Sosyal Uyum ile Psikolojik Belirti Arasındaki İlişkide Sosyal Yetkinlik İnancının Aracılık Rolü

Year 2018, Volume: 6 Issue: 1, 371 - 392, 01.01.2018

Öner Çelikkaleli Mim Sertaç Tümtaş

Abstract

Ruh sağlığı ve ruh sağlığını etkileyen psikolojik faktörler psikoloji bilimiyle ilgili araştırma yapan bilim insanlarının merak konusu olmuştur. Bu çerçevede çalışmanın amacı, üniversiteye yeni başlayan öğrencilerin psikolojik belirtileri ile sosyal uyumları arasındaki ilişkide sosyal yetkinlik inancının aracılık rolü üstlenip üstlenmediğini ortaya koymaktır. Bu amaçla, üniversite 1.sınıfa devam eden 318 218 kadın, 100 erkek öğrencisinden veri toplanmıştır. Araştırmanın verileri “Üniversite Yaşam Ölçeği”, “Ergenler için Yetkinlik Beklentisi Ölçeği’nin Sosyal Yetkinlik Beklentisi alt Ölçeği” ve “Kısa Semptom Envanteri” kullanılmıştır. Verilerin analizinde korelasyon ve aşamalı çoklu regresyon analizinden yararlanılmıştır. Analizler sonucunda elde edilen bulgular, sosyal uyum ve sosyal yetkinlik inancı ile psikolojik belirti puanları arasında negatif yönde anlamlı ilişkiler elde edilmiştir. Diğer taraftan, sosyal yetkinlik inancı ile sosyal uyum arasında pozitif yönde anlamlı ilişki elde edilmiştir. Ayrıca, sosyal yetkinlik inancının sosyal uyum ile psikolojik belirti arasındaki ilişkide tam aracı rolü üstlendiği görülmüştür. Bulgular literatür ışığında tartışılmış, yorumlanmış ve önerilerde bulunulmuştur

Keywords

Sosyal Uyum Sosyal Yetkinlik İnancı Psikolojik Belirtiler Aracılık Rolü

The Mediation Role Of Social Self-Efficacy Belief In Relation Between Social Adjustment And Psychological Symptoms

Abstract

Psychological factors affecting mental health and mental health have been the subject of curiosity among scientists conducting research on psychology. The purpose of this study is to determine whether social self-efficacy belief plays mediation role in relation between the social adjustment and the psychological symptom of university students. For this purpose, data were collected from 318 218 female, 100 male university 1st year students. The University Life Scale, Selfefficacy Expectancy Scale for the Adolescents and the Psychological Symptom Inventory were used as data collection tools. Correlation analysis and stepwise multiple regression analysis were used in the analysis of the data. According to the findings, there was a significant negative correlation between social adjustment, social competence beliefs and psychological symptom scores. On the other hand, there is a significant positive relationship between social self-efficacy belief and social adjustment. In addition, social self-efficacy belief has been shown to play a role as a full mediation between social adjustment and psychological symptom. Findings were discussed, interpreted and suggested in the light of the literature.

Keywords

Social Adjustment Social Self-Efficacy Belief Psychological Symptom Mediation Role

