Parion Tiyatrosu Postscaenium Bölümünün Kuzeydoğusunda Bulunan Gladyatör Tipli Kukla Figürinleri

Year 2025, Volume: 3 Issue: 6, 213 - 272, 25.09.2025

Eda Nur Cerit

https://doi.org/10.56170/propontica.1673838

Abstract

Bu çalışma, Parion Tiyatrosu’nun postscaenium bölümünün kuzeydoğusunda 2019 yılında gerçekleştirilen kazılarda gün yüzüne çıkarılan terrakotta buluntu grubunu konu edinmektedir. Buluntu topluluğu, 27 adet gladyatör tipli kukla figürini ile bunlara ait olduğu düşünülen 40 adet ayak ve bacak parçasından oluşmaktadır. Figürinler, ikonografik, tipolojik ve stilistik özellikleri açısından ayrıntılı olarak incelenmiş; ayrıca malzeme bileşimleri ve üretim teknikleri üzerinden değerlendirilmiştir. Giysi, zırh ve donanım ayrıntılarının dikkatle betimlenmesi, söz konusu figürinlerin yalnızca oyuncak veya süs eşyası olmayıp, aynı zamanda dönemin sosyo-kültürel dinamiklerini yansıtan objeler olduğunu göstermektedir. Teknik analizler, figürinlerin çift kalıp yöntemiyle üretildiğini, estetik detayların ise kil kurumadan işlendiğini ortaya koymuştur. Olympus SZ 61 optik mikroskopla yapılan gözlemsel incelemeler, kullanılan kilin mineral bileşimine ilişkin ön veriler sağlamış; ancak hammaddenin kaynağına dair kesin sonuçlara ulaşabilmek için daha ileri düzey jeoarkeolojik ve laboratuvar temelli çalışmaların gerekliliğini vurgulamıştır. Parion’un Roma Dönemi’nde bir veteran kolonisi olarak teşkil edilmiş olması, tiyatro alanında belgelenen gladyatör graffitoları ve arşitrav bloğu üzerindeki yazıtla birlikte ele alındığında, gladyatör figürinleri askeri ve popüler kültür bağlamında ayrı bir önem kazanmaktadır. Bu bağlamda, figürinler yalnızca Parion’un yerel üretim geleneğine değil, aynı zamanda Roma dünyasıyla kurduğu kültürel, ideolojik ve sanatsal ilişkilere de ışık tutmaktadır. Dolayısıyla buluntular, hem yerel hem de imparatorluk düzeyinde sosyal yaşamın ve kültürel etkileşimin anlaşılmasına yönelik değerli arkeolojik veriler sunmaktadır.

Keywords

Parion , Gladyatör , Pişmiş toprak , Roma dönemi , Kukla Figürinleri

WARRIOR PUPPET FIGURINES FOUND IN THE NORTHEASTERN SECTION OF THE POSTSCAENIUM OF THE PARION THEATRE

Abstract

This study focuses on the terracotta finds unearthed during the 2019 excavations in the northeastern sector of the postscaenium of the Parion Theatre. The assemblage consists of 27 gladiator-type puppet figurines and 40 leg and foot fragments thought to belong to them. The figurines were examined in detail in terms of their iconographic, typological, and stylistic features, as well as their material composition and production techniques. The careful representation of clothing, armor, and equipment details indicates that these figurines were not merely toys or decorative objects but also reflected the socio-cultural dynamics of the period. Technical investigations revealed that the figurines were produced using a two-piece mold technique, with aesthetic details added while the clay was still wet. Observations carried out with an Olympus SZ 61 optical microscope provided preliminary information on the mineral composition of the clay, yet highlighted the necessity of further geoarchaeological and laboratory-based analyses to determine the precise source of the raw material. The identification of Parion as a veteran colony during the Roman period, in combination with gladiator graffiti and an inscribed architrave block documented in the theatre area, underscores the significance of the gladiator figurines within a broader military and popular cultural framework. In this respect, the figurines are understood not only as products of Parion’s local craft traditions but also as material evidence of its cultural, ideological, and artistic connections with the wider Roman world. Consequently, the assemblage provides valuable archaeological data for understanding both the local production practices of Parion and the dynamics of social life and cultural interaction on an imperial scale.

