An Examination on the Demographic Structure of Armenians in Tbilisi (1897-2014)

Year 2023, Issue: 47, 63 - 94, 25.07.2023

Sinan Koçak

Abstract

The aim of this study is to examine the demographic structure of Armenians living in Tbilisi between 1897 and 2014. The scope of this study includes information about the total population of Armenians, their distribution by settlement, gender composition, marriage, language, and religious structure. The demographic characteristics of the Armenians, who have had a significant population in Tbilisi since ancient times, will be an area of interest for this study. In addition, information will be given about the political, socio-cultural, and economic structures of the Armenians in Tbilisi. The temporal framework of this study will consist of three main periods covering the years 1897-2014, namely the Tsarist Period, the Soviet Union, and the post-Soviet Georgia. The numerical data for these periods will be provided from the official population censuses carried out during the mentioned periods. In the study, the ratios of the numerical data of the population in urban and rural areas according to gender changes will be examined within the time frame determined above. Again, depending on these variables, data on the use of language (Armenian), which is the symbol of Armenian identity, elements that define the socio-cultural structures of Armenians living in rural and urban centers, and religious preferences will also be included. In this context, information will be given about the Armenians who are affiliated with the Apostolic Church residing in Tbilisi and the Armenians who adopt the Catholic religious belief. As a result of this study, the numerical and sociological assets of the Armenians in Tbilisi will be presented in a holistic way by supporting the demographic data with human data.

Keywords

Demographics, Armenian, Georgia Armenians, Tbilisi, Tbilisi Armenians

Tiflis’teki Ermenilerin Demografik Yapısı Üzerine Bir İnceleme (1897-2014)

Abstract

Bu çalışmanın hedefi 1897-2014 yılları arasında Tiflis’te yaşayan Ermenilerin demografik yapısını incelemektir. Söz konusu inceleme kapsamında Ermenilerin toplam nüfusu, yerleşim yerlerine göre dağılımları, cinsiyet kompozisyonları, evlilik, dil ve dinî yapıları hakkındaki bilgilerin yer alması planlanmaktadır. Çalışmanın ilgi alanında tarihin eski dönemlerinden itibaren Tiflis’te önemli bir nüfusa sahip olan Ermenilerin demografik özellikleri kalacaktır. İlaveten Tiflis’teki Ermenilerin siyasi, sosyokültürel ve iktisadi yapıları hakkında bilgiler verilecektir. Çalışmamızın zamansal çerçevesi Çarlık Dönemi, Sovyetler Birliği ve Sovyet sonrası Gürcistan olmak üzere 1897-2014 yıllarını kapsayan üç ana dönemden oluşacaktır. Bu dönemlere ait sayısal veriler anılan dönemlerde gerçekleştirilen resmî nüfus sayımlarından sağlanacaktır. Çalışmada yukarıda belirlenen zaman çerçevesinde nüfusun kentsel ve kırsal alanlardaki nüfusun sayısal verilerinin cinsiyet değişimlerine göre oranları irdelenecektir. Yine bu değişkenlere bağlı olarak kırsal ve kentsel merkezlerde yaşayan Ermenilerin sosyokültürel yapılarını tanımlayan ve Ermeni kimlik ögelerinin simgesi olan dilin (Ermenicenin) kullanımı ve din tercihleri konusundaki veriler de yer alacaktır. Bu bağlamda Tiflis’te ikamet eden Apostolik Kilisesi’ne bağlı Ermeniler ile Katoliklik dinî inancını benimseyen Ermeniler hakkında bilgiler verilecektir. Çalışmamızın sonucunda demografik veriler beşerî verilerle desteklenerek Tiflis’teki Ermenilerin sayısal ve sosyolojik varlıkları bütüncül bir şekilde sunulacaktır.