References

• Adler, A. (2009). Bireysel psikoloji (Çev. A. Kılıçlıoğlu). İstanbul: Say Yayınları
• Akdoğan, R. (2012). Adleryan yaklaşıma dayalı grupla psikolojik danışmanın üniversite öğrencilerinin yetersizlik duygusu ve psikolojik belirti düzeylerine etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Akıncı, G. (2007). Engelli çocuğa sahip olan ve olmayan babaların aile işlevlerini algılamaları ile sosyal uyum düzeylerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Aktaş, Y. (1997). Üniversite öğrencilerinin uyum düzeylerinin incelenmesi: Uzunlamasına bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(13), 107-110.
• Aladağ, M., Kağnıcı, D. Y., Tuna, M. E. & Tezer, E. (2003). Üniversite Yaşam Ölçeği: Ölçek geliştirme ve yapı geçerliği üzerine bir çalışma. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi,20(2), 41-47.
• Ayhan, F. (2005). Ege üniversitesi öğrencilerinin üniversiteye uyum düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi İzmir.
• Baker, Ö. E., Özgülük, S. B., Turan, N. & Danışık, N. D. (2009). Ergenlerde görülen psikolojik belirtilerin yordayıcıları olarak ruminasyon ve öfke/öfke ifade tarzları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(32), 45-53.
• Bakırcıoğlu, R. (2002). Çocuk ruh sağlığı ve uyum bozuklukları. Ankara: Anı Yayıncılık
• Balabanlı, F. (1990). Öğretmen liselerinde okuyan öğrencilerin kişisel ve sosyal uyum düzeylerini etkileyen bazı etmenler (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Ballabio, M., Griffiths, M. D., Urbán, R., Quartiroli, A., Demetrovics, Z. & Király, O. (2017). Do gaming motives mediate between psychiatric symptoms and problematic gaming? An empirical survey study. Addiction Research & Theory, 1-11.
• Baltas, A. & Baltas, Z. (2008). Stres ve başa çıkma yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84 (2), 191 - 215.
• Bandura, A. (1982). Self-efficacy mechanism in human agency. American Psychologist, 37(2), 122-147.
• Bandura, A. (1986). Social foundation of throught and action: A Social Theory. Englewood Cliffs, Nj: Prentice Hall
• Bandura, A. (1989) Human agency in social cognitive theory. American Psychologist, 44(9), 1175-1184.
• Bandura, A. (1989). Regulation of cognitive process through perceived self-efficacy. Developmental Psychology, 25 (5), 729-735.
• Bandura, A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational Psychologist, 28(2), 117-148.
• Bandura, A. (1994). Self-efficacy. In V. S. Ramachaudran (Ed.), Encyclopedia of human behavior (Vol. 4, pp. 71-81). New York: Academic Press. (Reprinted in H. Friedman [Ed.], Encyclopedia of mental health. San Diego: Academic Press, 1998)
• Bandura, A. (1995). Self-efficacy in changing societies. In A. Bandura (ed.) Exercise of personal and collective efficacy in changing societies (pp. 1–45). New York: Cambridge University Pres
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: W. H. Freeman and Company
• Bandura, A. (2006). Adolescent development from an agentic perpective. In F. Pajares & T. Urdan (Eds.), Self-efficacy beliefs of adolescence (pp. 1–43). Information Age Publishing, Greenwich, CT.
• Bandura, A., Pastorelli, C., Barbaranelli, C. & Caprara, G. V. (1999). Self-efficacy pathways to childhood depression. Journal of Personality and social Psychology, 76(2), 258-269.
• Barlas, G. Ü., Karaca, S., Onan, N. & Işıl, Ö. (2010). Üniversite sınavına hazırlanan bir grup öğrencinin kendilik algıları ve ruhsal belirtileri arasındaki ilişki. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 1(1), 18-24.
• Baron, R. M. & Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinctionin social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51 (6), 1173-1182.
• Batigün, A. D. & Büyükşahin, A. (2008). Aleksitimi: Psikolojik belirtiler ve bağlanma stilleri. Klinik Psikiyatri Dergisi, 11(3), 105-114.
• Batıgün, A. D. & Kılıç, N. (2011). İnternet bağımlılığı ile kişilik özellikleri, sosyal destek, psikolojik belirtiler ve bazı sosyo-demografik değişkenler arasındaki ilişkiler. Türk Psikoloji Dergisi, 26(67), 1-10.
• Bayram, L. (2013). Düzenli spor yapmanın ıslahevlerindeki çocuk ve gençlerin sosyal uyum ve iletişim becerileri üzerindeki etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Blake, T. R. & Rust, J. O. (2002). Self-esteem and self-efficacy of college students with disabilities. College Student Journal, 36(2), 214-222.
