AB REKABET HUKUKUNDA TAZMİNAT DAVALARINA YÖNELİK REFORM ÇALIŞMALARI VE TÜRK HUKUKU BAKIMINDAN “DE LEGE FERENDA” DÜŞÜNCELER

Yıl 2009, Sayı: 37, 81 - 138, 01.03.2009

Ayhan Kortunay

Öz

Avrupa Birliği Anlaşması’nda rekabet normlarının ihlaline dayalıtazminat sorumluluğuna ilişkin özel bir düzenleme bulunmamaktadır.Zarar görenler tazminat taleplerini ulusal mahkemeler önünde ve üyedevletlerin iç hukuk hükümleri çerçevesinde ileri sürebilmektedirlerAncak, üye devletlerin ulusal hukuklarının farklı olması ve birçoğununtazminat davalarını etkin kılan yeterli düzenlemeler içermemesi, rekabetinkorunmasında tazminat davalarından beklenen yararın sağlanamamasınaneden olmaktadır. Bu durum AB rekabet hukukunda özel hukukyaptırımlarının private enforcement , özellikle de tazminat davalarınınyaygınlaştırılması ve daha etkin hale getirilmesi ihtiyacını beraberindegetirmiştir.Bu amaçla AB Komisyonu tarafından başlatılan reform çalışmalarıTazminat Davalarına İlişkin Beyaz Kitap’ın yayınlanmasıyla önemli biraşamaya ulaşmıştır. Beyaz Kitap’ta yer alan önerilerle amaçlanan,rekabet ihlallerinden zarar görenlerin tazminat davası açmalarınınönündeki engellerin kaldırılması, böylece zarar görenlerin zararlarınıntam olarak giderilmesi ve ihlaller üzerinde caydırıcılığın sağlanmasıdır.Bu yapılırken, AB hukuk kültürü ve geleneğine uygun tedbirlere yerverilmeye çalışıldığı görülmektedir. Beyaz Kitap’taki önerilerin hayatageçirilmesi halinde, AB rekabet hukukunda tazminat davaları alanındayeni ve özgün bir sistemin oluşacağını söylemek mümkündür.Hukukumuzda, rekabet ihlaline dayalı tazminat talepleri 4054 SayılıRekabetin Korunması Hakkında Kanun madde 57 ve devamındadüzenlenmiştir. Söz konusu Kanun “üç kat tazminat” ve “ispat kolaylığı”gibi davacılar lehine bir takım düzenlemeler içermektedir. Ancak,bunların tazminat davalarını yaygın ve etkin kılmada tek başına yeterliolduğunu söylemek güçtür. Tasarı ile getirilmek istenen düzenlemeler ise,pişmanlık programından yararlanan teşebbüsler bakımından üç kattazminat sorumluluğunun kaldırılması ve ihlalin Rekabet Kurumutarafından incelenmekte olmasının adliye mahkemesince bekletici meselesayabilmesi ile sınırlıdır. Tazminat taleplerinin ileri sürülmesininönündeki engelleri kaldırıcı asli mekanizmalara örneğin, yargılamagiderlerinin indirilmesi, Kurul kararlarının bağlayıcılığı, sınıf davalarıgibi gerek pozitif hukukumuzda, gerekse Tasarı’da yer verilmediğigörülmektedir. Bu alanda yapılacak düzenlemeler, Türk rekabetnormlarının AB hukukuyla uyumlu hale gelmesinin ötesinde, tazminatdavalarını rekabet ihlalleriyle mücadelede etkin bir araç haline getirmesibakımından son derece önemlidir

Anahtar Kelimeler

AB Rekabet Hukuku, Tazminat Davaları, Reform

REFORM STUDIES RELATED WITH ACTIONS FOR DAMAGE IN EU COMPETITION LAW AND “DE LEGE FERENDA” THOUGHTS IN TERMS OF TURKISH LAW

