A. & Kim, J. (2024). How do moral judgment and saving face interact with positive word-of-mouth regarding counterfeit luxury consumption? Journal of Global Fashion Marketing, 15 (2), 253-269.
• Kotler, P., & Keller, K. L. (2016). Marketing management. Pearson.
• Lorek, S. & Vergragt, P. J. (2015). Sustainable consumption as a systemic challenge: Inter- and transdisciplinary research and research questions. In L. A. Reisch and J. Thøgersen (Eds.). Handbook of Research on Sustainable Consumption, pp. 19-32.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). Sage Publications, Inc.
• Odabaşı, Y. (2013). Tüketim kültürü. (4. Baskı). Sistem Yayıncılık.
• Odabaşı, Y., ve Barış G., (2010). Tüketici davranışı. (2. Baskı), Kapital Medya A.Ş.
• Oliver, R. L., Westbrook, R. A. (1993). Profiles of consumer emotions and satisfaction in ownership and usage. Journal of Consumer Satisfaction, Dissatisfaction and Complaining Behavior, 6, pp. 12-27.
• Özcan, B. (2007). Hedonizm ve kimlik temeline dayalı postmodern tüketim yaklaşımı. İstanbul Journal of Sociological Studies, (35), 131-147.
• Özer, N. P. & Yarar, A. E. (2019). Göstergebilimsel Bir Reklam Analizi: Burger King “Ateş Seni Çağırıyor”. Atatürk İletişim Dergisi, (18), 105-124.
• Sahoo, A. P. (2021). Impact of inflation on spending habits of middle-income groups: A study in India. Gap Gyan a Global Journal of Social Sciences, 4(1), 26-29.
• Sullivan, O. (2008). Busyness, status distinction and consumption strategies of the income rich, time poor. Time & Society, 17(1), 5-26.
• Veblen, T., (1995). Aylak sınıf. (İ. User, Çev.). Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Matbaası.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• İnternet Kaynakları
• New York Post. ‘Doom spending’ is how everyone is dealing with stress: ‘Future is not guaranteed’. https://nypost.com/2023/12/18/lifestyle/gen-z-millennials-are-doom-spending-to-cope-with-economy/ 26 Kasım 2024 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• creditkarma (2024). Economic concerns heighten as young Americans doom spend to cope with stress. https://www.creditkarma.com/about/commentary/economic-concerns-heighten-as-young-americans-doom-spend-to-cope-with-stress#:~:text=60%25%20of%20Americans%20are%20concerned,Z%20and%2039%25%20of%20millennials. 19 Eylül 2025 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Merriam-Webster, 2024. https://www.merriam-webster.com/thesaurus/doomsday 25 Kasım 2024 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Intuit Prosperity Index Study January 2023. https://www.intuit.com/blog/wp-content/uploads/2023/01/Intuit-Prosperity-Index-Report_US_Jan-2023.pdf 26 Kasım 202419 Eylül 2025 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• CNBC. https://www.cnbc.com/2024/09/23/young-people-are-doom-spending-heres-what-it-is-and-how-to-stop-it.html 25 Kasım 2024 tarihinde erişim sağlanmıştır.