Benâî ve Mûsikî Risalesinde Makâm Kavramı

Year 2016, Volume: 4 Issue: 1, 1142 - 1152, 15.04.2016

Gamze Köprülü

Abstract

15. yüzyıl için tarihi kaynak özelliği taşıyan Mûsikî Risâlesi Herat Türklerinden olan Benâî

tarafından h.888/ m. 1483 yılında Farsça olarak kaleme alınan ve Türk mûsikîsi konularını işleyen

bir nazariyat kitabıdır. Benâî eserinde tel bölünmeleri, makâm (devirler), âvâzeleri, şu’beler başta

olmak üzere birçok nazariyat konusuna yer vermiştir. Çalışmada esas aldığımız konu risâle

içerisinde yer alan makâmlar konusudur. Benâî eserinde meşhur on iki devir üzerinde durmuştur.

Bu devirleri özel daireler yerine kendi hazırladığı bir tablo üzerinde ebced sembolleri ile

göstermeyi tercih etmiş ve tabaka birleşimleri ile açıklamıştır. Bu on iki devri anlatırken önce

müellifin verdiği şekil ile ardından konunun daha rahat anlaşılması için Arel- Ezgi-Uzdilek

nazariyatı üzerinden gösterdik. Safiyyüddîn-i Urmevî, Abdülkâdir Merâgî ve Alişah b. Hacı Büke

gibi önemli isimleri eseri içerisinde zikreden ve referans olarak kullanan Benâî için sistemci

okulun takipçileri arasında olduğunu söyleyebiliriz. Çalışmadaki amacımız, tarihi kaynak niteliği

taşıyan bu eseri araştırmacılara tanıtarak mûsikî literatürüne kazandırmaktır.

Keywords

Müzikoloji, Benâî, Risâle, 15.yy., Devir, Makâm

References

• Arat, R. R. (2000). Baburnâme, Ankara, ISBN: 975-17-2404-X: Sera Ofset Matbaa. Arel, H. S. (1968). Türk Mûsikîsi Nazariyatı Dersleri, İstanbul, İleri Türk Musikisi Konservatuvarı Yayınları:2. Benâî, (888). Mûsikî Risâlesi, Tahran Merkez Neşr-i Danişgâhı, Tahran. Güray, C. (2012). Bin Yılın Mirası Makâmı Var Eden Döngü: Edvâr Geleneği, İstanbul, ISBN: 9786054518166: Pan Yayınevi. Kaçar, G. Y. (2012). Türk Mûsikîsi Rehberi, Ankara, ISBN: 978-605-5985-41-7: Maya Akademi. Özkan, İ. H. (2006). Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, (3. Baskı), İstanbul, ISBN: 975-437- 017-6: Ötüken Neşriyat. Şahin, M. (2013). Orta Çağda Herât Bölgesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat. Şahin, M. (2013). Timur İmp. Müzik Eğlence Kültürü ve Yetişen Ünlü Müzisyenler, Hıstory Studıes Internatıonal Journal Of Hıstory, 5/2, s.430. Uslu, R. (1997). Herat Tarihi, İstanbul, (Fotokopi nüshadır).