Faiz Oranı, Döviz Kuru ve Politik İstikrarsızlığın Doğrudan Yabancı Yatırımlara Etkisi; Türkiye Örneği

Year 2024, Volume: 6 Issue: 2, 173 - 182

Demet Gökmen , Mehmet Yunus Çelik

Abstract

Bu çalışma Türkiye için doğrudan yabancı yatırım girişlerini etkileyen faiz oranı, kurlar ve politik istikrarsızlık faktörlerini ve bu faktörlerin doğrudan yabancı yatırım girişlerini ne oranda etkilediğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada öncelikle doğrudan yabancı yatırım kavramı, doğrudan yabancı yatırım türleri ele alınmış ve doğrudan yabancı yatırımların girişleri üzerinde etkili faktörlerden faiz oranı, kurlar ve politik istikrarsızlık değişkenleri eş bütünleşme, nedensellik, etki tepki ve varyans ayrıştırma yöntemleri ile analiz edilmiştir. Çalışmada 1996-2018 yıllarına ait veri setleri yıllık olarak kullanılmıştır. Araştırma sonucunda değişkenlerin eş bütünleşik olduğu ve faiz oranı, kurlar ve politik istikrarsızlığın doğrudan yabancı yatırımların nedeni olduğu görülmüştür. Etki tepki ve varyans ayrıştırma sonucuna göre ise faiz oranlarına verilen şokların doğrudan yabancı yatırımları olumsuz ve en az etkileyen değişken, kurlardaki şokların ise doğrudan yabancı yatırımları olumlu yönde ve en fazla etkileyen değişken olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca politik istikrarsızlıklar ise doğrudan yabancı yatırımları olumsuz yönde ve önemli derecede etkilediği değerlendirilmiştir.

Keywords

Türkiye, Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Varyans Ayrıştırma

Effect Of Interest Rate, Exchange Rate And Political Instability On Foreign Direct Investments; The Case Of Türkiye

Abstract

This study aims to reveal the interest rate, exchange rates and political instability factors affecting foreign direct investment inflows for Türkiye and to what extent these factors affect foreign direct investment inflows. In the study, firstly, the concept of foreign direct investment, types of foreign direct investment were discussed, and the variables of interest rate, exchange rates and political instability, which are among the effective factors on the inflow of foreign direct investments, were analyzed with cointegration, causality, impulse response and variance decomposition methods. Data sets from 1996-2018 were used annually in the study. As a result of the research, it was seen that the variables were cointegrated and interest rate, exchange rates and political instability were the reasons for foreign direct investments. According to the results of impulse-response and variance decomposition, it was determined that the shocks to interest rates were the variable that affected foreign direct investments negatively and least, while the shocks in exchange rates were the variable that affected foreign direct investments positively and the most. In addition, political instability has been evaluated to negatively and significantly affect foreign direct investments.

