“Piyasa”da yaşayan eski bir peşrev: Kanbos Nazîresi

Year 2019, Volume: 7 Issue: 2, 2212 - 2233, 19.11.2019

Mehmet Uğur Ekinci

https://doi.org/10.12975/pp2212-2233

Abstract

Bu makalede hâlen Uşşâk makamındaki en bilinen peşrevlerden biri olan “Kanbos Nazîresi” adlı eser incelenmektedir. Söz konusu eser, asgari 250 senelik bir geçmişe sahip olmasına rağmen 20. yüzyıl başlarından bu yana klasik repertuarlarda değil, “piyasa müziği” olarak nitelendirilen fasıllarda kendine yer bulmaktadır. “Piyasa tavrı” kavramının henüz mevcut olmadığı bir dönemde ve klasik bir formda bestelenmiş olan bir eserin klasik repertuarın dışında düşünülmesi olağandışı bir durumdur. Bu özelliği bakımından bir “aykırı vaka” olarak ele alınabilecek bu peşrevin tarihsel serüveni çeşitli birincil kaynaklar üzerinden incelenerek Osmanlı-Türk müziğinin aktarımı ve icrâ tavırları hakkında bazı sonuçlara ulaşılmıştır. Ulaşılan sonuçlar, “klasik tavır” ile “piyasa tavrı” arasındaki kategorik ayrımın sorgulanmasını sağlamakta, bu tavırlar arasındaki ortaklık ve farklılıkların daha iyi anlaşılması için bazı ipuçları sunmakta ve bir müzik eserinin herhangi bir çevrede neden rağbet görüp görmediği sorusunun genel ve rasyonel bir cevabının kolaylıkla bulunamayacağını ortaya koymaktadır.

Keywords

osmanlı-türk müziği, piyasa, tavır, icra, aktarım

References

• Arel, H.S. (1951). Musiki eserleri nasıl bozulur, Musiki Mecmuası, 38, 4-5, 24.
• Ayas, G. (2014). Mûsiki inkılâbı’nın sosyolojisi: Klasik Türk müziği geleneğinde süreklilik ve değişim. İstanbul: Doğu.
• Behar, C. (1998). Aşk olmayınca meşk olmaz: Geleneksel Osmanlı/Türk müziğinde öğretim ve intikal. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Borrel, E. (1922). La musique turque. Revue de Musicologie, 3(4), 149-161.
• Cantimir, D [Kantemiroğlu]. (1743). Histoire de l’empire othoman: où se voyent les causes de son aggrandissement et de sa decadence (M. de Joncquieres, çev.). 4 cilt. Paris: Chez Louis-Etienne Ganeau.
• Corpus Musicae Ottomanicae. (t.y.). Tatar. Erişim Adresi: http://www.quellen-perspectivia.de/en/cmo/pp-03924793-5 Dârü’l-Elhân Külliyâtı. (yak.1926). İstanbul: (y.y.).
• Çelebi, A.H. (1941). Todi musikisi, Yeni Adam, 360, 4-5.
• Ezgi, S. (1933-1953), Nazari, ameli Türk musikisi. 5 cilt. İstanbul: (muhtelif). Gâlib Necîb. (1920, 15 Mayıs). Üslûb-ı mahsûsı ha’iz şarkılar 3. Âlem-i Musîkî, 16, 124-126.
• Ekinci M.U. (2016). Kevserî mecmûası: 18. yüzyıl saz müziği külliyatı. İstanbul: Pan Yayıncılık ve OMAR.
• Ekinci M.U. (2017). Not just any usul: Semai in pre-nineteenth-century performance practice. R. Harris ve M. Stokes (Ed.), Theory and Practice in the Music of the Islamic World: Essays in Honour of Owen Wright (s. 42-72) içinde. Londra ve New York: Routledge.
• İstanbul Konservatuarı. (1934-1939). Türk Musikisi Klasiklerinden Mevlevi Ayinleri. 18 cilt. İstanbul: (muhtelif).
• Kantemiroğlu [Cantemir, D]. (yak.1700). Kitâbu ilmi’l-mûsîkî alâ vechi’l-hurûfât [Edvâr]. 2 cilt birlikte. İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi, Yazmalar, no. 100.
• Kevserî Mustafa. (yak. 1720-1760). [Kevserî Mecmûası]. Milli Kütüphane, M1T994 A 4941 (mikrofilm).
• Molnar, G. (1967). Deviant case analysis in social science. Politics 2(1), 1-11.
• Nişanyan Sözlük. (t.y.). Piyasa. Erişim Adresi: https://www.nisanyansozluk.com/?k=piyasa
• Olley, J. (2017a). Writing music in nineteenth-century Istanbul: Ottoman Armenians and the invention of Hampartsum notation (Doktora tezi). King’s College, Londra.
• Olley, J. (2017b). Towards a new theory of historical change in the Ottoman instrumental repertoire. R. Harris ve M. Stokes (Ed.), Theory and Practice in the Music of the Islamic World: Essays in Honour of Owen Wright (s. 22-41) içinde. Londra ve New York: Routledge.
• Oransay, G. (1964). Die traditionelle türkische Kunstmusik. Ankara: Küğ.
• Oransay, G. (1966). Die melodische Linie und der Begriff Makam der traditionellen türkischen Kunstmusik vom 15. bis zum 19. Jahrhundert. Ankara: Küğ.
• Oransay, G. (1973). Cumhuriyetin ilk elli yılında geleneksel sanat musikimiz. 50. yıl (s. 227-271) içinde. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Öğütle, V. S ve Etil, H. (2009). Geçiş sürecinde yiten musiki: sosyal dönüşüm ve Osmanlı-Türk musikisinden varoluşsal profiller. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7(14), 417-454.
• Öney, C. (1961). Ankara radyosunda Türk müziği. Musiki Mecmuası, 161, 148-149.
• Öztuna, Y. (1974). Türk musikisi ansiklopedisi. 2 cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Paçacı, G. (2010). Osmanlı müziğini okumak: Neşriyât-ı musıkî. İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Raûf Yektâ. (1899, 24 Kasım). İnce saz takımlarımız. İkdâm, s. 1937.
• Raûf Yektâ. (1926a, 26 Mart). Darü’l-Elhân’ın ramazan konserleri. Vakit, s.4. Raûf Yektâ. (1926b, 9 Nisan). Darü’l-Elhân’ın üçüncü konseri. Vakit, s. 4.
• Raûf Yektâ. (1926c, 9 Ekim). Nâmık İsmâil Beğe cevâb. Vakit, s. 2.
• TRT. (1996-1999). Türk sanat müziği seçme eserler. 2 cilt. Ankara: TRT Müzik Dairesi Başkanlığı Yayınları.
• Wright, O. (1988). Aspects of historical change in the Turkish classical repertoire. Musica Asiatica, 5, 1-108.
• Wright, O. (2000). Demetrius Cantemir: The collection of notations volume 2 commentary. Aldershot: Ashgate.
• Wright, O. (2007). Mais qui était ‘le compositeur du péchrev dans le makam nihavend’? Studii Şi Cercet. Ist. Art., Teatru, Muzică, Cinematografie, serie nouă, 1(45), 3-44.