ROMANLAR (KIPTİLER) VE CİZYE: SİLİSTRE KAZASI ÖRNEĞİ (1843)

Year 2021, Volume: 2 Issue: 1, 35 - 56, 30.06.2021

Emine Dingeç

Abstract

Bu makale XIX. yüzyılın ortalarına doğru Silistre ve çevresinde yaşayan Kıptilerin üretken bir toplum olduğunu ve yüksek seviyelerde vergi vererek devlet ekonomisine katkı sağladığını göstermektedir. Bunun için 1840’lı yıllarda Silistre kazasında yaşayan Kıptilerin ekonomik durumları incelenecektir. Söz konusu incelemede kazançlar esas alınarak toplanan cizye vergisinin verileri, ampirik olarak değerlendirilecektir Makalenin temel kaynağı, Başkanlık Osmanlı Arşivi’nde Maliye Nezareti Cizye Kataloğunda 224 numarada kayıtlı olan 1259/1843 tarihli cizye defteridir. Defter, Silistre Kazasının yanında Çardak ve Umurfakih Kazalarının cizye vergisini içermektedir. Bölgenin seçilmesindeki en önemli etken Silistre’nin öncelikle Kıpti nüfusunun çoğunluk olarak bulunduğu Rumeli Eyaleti’nde bulunmasıdır. Seçimde göçebe ve yerleşik nüfusun bir arada olması, ayrıca Müslüman ve Gayrimüslim verilerine ulaşılabilmesi etkili olmuştur. Tarih olarak ise Osmanlı Devleti’nde idari, ekonomik ve sosyolojik açıdan değişimlerin yaşandığı dönem tercih edilmiştir.

Keywords

Osmanlı,, Kıpti,, Cizye,, Silistre.

THE ROMANI PEOPLE (KIPTIS) AND JIZYA (POLL) TAX: EXAMPLE OF THE SILISTRA TOWNSHIP (1843)

Abstract

This paper reveals that the Kiptis who lived in and around Silistra towards the mid-19th century were a productive community that contributed to the state economy by paying high poll taxes. In view of this, this paper will examine the economic situation of Kiptis living in the Silitra Township in the 1840s. In this study, data on the jizya (poll) taxes collected based on incomes will be assessed empirically. The main source of this paper is the jizya defter (poll tax register) dated 1259/1843 registry number 224 in the Ministry of Finances (Maliye Nezareti) Catalogue from the Prime Minister’s Ottoman Archives. In addition to the Silistra Township, this defter also contains the jizya taxes of the Çardak and Umurfakih Townships. Primarily, the main reason for selecting this region is because Silistra was located in the Province of Rumelia where a majority of the Kipti population lived. The nomadic and settled population living together and the advantage of accessing data on Muslims and non-Muslims also influenced this choice. In terms of the date, preference was given to the period in which a major change occurred in the administrative, economic and sociologic terms in the Ottoman State.

Keywords

Ottoman, Kıpti (Roma), Silistre, jizya.