Keywords

Türkiye, Foreign Direct Investments, Variance Decomposition

References

• Agiomirgianakis, G., Asterou, D., ve Papathom, K., (2003). The Determinants of Foreign Direct Investment: A Panel Data Study for the OECD Countries, City University, Department of Economics, Discussion Paper Series, No.03/06.
• Alabaş, Ş. (2022). Sınır Ötesi Birleşme ve Satın Alma Şeklinde Gelen Doğrudan Yabancı Yatırımların Türkiyede Hizmet Sektörüne Etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir
• Al-Eitan, G. (2012). A Dynamic Model for Determining Inward Foreign Direct Investment in Jordan [Konferans Sunumu]. 25th annual PhD Conference in Economics and Business, the University of Western Australia.
• Ang, J. (2008). Determinants of Foreign Direct Investment of Malaysiya. Journal of Policy Modeling, 30(1),185-189.
• Bostan, A., & Kelleci, U. (2016). Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Avrasya Ekonomileri Örneği. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, s. 23-36.
• Arık, Ş., Akay, A. B., & Zanbak, M. (2014). Doğrudan Yabancı Yatırımları Belirleyen Faktörler: Yükselen Piyasalar Örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 97-110. https://doi.org/10.18037/ausbd.12322
• Demir, A., Şahinoğlu, T. & Ersungur, Ş. M. (2021). Makroekonomik Değişkenlerin Doğrudan Yabancı Yatırımlar Üzerine Etkisi: Türkiye Ekonomisi Açısından Değerlendirme. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(4), 1396-1419.
• Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu (2003, 5 Haziran). Resmî Gazete (Sayı: 4875). Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4875.pdf
• Dunning, J. H. & Lundan, S. M. (2008). Institutions and the OLI Paradigm Of The Multinational Enterprise. Asia Pasific Journal Of Management, 25(4), 573-593.
• Gakpa, L. L. (2020). Political Instability, FDIand Economic Growth in Sub-Saharan African Countries: Evidence from Modelling Dynamic Simultaneous Equations (AERC Research Paper No. 372). The African Economic Research Consortium, Research Department.
• Hansen, H. & Rand, J. (2006). On the Causal Links between FDI and Growth in Developing Countries. World Economy, 29(1), 21-41.
• Janicki, P. & Wunnava, V. (2004). Determinants Of Foreign Direct Investment: Empirical Evidence From EU Accession Candidates. Applied Economics, 36(5), 505-509.
• Karahan, Ö. & Bayır, M. (2022). Türkiye’ye Yönelik Doğrudan Yabancı Yatırımları Etkileyen Finansal Faktörler. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(14), 165-181.
• Khandare, V. B. (2016). Impact of exchange rate on FDI: A Comparative Study of India and China. International Journal of Applied Research, 2(3), 599-602.
• Mahdinezhadgargari, F. (2019). Doğrudan Yabancı Yatırm Çekmede Mülkiyet Hakları ve Siyasi Risk. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Musyoka, N. & Ocharo, D. K. N. (2018). Real Interest Rate, Inflation, Exchange Rate, Competitiveness and Foreign Direct Investment in Kenya. American Journal of Economics, 3(1), 1–18.
• OECD. (2021). OECDiLibrary. Erişim Tarihi: 18 Ağustos 2021. Erişim Adresi: https://www.oecd-ilibrary.org/finance-and-investment/foreign-direct-investment-fdi/indicator-group/english_9a523b18-en
• Özcan, B. & Arı, A. (2010, Mart 17). Doğrudan Yabancı Yatırımların Belirleyicileri Üzerine Bir Analiz: OECD Örneği. Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 12, 65-88.
• ÖİK. (2000). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Özel İhtisas Komisyonu Raporu (DPT: 2514 - ÖİK: 532). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Seyidoğlu, H. (2017). Uluslararası İktisat. İstanbul: Güzemcan Yayınları.
• Schneider, F. (1985). Economic and Political Determinants of Foreign Direact Investment. World Development, 13(2), 161-175.
• Sıddıquı, H. & Aumeboonsuke, V. (2014). Role of Interest Rate in Attracting the FDI: Study on Asean 5 Economy. International Journal of Technical Research and Applications, 2(3), 59-70.
• TCMB. (t.y.). TCMB Terimler Sözlüğü içinde. Erişim Tarihi: 18 Ağustos 2021. Erişim Adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Banka+Hakkinda/Egitim-Akademik/Terimler+Sozlugu/
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (t.y.). Brownfield Investment içinde. Erişim Tarihi: 16 Mayıs 2022. Erişim Adresi: https://www.yatırımadestek.gov.tr/sozluk.
• Uysal, M., Emir, M. & Doğru, B. (2013). Ülke Riskinin Doğrudan Yabancı Yatırım Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(2), 79-92.
• Uzgören, E. & Akalın, G. (2016). Doğrudan Yabancı Yatırımların Belirleyicileri: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 49(63), 63-77.
• Yapraklı, S. (2016). Türkiye'de Doğrudan Yabancı Yatırımların Ekonomik Belirleyicileri Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 643-666.