• Brooks, J. H., & Dubois, D. L. (1995). Individual and environmental predictors of adjustment during the first year of college. Journal of College Student Development, 36 (4), 347-360.
• Can, G. (1986). Lise öğrencilerinin benlik tasarımı düzeylerini etkileyen bazı etmenler. (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Çelikkaleli, Ö. (2010). Ergenlerin yetkinlik inançları ile depresyon, benlik saygısı, iç- dış kontrol odağı, sürekli öfke ve öfke ifade biçimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Mersin Üniversitesin, Mersin.
• Çelikkaleli, Ö., Gündoğdu. M. & Kıran-Esen, B. (2006). Ergenlerde Yetkinlik Beklentisi Ölçeği: Türkçe uyarlamasının geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), 25, 62-72.
• Çetin, F., Bilbay, A. A. & Kaymak, D. A. (2003). Araştırmadan uygulamaya çocuklarda sosyal beceriler. İstanbul: Epsilon Yayınevi
• Ceyhan, A. A. (2006). An investigatıon of adjustment levels of Turkish university students with respect to perceived communication skill levels. Social Behavior and Personality, 34 (4), 367-380.
• Chemers, M. M., Hu, L. T. & Garcia, B. F. (2001). Academic self-efficacy and first year college student performance and adjustment. Journal of Educational Psychology, 93(1), 55-64.
• Clickeman, S. M. (2007). Social competence in children. USA: Springer US.
• Cohen, L.,Manion, L. & Morrison, K. (2000). Research methods in education (5th ed.). London New York: Routledge Falmer
• Coleman, P. K. ( 2003). Perceptions of parent-child attachment, social self-efficac yand peer relationships in middle childhood. Infantand Child Development, 12, 351-368.
• Connoly, J. (1989). Social self-efficacy in adolescence: Relations with self-concept, social- adjusment and mental health. Canadian Journal of Behavior Science Review, 21(3), 258-269.
• Dağ, İ. (1990). Kontrol odağı, stresle başa çıkma stratejileri ve psikolojik belirti gösterme ilişkileri (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Dağ, İ. (1991). Belirti Tarama Listesi’nin (SCL-90-R) üniversite öğrencileri için güvenirliği ve geçerliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 2(1), 5-12.
• Daniels, J. A. & Larson, L. M. (2001). The impact of performance feedback on counseling selfefficacy and counselor anxiety. Counselor Education & Supervision. 41, 120-130.
• Duru, E. (2008). Üniversiteye uyum sürecinde yalnızlığı yordamada sosyal destek ve sosyal bağlılığın doğrudan ve dolaylı rolleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 3, 13- 24.
• Duru, P., Ocaktan, M. E., Çelen, Ü. & Örsal, Ö. (2017). The effect of workplace bullying perception on psychological symptoms: a structural equation approach. Safety and Health at Work (baskıda)
• Dusek, J. B. (1987). Adolescent development and behavior. Prentice-Hall, Inc, USA.
• Düzgün, Ş. (2003). Öğrencilerin psikolojik belirtileri ile ana-baba tutumları arasındaki ilişkiler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1-2), 149-162.
• Elkin, F. (1995). Çocuk ve toplum, çocuğun toplumsallaşması. Ankara: Gündoğan Yayınları
• Erden, M. & Akman, A. (2000). Eğitim psikolojisi gelişim öğrenme öğretme. Ankara: Arkadaş Yayınevi
• Erdoğan, S., Şanlı, H. S., & Bekir, H. Ş. (2005). Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğrencilerinin üniversite yaşamına uyum durumları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 13 (2), 479- 496.
• Ergin, B. E., & Dağ, İ. (2013). Kişilerarası problem çözme davranışları, yetişkinlerdeki bağlanma yönelimleri ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkiler. Anatolian Journal of Psychiatry, 14(1), 36-45.
• Erözkan, A. (2013). The effect of communication skills and ınterpersonal problem solving skills on social self-efficacy. Educational Sciences: Theory and Practice, 13(2), 739-745.
• Fisher, S., & Hood, B. (1987). The stress of the transition to university: A longitudinal study of psychological disturbance absent-mindedness and vulnerability to homesickness, British Journal of Psychology, 78 (4), 425ı441.
• Fordham, F. (1966). An introduction to Jung’s psychology (Çev. A. Yalçıner). İstanbul: Say Yayınları
• Fromm, E. (1947). Man for himself (Çev. N. Arat). İstanbul: Say Yayınları
• Geçtan, E. (1992). Çağdaş yaşam ve normal dışı davranışlar (8. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi
• Gresham, E M. (1984). Social skills and self-efficacy for expectional children. Exceptional Children, 51(3), 253 -261.