References

• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Maliye Varidatı Cizye Muhasebesi (ML.VRD.CMH), 224.
• AKBAL, Fazıla, “1831 Tarihinde Osmanlı İmparatorluğu’nda İdari Taksimat ve Nüfus ”, Belleten, XV/60, (1951), s. 617-628.
• AKGÜNDÜZ, Ahmed, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukuki Tahlilleri, II, FEY Vakfı Yay., İstanbul 1990.
• ALTUNAN, Sema, “XVIII. Yüzyılda Silistre Eyaletinde Haberleşme Ağı: Rumeli Sağ Kol Menzilleri”, OTAM, 18, (2005), s. 1-20.
• Ayni Ali Efendi, Osmanlı Devleti Arazi Kanunları (Kanunname-i Âl-i Osman), çev. Hadiye Tuncer, Ankara 1962.
• BARKAN, Ömer Lütfi, “Türkiye’de İmparatorluk Devrinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hakana Mahsus İstatistik Defterler”, İktisat Fakültesi Mecmuası, II (1-2), (1941), s. 20-59.
• BECKER, C.H., “Cizye”, İ.A, C.3, Eskişehir 1997, s. 199-201.
• CEBECI, Ahmet, “Silistre Sancağı Vakıfları ve H. 1006 (1597 - 1568) Tarihli Silistre Livası Vakıf Defteri”, Vakıflar Dergisi, XX, (1988), s. 453-466.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara 1992.
• DİNGEÇ, Emine, “Kocaeli Sancağında Çingeneler ve Cizye Meselesi”, Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildiriler, ed. Haluk Selvi ve Bilal Çelik, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yay., Kocaeli 2015, s. 547-554.
• ---------------, “XVI. Yüzyılın Başlarında Rumeli Şehirlerinde Çingeneler”, Osmanlı Dönemi Balkan Şehirleri, C. III, ed. Zafer Gölen, Abidin Temizer, Gece Kitaplığı, Ankara 2016, s.1211-1223.
• DOGRU, Halime, XIII. ve XIX. Yüzyıllarda Rumeli’de Sağ Kolun Siyasi Sosyal, Ekonomik Görüntüsü ve Kozluca Kazası, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir 2000. ERCAN, Yavuz, Osmanlı Yönetiminde Gayri Müslimler, Turhan Yay., Ankara 2001, s. 288.
• EVLİYA ÇELEBİ, Seyahatnâme, C.III, İstanbul 1313, s. 330.
• FAROQHİ, Suraiya, Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir?, çev. Zeynep Altok, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2003.
• GINIO, Eyal, “Neither Muslims Nor Zimmis: The Gypsies (Roma) in the Ottoman State”, Romani Studies 5, 14/2 (2004), s. 117-144.
• GÖKBİLGİN, Tayyib, XV. XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livası, Vakıflar, Mülkler, Mukataalar, İstanbul 1952.
• GÖYÜNÇ, Nejat, “Hane” Deyimi Hakkında”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 32 (1979), s. 331-348.
• ---------------, “Çingeneler”, İA,C.3, s. 420-427.
• GÜRAN, Tevfik, Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi: Bütçeler ve Hazine Hesapları (1841-1861), Ankara, 1989.
• İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1300-1600, çev. Halil Berktay, İstanbul, 2000.
• ---------------, “Cizye”, DİA, C. 8, İstanbul 1993, s. 45-48.
• KARAMURSAL, Ziya, Osmanlı Malî Tarihi Hakkında Tetkikler, TTK, Ankara 1989.
• KILIÇ, Orhan, “Batı Karadeniz Kıyısında Bir Osmanlı Eyaleti: Özi/Silistre (İdari Taksimat ve Yönetim)”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 23, (2017), s. 29-82.
• KİEL, Machiel, “Silistre”, DİA, C.37, İstanbul 2009, s. 202-205.
• KOCAKAPLAN, Saim Çağrı, Temettüât Defterleri Çerçevesinde Silistre Kazası’nın İktisadî ve Sosyal Yapısı, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007.
• KOÇ, Yunus, Ömer Lütfi Barkan’ın Tarihsel Demografi Çalışmalarına Katkısı ve Klasik Dönem Osmanlı Nüfus Tarihinin Sorunları”, Bilig, 65, (2013), s. 177-202.
• KUNT, Metin Sancaktan Eyalete 1550-1650 Arasında Osmanlı Ümerası ve İl İdaresi, Boğaziçi Üniversitesi Yay., İstanbul 1978.
• NEDKOFF, Boris Christoff, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Cizye”, Belleten, VIII/32, (1944), s. 606- 621.
• ÖZDEĞER, Hüseyin, 1463-1640 Yılları Arasında Bursa Şehri Tereke Defterleri, Bayrak Matbacılık, İstanbul 1988.
• ÖZDEMİR, Rıfat, “Avârız ve Gerçek- Hâne Sayılarının Demografik Tahminlerde Kullanılması Üzerine Bilgiler", X. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, C. IV, TTK, Ankara 1986, s. 1581-1613.
• ÖZKAN, Ali Rafet, Türkiye Çingeneleri, T.C. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2000.
• PAKALIN, M. Zeki, Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.1, MEB, İstanbul 1971.
• PARLATIR, İsmail, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yay., Ankara 2012.
• TABAKOĞLU, Ahmet, “Osmanlı İçtimaî ve İktisadî Yapısı ve Zihnî Esasları”, İktisat Tarihi Toplu Makaleler I, Kitabevi Yay., İstanbul 2005, s. 54-76.
• TEKİN, Rahmi, “Şeyhulislâm Abdrrahim Efendi’nin Fetvâ-yı Abdurrâhim Adlı Eserinde Cizyeye Dair Fetvâları”, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.4, S. 1, (2018), s. 165-175.
• TUĞLACI, Pars, Bulgaristan ve Türk-Bulgar İlişkileri, İstanbul 1984.
• YÖRÜK, Doğan, “1843 Tarihli Cizye Defteri’ne Göre Aksaray Kazası’ndaki Gayrimüslimler”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 170 (2007), s. 143-160.