Öz

There is no specific provision in the Treaty on European Union regardingthe liability for compensation for the breach of the antitrust rules. Thosewho have been damaged should put their damage claims forward beforethe national courts with the framework of member states’ law system.However, some reasons as the differentiation of national law systems ofthe member states and that the law systems of member states are nothaving the adequate regulations cause that the expected benefits not toemerge. Therefore, there exists an urgent need to spread the claimsdamages and make them effective regarding private enforcements in EUCompetition Law.For this aim, the reform actions commenced by the EU Commission havereached to a certain point with the White Paper on Damages Actions beenpublished. What is aimed with the proposals of white paper is to smooththe way before the damage claims for those who have been damaged dueto breach of competition. Moreover, those proposals embedded in thewhite paper are also aim to provide deterrence over the breaches. It isobvious that these steps are taken with some care in order to ensure theconvenience with the EU law culture and tradition. It is possible to saythat there will emerge an original and new system in the damage claimspart of the EU competition law if the proposals in white paper to be putinto practice.Damage claims based on the competition infringement in our law areregulated in 4054 Numbered Law on Protection of Competition, articleno. 57 and following articles. Aforementioned Law contains someregulations in favor of plaintiffs such as “treble damage” and “easinessof evidence”. However, it is difficult to state that these are solelysufficient to generalize and to activate actions of damage. Regulations,which are demanded to be enacted with draft, are limited to cancellationof treble damage responsibility in terms of attempts, which are benefittedfrom repentance program and that inspection of infringement byCompetition Institution is deemed as prejudicial issue by general court. Itis seen that it is not given place to actual mechanisms, removinghindrances in front of allegation of damage claims for example,reduction of litigation costs, binding effect of Board resolutions, classlawsuits etc. both in our positive law and also in the Draft. Regulationsto be made in this field are extremely important in terms of becomingactions for damage as an active instrument for struggle with competitioninfringements beyond harmonization of Turkish competition norms withEU law