• Gresham, F. M., Sugai, G., & Horrer, R. H. (2001). Inter preting outcomes of social skills training for students with high-incidence disabilities. Exceptional Children, 67, 331-344.
• Gündüz, B., Erkan, Z., & Gökçakan, N. (2007). Polislerde tükenmişlik ve görülen psikolojik belirtiler. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 283-298.
• Hermann, K. S., & Betz, N. E. (2004). Path models of the relationships of instrumentality and expressiveness to social self-efficacy, shyness, and depressive symptoms. Sex Roles, 51(1), 55- 66.
• Innes, J. M. & Thomas, C. (1989). Attributional style, self-efficacy and social avoidance and ınhibition among secondary school students. Personality and Individual Differences, 10 (7), 757- 762.
• İskender, M., & Akin, A. (2010). Social self-efficacy, academic locus of control, and internet addiction. Computers & Education, 54(4), 1101-1106.
• Kapçı, E. G., & Hamamcı, Z. (2010). Aile işlevi ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişki: Erken dönem uyum bozucu şemaların aracı rolü. Klinik Psikiyatri, 13(3), 127-136.
• Karasar, N. (2006). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
• Kashani J. H., Canfield L. A., Borduin C. M., Soltys S. M. & Reid J. C. (1994). Perceived family and social support: impact on children. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 33, 819–823
• Kelleci, M., Güler, N., Sezer, H. & Gölbaşı, Z. (2009). Lise öğrencilerinde internet kullanma süresinin cinsiyet ve psikiyatrik belirtiler ile ilişkisi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(3), 223-230.
• Kılıçcı, Y. (2006). Okulda ruh sağlığı (5. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık
• Kıran, B. (1993). Cinsiyetleri ve denetim odakları farklı lise öğrencilerinin uyum alanları ve yöntemlerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kızıltan, G. (1984). Üniversite öğrencilerinin uyum düzeylerini etkileyen etmenler (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Koptagel, G. (1984). Tıpsal psikoloji, tıpta davranış bilimleri (2. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım
• Lazarus, R. S. & Folkman, S. (1984). Stres, appraisal, and coping. New York: Springer.
• Leary, M. R., ve Atherton, S. C. (1986). Self-efficacy, social anxiety, and inhibition in interpersonal encounters. Journal of Social and Clinical Psychology, 4(3), 256-267.
• Luszczynska, A., Scholz, U. & Schwarzer, R. (2005). The general self-efficacy scale: Multicultural validation studies. The Journal of Psychology, 139(5), 439-457.
• Martin, W. E., Swartz-Kulstad, J. L. & Madson, M. (1999). Psychosocial factors that predict the college adjustment of first year undergraduate students: Implications for college counselors. Journal of College Counseling, 2, 121-134.
• Matsushima, R. & Shiomi K. (2003). Social self-efficacy and interpersonal stress in adolescence. Social Behavior and Personality an International Journal, 31(4), 323-332.
• McFarlane, A. H., Bellissimo, A. & Norman, G. R. (1995). The role of family and peers in social self-efficacy: links to depression in adolescence. American Journal of Orthopsychiatry, 65(3), 402.
• Mercan, S. & Yıldız, A. (2011). Eğitim fakültesi birinci sınıf öğrencilerinin üniversiteye uyum düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 135- 154.
• Mooney, S. P, Sherman, M. F. & Lo-Presto, C. T. (1991). Academic locus of control, self- esteem, and perceived distance from home as predictors of college adjustment. Journal of Counseling and Development, 69, 445-448.
• Mundt, J. C., Marks, I. M., Shear, M. K. & Greist, J. M. (2002). The Work and Social Adjustment Scale: a simple measure of impairment in functioning. The British Journal of Psychiatry, 180(5), 461-464.
• Muris, P. (2001) A Brief Questionnaire for Measuring Self-Efficacy in youths. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 23(3), 145-149.
• Muris, P. (2002). Relationships between self-efficacy and symptoms of anxiety disorders and depression in a normal adolescent sample. Personality and Individual Differences, 32(2), 337- 348.
• Numan, N. (2004). Exploration of adverse psychological symptoms in Yemeni khat users by the Symptoms Checklist‐90 (SCL‐90). Addiction, 99(1), 61-65.
• İnanç, B. Y., & Yerlikaya, E. E. (2008). Kişilik kuramları. Ankara: Pegem Akademi
• Öğüt, F. (2000). Sosyal uyum ile sürekli kaygı arasındaki ilişki (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Özgüven, E. (1992). Hacettepe Kişilik Envanteri (HKE) el kitabı. Ankara: Odak Ofset Matbaası