Keywords

Demografi, Ermeni, Gürcistan Ermenileri, Tiflis, Tiflis Ermenileri

References

• “Ethnic Composition, All Rural Places of Eastern Georgia: 1917 Census.” Pop-Stat. Accessed 22 March 2022. http://pop-stat.mashke.org/georgia-ethnic-loc1917-east.htm.
• “Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по вероисповеданиям и регионам.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 22 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_rel_97.php?reg=96.
• “Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по вероисповеданиям и регионам.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 22 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_rel_97.php?reg=185.
• “Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку, губерниям и областям.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 22 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=104.
• “Ethnic Composition, All Communes: 1926 Census.” Pop-Stat. Accessed 23 March 2022. http://pop-stat.mashke.org/georgia-ethnic1926.htm.
• “Ethnic Composition, All Rural Places: 1923 Census.” Pop-Stat. Accessed 22 March 2022. http://pop-stat.mashke.org/georgia-ethnic-loc1923.htm.
• “Ethnic Composition, All Urban Places: 1922 Census.” Pop-Stat. Accessed 22 March 2022. http://pop-stat.mashke.org/georgia-ethnic1922-cities.htm.
• “Linguistic composition, all communes: 1926 census.” Pop-Stat. Accessed 23 March 2022. http://pop-stat.mashke.org/georgia-lang1926.htm.
• “Linguistic Composition, All Rural Places: 1923 Census.” Pop-Stat. Accessed 23 March 2022. http://pop-stat.mashke.org/georgia-lang-loc1923.htm.
• “Всесоюзная перепись населения 1926 года. Национальный состав населения по регионам республик СССР.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 26 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_26.php?reg=2330.
• “Всесоюзная перепись населения 1939 г. Распределение городского и сельского населения СССР и союзных республик по национальности и полу.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 27 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39_gs.php?reg=5&gor=1&Submit=Tamam.
• “Всесоюзная перепись населения 1939 г. Распределение городского и сельского населения СССР и союзных республик по национальности и полу.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 27 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39_gs.php?reg=5&gor=2&Submit=Tamam.
• “Всесоюзная перепись населения 1939 г. Распределение городского и сельского населения СССР и союзных республик по национальности и полу.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 28 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39_gs.php?reg=5&gor=3&Submit=Tamam.
• “Всесоюзная перепись населения 1939 г. Распределение городского и сельского населения областей союзных республик по национальности и полу.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 24 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rer_nac_39_gs.php?reg=26&gor=3&Submit=Tamam.
• “Всесоюзная перепись населения 1939 года. Национальный состав населения по республикам СССР.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 26 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39.php?reg=4.
• “Всесоюзная перепись населения 1959 года. Городское и сельское население республик СССР по полу и национальности.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 27 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_59.php?reg=6.
• “Всесоюзная перепись населения 1959 года. Городское и сельское население областей республик СССР (кроме РСФСР) по полу и национальности.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 24 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/resp_nac_59.php?reg=61.
• “Всесоюзная перепись населения 1959 года. Национальный состав населения по республикам СССР.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 26 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_59.php?reg=8.
• “Всесоюзная перепись населения 1970 года. Городское и сельское население республик СССР по полу и национальности.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 27 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_70.php?reg=6.
• “Всесоюзная перепись населения 1970 года. Городское и сельское население областей республик СССР (кроме РСФСР) по полу и национальности.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 24 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/resp_nac_70.php?reg=66.
• “Всесоюзная перепись населения 1970 года. Национальный состав населения по республикам СССР.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 26 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php?reg=6.
• “Всесоюзная перепись населения 1979 года. Городское и сельское население республик СССР по полу и национальности.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 27 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_79.php?reg=6.
• “Всесоюзная перепись населения 1979 года. Городское и сельское население областей республик СССР (кроме РСФСР) по полу и национальности.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 24 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/resp_nac_79.php?reg=69.
• “Всесоюзная перепись населения 1979 года. Национальный состав населения по республикам СССР.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 26 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php?reg=6.
• “Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по республикам СССР.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 26 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=6.