Kaynakça

• AKINCI, A. (2001), Rekabetin Yatay Kısıtlanması, Rekabet Kurumu Lisansüstü Tez Serisi No: 5, Ankara.
• AKSOY, M. N. (2004), Rekabetin Korunması Hakkında Kanuna Aykırılığın Özel Hukuk Alanındaki Sonuçları, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezi, Ankara.
• ALANGOYA, Y. (1999), Medeni Usul Hukukunda Dava Ortaklığı (Tarafların Taaddüdü), İstanbul (1965 Tıpkı Basım).
• ALEXANDER, C. (2007), “Die zivilrechtlichen Ansprüche im Kartellrecht nach der 7. GWB-Novelle- Ein Überblick”, Juristische Schulung, Heft: 2, s.109-114.
• ARKAN, S. (2001), Ticari İşletme Hukuku, Ankara.
• ASHURST REPORT (2004), Study on the conditions of claims for damages in case of infringement of EC competition rules, Comparative Report, Ashurst, Brussels.
• ASLAN, İ. Y. (2005), Rekabet Hukuku, Ankara.
• BADUR, E. (2001), Türk Rekabet Hukukunda Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşmalar (Uyumlu Eylem ve Kararlar), Ankara.
• BAUR, J. (1988), “Schadenersatz- und Unterlassungsansprüche bei Verstössen gegen Kartellvorschriften des EWG Vertrages”, Europarecht, s. 257-273.
• BECHTOLD, R. ve O. Otting (2006), Kartellgesetz, Gesetz gegen Wettbewerbsbeschränkungen, Kommentar, München.
• BORNKAMM, J. ve M. BECKER (2005), “Die privatrechtliche Durchsetzung des Kartellverbots nach der Modernisierung des EG- Kartellrechts”, Zeitschrift für Wettbewerbsrecht, Heft: 3, s.213-236.
• BUNDESKARTELLAMT (2005), Private Kartellrechtsdurchsetzung- Stand, Probleme, Perspektiven
• http://www.bundeskartellamt.de/wDeutsch/download/pdf/Diskussionsbeitr aege/05_Proftag.pdf, Erişim Tarihi: 29.12.2008.
• BUNDESMINISTERIUM FÜR SOZIALE SICHERHEIT, GENERATIONEN UND KONSUMENTENSCHUTZ (2006), Stellungnahme zum Grünbuch der Kommission zu Schadenersatzklagen wegen Verletzung des EU-Wettbewerbsrechts
• http://www.ec.europa.eu/comm/competition/antitrust/actionsdamages/files _green_paper_comments/bundesministerium_fur_ssgk_de.pdf
• Erişim Tarihi: 02.01.2009.
• BUNDESMINISTERIUM FÜR WIRTSCHAFT UND TECHNOLOGIE/ BUNDESKARTELLAMT (2006), Stellungnahme zum Grünbuch der Kommission zu Schadenersatzklagen wegen Verletzung des EU- Wettbewerbsrechts
• http://ec.europa.eu/comm/competition/antitrust/actionsdamages/files_gree n_paper_comments/bundesministerium_fur_wtb_de.pdf, Erişim Tarihi: 03.01.2009.
• BUNDESVERBAND DER DEUTSCHEN INDUSTRIE E.V. (2006), Stellungnahme zum Grünbuch der Kommission zu Schadenersatzklagen wegen Verletzung des EU-Wettbewerbsrechts
• http://ec.europa.eu/comm/competition/antitrust/actionsdamages/files_gree n_paper_comments/bdi.pdf, Erişim Tarihi: 03.01.2009.
• DEUTSCHER INDUSTRIE- UND HANDELSKAMMERTAG (2006), Stellungnahme zum Grünbuch der Kommission zu Schadenersatzklagen wegen Verletzung des EU-Wettbewerbsrechts
• http://www.dihk.de/inhalt/themen/rechtundfairplay/stellungnahmen/schade nersatz_wettbewerb.pdf, Erişim Tarihi: 05.01.2009.
• DIEMER, C. (2006), “The Green Paper on Damages Actions for Breach of the EC Antitrust Rules”, European Competition Law Review, Vol: 27, No: 6, s.309-316.
• ERDEM, H. E. (2007), 1/2003 Sayılı Konsey Tüzüğü ve Türk Rekabet Hukukuna Etkileri, Rekabet Hukuku İle İlgili Makaleler, İstanbul.
• EROĞLU, S. (2000), Rekabet Hukukunda Bilgisayar Programlarının Korunması, İstanbul.
• GÜVEN, P. (2008), Rekabet Hukuku, Ankara.
• HAMMER, J. (2004), “Die Durchsetzung der EG-Wettbewerbsregeln im Rahmen der VO 1/2003”, ERA-Forum, Vol. 5, No: 1, s.7-26.
• HEINE-MERNIK, R. (2002), Die Entwicklung eines autonomen europäischen Kartelldeliktsrechts, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Universität Bremen, Bremen.
• HÖLZEL, N. (2007), Kartellrechtlicher Individualrechtsschutz im Umbruch – Neue Impulse durch Grünbuch und Zementkartell, Beiträge zum Transnationalen Wirtschaftsrecht, Heft: 65, Halle.
• İKİZLER, M. (2005), Rekabet Hukukunda Uyumlu Eylemler, Ankara.