Keywords

Parion , Gladiator , Terracotta , Roman period , puppet figurines

References

• Arenas 1999, Arenas, A., “The Boxer”, Arion: A Journal of Humanities and the Classics, 7, 120-126.
• Aydın Tavukçu 2006, Aydın Tavukçu, Z., Parion Nekropolü 2005 Yılı Buluntuları, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Bailey 1988, Bailey, D., A Catalogue of the Lamps in the British Museum, Vol. III: Roman Provincial Lamps, London.
• Başaran - Yıldızlı 2016, Başaran, C. - Yıldızlı M., Parion Tiyatrosu Roma Dönemi Mimari Bezemeleri, “Parion Roma Tiyatrosu 2006- 2015 Yılı Çalışmaları”, Mimarisi ve Buluntuları, (ed. Cevat Başaran - H. Ertuğ Ergürer), Ankara: İçdaş A.Ş. Yayınları, 77-104.
• Başaran 2016, Başaran, C., “2010-2015 Yılı Parion Tiyatrosu Kazıları”, Parion Roma Tiyatrosu 2006-2015 Yılı Çalışmaları Mimarisi ve Buluntuları, Ankara, 1-30.
• Besques 1972, Besques, S., “Catalogue Raisonné Des Figurines Et Reliefs En Terre-Cuite Grecs, Étrusques Et Romains III. Époques Héllénistique et Romaine Grèce et Asie Mineure”, Éditions des Musées Nationaux, Paris.
• Bryce 2009, Bryce, T., “The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia”, Routledge, London and NewYork.
• Bulduk 2022, Bulduk, Ç., “Antik Roma’da Kadın Gladyatörler”, Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 7/1, 57-74.
• Burr Thompson 1963, Burr Thompson, D., Troy - The Terracotta Figurines of The Hellenistic Period-Supplementary Monograph 3, Princeton University Press, Princeton-New Jersey.
• Buruldağ 2017, Buruldağ, E., Anadolu’nun Romalılaşma Sürecinde Troas Bölgesi Kolonileri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Buruldağ 2024, Buruldağ, E., “Troas’ta Roma Kolonizasyonu: Nedenler ve Sonuçlar”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 81, 111-127.
• Büyüme 2018, Büyüme, U., “White Clay Ceramics of Parion Theater Dating from Byzantine Period”, Roman Theater of Parion, (ed. C. Başaran - H. E. Ergürer), İstanbul, 153-163.
• Çelikbaş 2016, Çelikbaş, E., “Parion Tiyatrosu Metal Eserleri”, Parion Roma Tiyatrosu 2006- 2015 Yılı Çalışmaları, Mimarisi ve Buluntuları, (ed. C. Başaran - H. E. Ergürer), Ankara, 209-243.
• Erdemir 2004, Erdemir, H. P., “Roma’nın Küçük Asya’da İdari Bir Meselesi: Bağımsız Şehirler”, Adalya VII, 171-184.
• Ergürer - Güleç Özer 2016, Ergürer, H. E. - Güleç Özer, D., Parion Tiyatro Mimarisi, Parion Roma Tiyatrosu 2006-2015 Yılı Çalışmaları, Mimarisi ve Buluntuları, (ed. C. Başaran - H. E. Ergürer), Ankara: İçdaş A.Ş. Yayınları, 33-64.
• Erlich - Kloner 2008, Erlich, A. - Kloner, A., Maresha Excavations Final Report II: Hellenistic Terracotta Figurines from the 1989-1996 Seasons, IAA Reports-Monograph Series of the Israel Antiquities Authority, Jerusalem.
• Güçlü 2006, Güçlü, H., Tekirdağ Çevresi Pişmiş Toprak Figürinleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Hartwig 1897, Hartwig, P., “Bendis”, Eine Archaeologısche Untersuchung, Leipzig-Berlin.
• Kaplan 2009, Kaplan, D., Çanakkale Arkeoloji Müzesi Frank Calvert Koleksiyonu Terracotta Figürinleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kasapoğlu 2015a, Kasapoğlu, H., Parion Antik Kenti Roma Dönemi Terrakotta Figürinleri (2004-2013), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Kasapoğlu 2015b, Kasapoğlu, H., “XII. Statuettes and Figurines”, The Flourishing City of Ancient Troad: Parion, (ed. C. Başaran), Ege Yayınları, İstanbul.
• Kasapoğlu 2018, Kasapoğlu, H., X. Parion Theater Terracotta Figurines, Roman Theater of Parion Excavations, Architecture and Finds from 2006-2015 Campaigns, (ed. C. Başaran - H. E. Ergürer), Ankara: İçdaş A.Ş. Yayınları, 237-276.