• Öztürk, O. (2001). Ruh sağlığı ve bozuklukları (8. Baskı). Ankara: Nobel-Tıp Kitapevleri
• Pajares, F. (2002). Overview of social cognitive theory and of self‐efficacy. www.emory.edu/EDUCATION/MFP/eff.html adresinden, 10/08/2017’de alınmıştır.
• Pancer, S. M., Hunsberger, B., Pratt, M. W. & Alisat, S. (2000). Cognitive complexity of expectations and adjustment to university in the first year. Journal of Adolescent Research 15, 38-57.
• Payne, R. & Jahoda, A. (2004). The Glasgow Social Self-Efficacy Scale-A new scale for measuring social self-efficacy in people with intellectual disability. Clinical Psychology and Psychotherapy, 11 (4), 265-274.
• Poyrazlı, S., Arbona, C., Nora, A., McPherson, R. & Pisecco, S. (2002). Relation between assertiveness, academic self-efficacy, and psychosocial adjustment among international graduate students. Journal of College Student Development, 43(5), 632-642.
• Ramos‐Sánchez, L. & Nichols, L. (2007). Self‐efficacy of first‐generation and non‐first‐generation college students: The relationship with academic performance and college adjustment. Journal of College Counseling, 10(1), 6-18.
• Raskauskas, J., Rubiano, S., Offen, I., & Wayland, A. K. (2015). Do social self-efficacy and self- esteem moderate the relationship between peer victimization and academic performance? Social Psychology of Education, 18(2), 297-314.
• Şahin, N. H. & Durak, A. (1994). Kısa Semptom Envanteri: Türk gençleri için uyarlaması. Psikoloji Dergisi, 9(31), 44-56.
• Şahin, N. H., Durak Batıgün, A. & Uğurtaş, S. (2002). Kısa Semptom Envanteri (KSE): Ergenler için kullanımının geçerlik, güvenilirlik ve faktör yapısı. Türk Psikiyatri Dergisi 13(2), 125-135.
• Schwarzer R. & Fuchs R. (1995). Self-efficacy and health behaviors. To Appear in: Conner M, Norman P. Predicting health behavior: Research and practice with social cognition models. Buckingham: Open University Press
• Stanley, M. A. & Maddux, J. E. (1986). Cognitive processes in healt enhancement: Investigation of a combined protection motivation and self–efficacy model. Basic and Applied Social Psychology, 7(2), 101 – 113.
• Sun-Selışık, Z. E. (2009). College adjustment: A study on english prep school students studying in northern cyprus (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Tang, J., Yu, Y., Du, Y., Ma, Y., Zhang, D. & Wang, J. (2014). Prevalence of internet addiction and its association with stressful life events and psychological symptoms among adolescent internet users. Addictive Behaviors, 39(3), 744-747.
• Telef, B. B., & Karaca, R. (2011). Ergenlerin öz-yeterliklerinin ve psikolojik semptomlarının incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 499-518.
• Torres, J. B. & Solberg, V. S. (2001). Role of self-efficacy, stress, social integration, and family support in Latino college student persistence and health. Journal of Vocational Behaviour, 59, 53-63.
• Tutkun, Ö. (2006). Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi’ndeki Türkiye’li öğrencilerin uyum sorunları. Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 255-267.
• Uğurlu, F. (2012). Üniversite öğrencilerinin sportif faaliyetlere katılım düzeyi ile sosyal uyum ve iletişim becerilerinin incelenmesi (Adıyaman ili örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi) Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Wei, M., Russell, D. W. & Zakalik, R. A. (2005). Adult attachment, social self-efficacy, self- disclosure, loneliness, and subsequent depression for freshman college students: A longitudinal study. Journal of Counseling Psychology, 52(4), 602-614.
• Wintre, M. G. & Yaffe, M. (2000). First- year students' adjustment to university life as a function of relationship with parents. Journal of Adolescent Research, 15, 9-37.
• Yalım, D. (2007). First year college adjustment: The role of coping, ego resiliency, optimism and gender. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Yapıcı, Ş. & Yapıcı, M. (2005). Gelişim ve öğrenme psikolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık
• Yavuzer, H. (1993). Ana-baba ve çocuk (6. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi
• Yavuzer, H. (1997). Çocuk eğitimi el kitabı (7. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi
• Yörükoğlu, A. (1990). Gençlik çağı (7.Baskı). Ankara: Özgür Yayın Dağıtım
• Yörükoğlu, A. (2004 ). Gençlik çağı ruh sağlığı ve ruhsal sorunlar (12. Baskı). İstanbul: Özgür Yayınları.