• “Всесоюзная перепись населения 1989 года. Распределение городского и сельского населения республик СССР по полу и национальности.” ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 27 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_89.php?reg=6.
• “Всесоюзная перепись населения 1989 года. Распределение городского и сельского населения областей республик СССР по полу и национальности. ДЕМОСКОП Weekly. Accessed 24 March 2022. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/resp_nac_89.php?reg=63.
• “2014 General Population Census Main Results.” National Statistics Office of Georgia. Accessed 25 June 2022. http://census.ge/files/results/Census_release_ENG.pdf.
• “All Places: 2002 Census.” Pop-Stat. Accessed 25 March 2022. http://pop-stat.mashke.org/georgia-census2002.htm.
• “Ethnic Composition, All Places: 2014 Census.” Pop-Stat. Accessed 25 March 2022. http://pop-stat.mashke.org/georgia-ethnic-loc2014.htm.
• “Ethnic Composition: 2002 Census.” Pop-Stat. Accessed 25 March 2022. http://pop-stat.mashke.org/georgia-ethnic2002.htm.
• “Ethnic Composition: 2014 Census.” Pop-Stat. Accessed 25 March 2022. http://pop-stat.mashke.org/georgia-ethnic2014.htm.
• “Religious Composition: 2002 Census.” Pop-Stat. Accessed 25 March 2022. http://pop-stat.mashke.org/georgia-religion2002.htm.
• “Religious Composition: 2014 Census.” Pop-Stat. Accessed 25 March 2022. http://pop-stat.mashke.org/georgia-religion2014a.htm.
• de Brujin, Bart and Maka Chitanava. Ageing and Older Persons in Georgia - An Overview Based on the 2014 General Population Census Data. Tbilisi: National Statistics Office of Georgia, 2017.
• Eelens, Frank. Young People in Georgia - An Overview Based on the 2014 General Population Census Data. Tbilisi: National Statistics Office of Georgia, 2017.
• Hakkert, Ralph, Sumbadze, Nana. Gender Analysis of the 2014 General Population Census Data. Tbilisi: National Statistics Office of Georgia, 2017.
• Hakkert, Ralph. Population Dynamics in Georgia - An Overview Based on the 2014 General Population Census Data. Tbilisi: National Statistics Office of Georgia, 2017.
• Blauvelt, Timothy K. and Christofer Berglund. “Armenians in the Making of Modern Georgia.” Armenians in Post-Socialist Europe, ed. Konrad Siekierski, Stefan Troebst, 76-83. Köln: Böhlau Verlag Köln Weimar Wien, 2016.
• Bournoutian, George A. Ermeni Tarihi Ermeni Halkının Tarihine Kısa Bir Bakış. 2.Baskı. İstanbul: Aras Yayıncılık, 2016.
• Çiloğlu, Fahrettin. Dilden Dine, Edebiyattan Sanata Gürcülerin Tarihi. İstanbul: Ant Yayınları, 1993.
• Danış, Didem. Nüfus ve Toplum. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, 2020.
• de Tournefort, Joseph. Tournefort Seyahatnamesi. ed. Stefanos Yerasimos. 4. Baskı. İstanbul: Kitapyayınevi, 2013.
• Hovannisian, Richard G. The Armenian People From Ancient To Modern Times, Volume II. Houndmills: Macmillan, 1997.
• Losaberidze, David, vd. “Local Government in Georgia,” Devoloping New Rules in the Old Environment. ed. Igor Munteanu, Victor Popa. Budapest: Local Government and Public Service Reform Initiative, 2002.
• Suny, Ronald Grigor. Ararat’a Bakmak Modern Tarihte Ermenistan. İstanbul: Aras, 2015.
• Tanrıverdi, Mustafa. Çarlık Rusyası’nda Tiflis Vilayeti (1846-1914). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2019.
• Բաբլոյան, Մ․Ա․ Հայ Պարբերական Մամուլը. Երեվան: Հայկական ՍՍՀ ԳԱ Հրատարակչություն, 1986.
• Լեվոնյան, Գարեգին. Հայոց Պարբերական Մամուլը. Երեվան: Հրատարակություն Մելքոնյան Ֆոնդի, 1934.
• Սարգսյան, Աշոտ, Արարատ Հակոբյան. Հայոց Պատմություն (Հնագույն Շրջանից Մինչև Մեր Օրերը). Երեվան: Ճարտարագետ, 2004.
• Aslanov, Eldar İkramoğlu. “Ülke Ülke Yerel Yönetimler Azerbaycan’da Yerel Yönetimler.” Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 7 (3): 115.
• Aydın, Mustafa. “Tiflis.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 41. Cilt, İstanbul 2012, 150-152.
• Bournoutian, George. “The Population of the South Caucasus according to the 1897 General Census of the Russian Empire.” Iran and Caucasus, 21 (2017): 324-325.
• Kodaman, Timuçin, Adem Ali İren. “Gürcistan Ulus İnşa Çabalarının Önünde Bir Engel: Cavaheti Ermenileri.” Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, C:5, S:2, Yıl:2013, 74.
• Komakhia, Mamuka. “Georgia’s Ethnic History and the Present Migration Processes.” Central Asia and the Caucasus, No. 1 (49), 2008: 160.
• Mkrtchian, Satenik. “Contemporary Armenian Community in Tbilisi.” Iran &the Caucasus, Vol.13, No.2 (2009): 299-300.
• Özkan, Selim Hilmi. “Osmanlı Devleti’nden Gürcistan’a Ermeni Göçü ve Tiflis’de Ermeni Faaliyetleri (1878-1915).” Yeni Türkiye, Sayı 62 (Eylül-Aralık 2014): 1801.
• Öztürk, Selim. “Çarlıkta Ruslaştırma Siyaseti ve Sovyet Sonrası Dönemde Ruslaştırmadan Geriye Dönüş Politikaları.” AVRASYA Uluslararası Araştırmaları Dergisi, Cilt 7, Sayı:16 (2019): 1104.
• Ponomareva, Elli. “Native Tbilisians or Diaspora: Negotiating The Status of Armenians in Tbilisi.” Proceedings of the Institute of Archaeology and Ethnography, Vol.2, 122-123.
• Tanrıverdi, Mustafa. “Ermenilerin Tiflis’teki Siyasi Faaliyetleri (1878-1914).” 19-20. Yüzyıllarda Türk-Ermeni İlişkileri-Kaynaşma-Kırgınlık-Ayrılık-Yeni Arayışlar, Cilt:2, (İstanbul 2015): 1154.
• Türker, Özgür. Soofizadeh, Abdolvahid. “Gürcistan’ın Rus Himayesine Girmesi ve Sonuçları: Georgiyevsk Antlaşması’ndan Ağa Muhammed Han’ın Tiflis Seferi’ne.” History Studies, Cilt 7, Sayı 3 (2015): 149-163.
• Shafiyev, Farid. The Russian-Soviet Resettlement Policies and Their Implications for Ethno-Territorial Conflicts in the South Caucasus. Carleton University: Ottawa, Unpublished Thesis, 2015.