• Keleş - Oyarçin 2021, Keleş, V. - Oyarçin, K., “Parion Tiyatrosu Hyposcaenium Bölümünden Ele Geçen Geç Roma Dönemi Sikkeleri Üzerine Değerlendirmeler”, OLBA Dergisi XXIX, Mersin Üniversitesi Kilikia Arkeolojisini Araştırma Merkezi Yayınları, Mersin. 391-422.
• Keleş – Çelikbaş 2022, Keleş, V – Çelikbaş, E., “A Terracotta Appliqué Relief Mould From Parion” Höyük, (10), 19-36.
• Keleş - Pekgöz 2023, Keleş, V. - Pekgöz, S., “Parion Tiyatrosu Postscaenium Bölümünün Kuzeydoğusunda Ele Geçen Kandiller Üzerine Değerlendirmeler”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 86, 45-61.
• Keleş 2008, Keleş, V., “İlk Bulgular Işığında Parion Tiyatrosu”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi 128, İstanbul, 45-56.
• Keleş 2016, Keleş, V., Parion Roma Tiyatrosunda Ele Geçen Alexandria Troas Sikkeleri ve Goth İstilası, Parion Roma Tiyatrosu 2006-2015 Yılı Çalışmaları, Mimarisi ve Buluntuları, (ed. C. Başaran - H. E. Ergürer), Ankara: İçdaş A.Ş. Yayınları, 193-200.
• Keppie 2000, Keppie, L., Legions and Veterans: Roman Army Papers 1971-2000, Franz Steiner Verlag, Stuttgart.
• Kielau 2009, Kielau, S., “Terrakotten aus Pergamon Tonfıguren aus Wohnhäusern der Stadtgrabung”, (Erlangung des Doktorgrades), Philosophischen Fakultät der Westfälischen Wilhelms-Universität, Münster.
• Muller 1997, Muller, A., Le moulage en terre cuite dans l’antiquité. Création et production dérivée, fabrication et diffusion, Villeneuve d’Asq.
• Oyarçin 2019, Oyarçin, K., “Sikke Buluntuları Işığında Parion’da Orta-Geç Bizans Dönemi”, Cevat Başaran’a 60. Yaş Armağanı, Ankara, 451-468.
• Pausanias 1918-1935, Pausanias, Description of Greece, Kitap: I-II (trans. W. H. S. Jones, H. Ormerod).
• Sayar 2015, Sayar, M. H., Parion’da Divus Vespasianus Augustus’a Bir Sunu, Parion Kazıları 10. Yıl Armağanı, (ed. C. Başaran - V. Keleş), Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara, 163- 166.
• Sayar 2016, Sayar, M. H., Tiyatro’da Ölüm: Parion Tiyatrosu’nda Gladyatör Dövüşleri, Parion Roma Tiyatrosu 2006-2015 Yılı Çalışmaları Mimarisi ve Buluntuları, (ed. C. Başaran - H. E. Ergürer), Ankara, 201-208.
• Seiterle 1985, Seiterle, G., “Die Urform der Phrygischen Mütze” Zeitschrift für Archäologie und Kulturgeschichte, 16/6 (Darmstadt: von Zabern): 2-13.
• Shevchenko 2025, Shevchenko, T., “Clay Figurines of Olbia Pontica”, Part I, Collection of the National Museum of the History of Ukraine, Schwabe Verlagsgruppe AG, Basel, Schweiz.
• Şahin - Güçlü 2015, Şahin, I. - Güçlü, H., “Figurines de terre cuite en Mediterranee grecque et romaine Iconographie et contextes”, Archaiologia vol 2, Edirne.
• Tacticus 1923, Tacticus, A., Asclepiodotus and Onasander, (trans. Illinois Greek Club).
• Tavukçu 1999, Tavukçu, A. Y., Troas Bölgesi Terrakotta Figürinleri (İÖ 1375-İS 395), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Thompson 1936, Thompson, H. A., “Pnyx and Thesmophorion, Hesperia”, The American School of Classical Studies at Athens, Vol. 5, No. 2, 174-175.
• Töpperwein 1976, Töpperwein, E., Terrakotten von Pergamon, Walter de Gruyter, Berlin.
• Tuğrul 2024, Tuğrul, S., Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Parion’da Nekro-Sosyal Süreklilik ve Değişim: Güney (Tavşandere) Nekropolü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
• Turan 2008, Turan, O., Çanakkale ve Çevresindeki Roma Askeri Kolonileri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Winter 1903, Winter, F., Die Typen Der Figürlichen Terrakotten, Die Antiken Terrakotten BandIII-Teil 1-2, Verlag von W. Spemann, Berlin-Stuttgart.
• LIMC, Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae. I-2, 512, 513. https://archive.org/ . Accessed 13 November 2024.
• MFABoston, Museum of Fine Arts, https://collections.mfa.org/objects/151610 Accessed 10 May 2025