TÜRK HALK ANLATILARINDA ERMENİ İMAJI

Year 2024, Issue: 50, 123 - 140, 09.12.2024

Adil Çelik

Abstract

Bu çalışma, Türk sözlü anlatı geleneğindeki efsane, destan, halk hikâyesi ve fıkralara Ermeni imajının nasıl yansıdığını incelemektedir. İmajlar stereotiplerden beslenmektedir. Bu açıdan folklorda imaj aramaya dönük bu çalışma, öncelikle stereotipler ve folklor arasındaki ilişkiyi açıklığa kavuşturmaktadır. Toplumsal kimliklerin inşasında “öteki” kavramının önemine değinerek Ermeni imajının folklor ve sözlü anlatılarda nasıl kalıplaştığının ortaya konulması hedeflenmektedir. Araştırmada, Ermeni imajının bağlantılı olduğu mekânlara, bu imajın bedensel niteliklerine ve davranış kalıplarına odaklanılmıştır. Taramalar sonucunda elde edilen veriler nitel veri analizine tabi tutulmuştur. Ulaşılan bulgular, sözel bellekteki Ermeni imajının, hem Türk toplumuna sergilemesi gereken davranış kalıplarını hatırlatan bir işlevle hem de ortak paylaşılmışlıkları andıran bir anlamla belirginleştiğini göstermektedir. Ermenilerin çeşitli mesleklerdeki becerilerinin toplumsal bellek içinde nasıl yer bulduğu da ortaya konulmuştur. Ayrıca, bir öteki olarak Ermeni imajının din ve ulus kimliği ile iç içe geçmiş bir kümenin değişkenlik potansiyeli barındıran bir alternatifi olarak kurgulandığı ortaya konmuştur. Sonuç olarak, Ermeni imajının, olumlu ve olumsuz nitelikleriyle Türk toplumsal belleğinde önemli bir yer tuttuğu söylenebilir.

Keywords

Ermeni imajı, sözlü anlatı, halk edebiyatı, stereotip

Armenian Image in Turkish Folk Narratives

Abstract

This study examines how the Armenian image is reflected in legends, epics, folk tales and jokes in the Turkish oral narrative tradition. Images are fed by stereotypes. In this respect, this study, which aims to search for images in folklore, primarily clarifies the relationship between stereotypes and folklore. By touching on the importance of the concept of "other" in the construction of social identities, it is aimed to reveal how the Armenian image is stereotyped in folklore and oral narratives. The research focused on the places with which the Armenian image is associated, the physical qualities and behavioral patterns of this image. The data obtained as a result of the scans were subjected to qualitative data analysis. The findings show that the Armenian image in oral memory has become clear both with a function that reminds the Turkish society of the behavioral patterns it should exhibit and with a meaning that resembles common shared values. It has also been revealed how the skills of Armenians in various professions found a place in social memory. In addition, it has been revealed that the image of Armenians as the other is constructed as an alternative of a cluster intertwined with religious and national identity, which has the potential for variability. As a result, it can be said that the Armenian image, with its positive and negative qualities, holds an important place in Turkish social memory.

Keywords

Armenian image, oral narrative, folk literature, stereotype

Ethical Statement

The study does not require ethics committee approval.

References

• Balcı, Dilara. Yeşilçam’da Öteki Olmak: Başlangıçtan Günümüze Türkiye Sinemasında Gayrimüslim Temsilleri. İstanbul: Kolektif Kitap, 2013.
• Berger, John. Ways of Seing. London: Penguin Classics, 2008.
• Boratav, Pertev Naili. Nasreddin Hoca. İstanbul: Kırmızı Yayınevi, 2006.
• Brachfeld, Oliver. Inferiority Feelings: In the Individual and the Group. London: Routledge, 2014.
• Çelik, Adil. Türk Anlatı Geleneğinde Stereotipler. An Unpublished Doctoral Thesis, Ankara: Gazi Üniversitesi, 2019. Debord, Guy. Society of the Spectacle. London: Rebel Press, 1992.
• Duymaz, Ali. Kerem ile Aslı Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001.
• Emeksiz, Abdülkadir. Bir İstanbul Kahramanı Bekri Mustafa (İnceleme - Metin), İstanbul: Mühür Kitaplığı, 2010.
• Ergun, Metin. Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1997.
• Ergüven, Mehmet. Görmece. İstanbul: Metis Yayınları, 1998.
• Helimoğlu Yavuz, Muhsine. Diyarbakır Efsaneleri. Ankara: Eğiten Kitap, 2013.
• Kaplan, Mehmet; Akalın, Mehmet; Bali, Muhan. Köroğlu Destanı (Anlatan Behçet Mahir). Ankara: Sevinç Matbaası, 1973,
• Kearney, Richard. Strangers, Gods and Monsters: Interpreting Otherness. London: Routledge, 2002.
• Millas, Herkül. Türk Romanı ve Öteki: Ulusal Kimlikte Yunan İmajı. İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları, 2000,
• Robbins, Vernon K., Melion, Walter S. and Jeal, Roy R. The Art of Visual Exegesis: Rhetoric, Texts, Images (Emory Studies in Early Christianity). Atlanta: SBL Press, 2017.
• Sakaoğlu, Saim. 101 Anadolu Efsanesi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.
• Sayın, Zeynep. İmgenin Pronografisi. İstanbul: Metis Yayınevi, 2003.
• Ulağlı, Serhat. İmgebilim: Ötekinin Bilimine Giriş. Ankara: Sinemis Yayınları, 2006.
• Utley, Francess Lee. “Folk Literature: An Operational Definition”, The Study of Folklore (ed: Alan Dundes). Englewood Cliffs: Prentice-Hall, 1965.
• Yıldırım, Dursun. Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları. Ankara: Akçağ Yayınları, 1999.
• Yücel, Halime. İmgeden Yoruma. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2013.