• İNAN, N. (1999), “Rekabet Hukukunun Diğer Disiplinlerle İlişkisi”, Rekabet Kurumu Perşembe Konferansları, Ankara.
• İNAN, N. (2004), “4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun Özel Hukuka İlişkin Hükümlerine Eleştirisel Bir Bakış”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu-II, Kayseri.
• KOCAER, Ş. (2005), Kartellerle Mücadelede Pişmanlık Programlarının Uygulanması, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezi, Ankara.
• KURU, B. (2006), Medeni Usul Hukuku, Ankara.
• LANGEN, E. ve H. J. BUNTE (2007), Kommentar zum deutschen und europäischen Kartellrecht, Band 1, Luchterhand.
• LOEWENHEIM, U., K. M. MEESSEN ve A. RİESENKAMPFF (2006), Kartellrecht, Band 2: GWB Kommentar, München.
• LÜBBİG, T. ve M. LE BELL (2006), “Reform des Zivilprozesses in Kartellsachen”, Wettbewerb in Recht und Praxis, s.1209-1216.
• ÖZSUNAY, E. (2005), “Rekabet Kısıtlamalarının Özel Hukuk Alanındaki Sonuçları”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu-III, Kayseri.
• ÖZSUNAY, E. (2006), “ABD ve Kartel Hukuklarında Pişmanlık Programları ve Türk Rekabet Hukuku Üzerine Düşünceler”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu-IV, Kayseri.
• PEKCANITEZ, H., O.ATALAY ve M.ÖZEKES (2006), Medeni Usul Hukuku, Ankara.
• RÖHLING, A. (2006), “Die passing-on defence im deutschen Recht unter Berücksichtigung des europäischen, US-amerikanischen und britischen Rechts”, Festschrift für Ulrich Huber zum siebzigsten Geburtstag, Tübingen.
• SANLI, K. C. (2003), “Türk Rekabet Hukukunda Haksız Fiil Sorumluluğu”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu-I, Kayseri.
• SAYHAN, İ. (2005), “Rekabet Hukukunda Tazminat Sorumluluğu Bakımından Hukuka Aykırılık Unsuru ve Sorumluluğun Sınırı”, Ankara Barosu Fikri Mülkiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi, Cilt 5, Sayı 3, 2005, s.29-61.
• SCHRÖTER, H., H. VON DER GROEBEN ve J. SCHWARZE (2003), Kommentar zum Vertrag über die Europäische Union und zur Gründung der Europäischen Gemeinschaft, Baden-Baden.
• SEITZ, C. (2006), “Kommentar zum Urteil des EuGH Rs. C-295/04, Vincenzo Manfredi u.a./Lloyd Adriatico Assicurazioni SpA u.a.”, Europäisches Wirtscafts- und Steuerrecht, s.416-418.
• STOCKENHUBER, P. ve R.WITTMANN (2007), “Private enforcement” jetzt auch in der österreichischen Kartellrechtpraxis?”, Wohnrechtliche Blätter, s.330-336.
• TAŞKIN, A. (2000), “Noterlik İşlemlerinde Adlî Yardım Hükümlerinin Uygulanması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 49, Sayı 1-4, s.117-136.
• TEKİNALP, Ü. (2005), “Rekabet Sınırlamaları ve Hakim Durumun Kötüye Kullanılması Yasağına Aykırılığın Özel Hukuka İlişkin Sonuçları”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu-III, Kayseri.
• TOPÇUOĞLU, M. (2001), Rekabeti Kısıtlayan Teşebbüsler Arası İşbirliği Davranışları ve Hukuki Sonuçları, Ankara.
• ULUKAPI, Ö. (1991), Medeni Usul Hukukunda Dava Arkadaşlığı, Konya.
• WAGNER, G. (2007), “Schadenersatz bei Kartelldelikten”, German Working Papers in Law and Economics, Vol. 2007, Paper 18, s.1-41.
• WEITBRECHT, A. (2003), “Das neue EG-Kartellverfahrensrecht”, Europäische Zeitschrift für Wirtschaftsrecht, s.69-73.
• WISSENBACH, K. (2006), Schadenersatzklagen gegen Kartellmitglider – Offene Fragen nach der 7. Novellierung des GWB, Beiträge zum Transnationalen Wirtschaftsrecht, Heft: 60, Halle.
• ZENTRALE ZUR BEKÄMPFUNG UNLAUTEREN WETTBEWERBS
• E.V. FRANKFURT AM MAIN (2006), Stellungnahme zum Grünbuch der Kommission zu Schadenersatzklagen wegen Verletzung des EU- Wettbewerbsrechts
• http://www.wettbewerbszentrale.de/media/getlivedoc.aspx?id=1264
• Erişim Tarihi: 05.01.2009.
• ZIRNGIBL, E. (2006), Kollektiver Rechtsschutz im Zivilprozess in den USA und Deutschland, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Universität Augsburg, München.