مدارس الأئمة والخطباء والتعليم الديني في تركيا

Year 2025, Volume: 14 Issue: 3, 87 - 118, 01.09.2025

Muhammed Esat Altıntaş

https://doi.org/10.36360/1560-014-003-005

Abstract

يتناول هذا البحث المسار التاريخي والتحولات التي شهدتها مدارس الأئمة والخطباء منذ تأسيسها عام 1924 في إطار قانون توحيد التعليم، وصولًا إلى يومنا هذا، ويسلّط الضوء على الأبعاد السياسية والأيديولوجية التي أثّرت في بنية هذه المدارس وأهدافها، ويكشف كيف أصبحت ساحة صراع بين التيارات العلمانية والمحافظة، خصوصًا بعد انقلاب 28 فبراير 1997م. ويستعرض كذلك التحوّلات الكمّية والنوعية التي طرأت عليها في عهد حزب العدالة والتنمية، مؤكدًا ضرورة تقييمها وفق أسس تربوية، بعيدًا عن التجاذبات السياسية.

Keywords

مدارس الأئمة والخطباء , التعليم , الدين , تركيا , العلمانية

Imam Hatip Schools and Religious Education in Türkiye

Abstract

This article examines the historical trajectory and transformations of Imam Hatip schools since their establishment in 1924 under the Law on the Unification of Education, up to the present day. It highlights the political and ideological dimensions that have influenced the structure and objectives of these schools, revealing how they became a battleground between secular and conservative forces, especially after the February 28, 1997 coup. The article also reviews the quantitative and qualitative changes during the era of the Justice and Development Party, emphasizing the need to evaluate these institutions based on educational principles rather than political polarization.

Keywords

Imam Hatip schools , Education , Religion , Türkiye , Secularism

References

• İbrahim Aşlamacı, “Din Eğitimi Politika ve Uygulamalarında AK Parti’nin 15 Yılı”, AK Parti’nin 15 Yılı, ed. İsmail Çağlar ve Ali Aslan, (SETA Yayınları, İstanbul: 2017), s. 181-209; H. Yusuf Acuner, “İmam Hatip Okullarında Din Eğitimi ve Sorunları”, Türkiye’de Din Eğitimi ve Sorunları, ed. Mustafa Köylü, (Dem Yayınları, İstanbul: 2018), s. 131-167.
• İsmail Kara, Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslam 2, (Dergah Yayınları, İstanbul: 2016).
• Halis Ayhan, Türkiye’de Din Eğitimi, (MÜİF Yayınları, İstanbul: 1999); Nahid Dinçer, 1913’ten Gü- nümüze İmam-Hatip Okulları Meselesi, (Şule Yayınları, İstanbul: 1998); Osman Ergin, Türk Maarif Tarihi, (Eser Matbaası, İstanbul: 1977); Kara, Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslam 2; Mustafa Öcal, Medresetü’l-Eimme ve’l-Huteba’dan İmam Hatip Liselerine Bizim Okullarımız, (ÖNDER Yayınları, İstanbul: 2011); İsmet Parmaksızoğlu, Türkiye’de Din Eğitimi, (MEB Basımevi, Ankara: 1966); Ahmet Ünsür, Kuru- lu5undan Günümüze İmam Hatip Liseleri, (Ensar Neşriyat, İstanbul: 2005).
• “C.H.P. Yedinci Büyük Kurultay Tutanağı Ankara, 19 Kasım 1947 Cumhuriyet Halk Partisi”, CHP Merkez Kütüphanesi, (1948), https://kutuphane.chp.org.tr/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionum- ber=6930&query_desc=copydate%3A%221948.%22, (Erişim tarihi: 11 Aralık 2024); Dinçer, 1913’ten Günümüze İmam-Hatip Okulları Meselesi; İsmail Kara, “İmam-Hatip Liselerini Yeniden Tartışmak”, İmam-Hatip Liselerinde Eğitim ve Öğretim, ed. Mahmut Zengin, (DEM Yayınları, İstanbul: 2005), s. 35-43.
• İbrahim Aşlamacı, Payda5larına Göre İmam-Hatip Ortaokullarında Din Eğitimi, (Dem Yayınları, İstan- bul: 2017); Mustafa Öcal, Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Din Eğitimi, (Dergah Yayınları, İstanbul: 2015).
• İbrahim Aşlamacı, Payda5larına Göre İmam-Hatip Ortaokullarında Din Eğitimi; Ayhan, Türkiye’de Din Eğitimi: Türkiye’nin Özgün Eğitim Modeli İmam Hatip Okulları (1913-2022), (Önder İmam Hatipliler Derneği Yayınları, İstanbul: 2022); Ünsür, Türkiye’de Din Eğitimi.
• Ayhan, Türkiye’de Din Eğitimi; Ünsür, Türkiye’de Din Eğitimi.
• Mehmet Bahçekapılı, Türkiye’de Din Eğitiminin Dönü5ümü (1997-2012), (İlke İlim Kültür Eğitim Vakfı, İstanbul: 2012); Öcal, Medresetü’l-Eimme ve’l-Huteba’dan İmam Hatip Liselerine Bizim Okullarımız.
• Acuner, “İmam Hatip Okullarında Din Eğitimi ve Sorunları”; Bahçekapılı, Türkiye’de Din Eğitiminin Dönü5ümü (1997-2012); Öcal, Medresetü’l-Eimme ve’l-Huteba’dan İmam Hatip Liselerine Bizim Okullarımız.
• Acuner, “İmam Hatip Okullarında Din Eğitimi ve Sorunları”, s. 151; Ayhan, Türkiye’de Din Eğitimi, s. 19; Bahçekapılı, Türkiye’de Din Eğitiminin Dönü5ümü (1997-2012), s. 118; Ünsür, Türkiye’de Din Eğitimi, s. 232.
• Bahçekapılı, Türkiye’de Din Eğitiminin Dönü5ümü (1997-2012); Ünsür, Türkiye’de Din Eğitimi.
• Bahçekapılı, Türkiye’de Din Eğitiminin Dönü5ümü (1997-2012).
• Bahçekapılı, Türkiye’de Din Eğitiminin Dönü5ümü (1997-2012), s. 70.
• Kalkınma ve Demokratikle5me Programı, (AK Parti, Ankara: 2002).
• 2003’ten 2023’e Milli Eğitim, (MEB Yayınları, Ankara: 2024).
• İsmail Akyüz, “Adalet ve Kalkınma Partisi’nin Din Politikaları (Recep Tayyip Erdoğan Dönemi)”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya: 2016); Aşlamacı, “Din Eğitimi Politika ve Uygulamalarında AK Parti’nin 15 Yılı”.
• Aşlamacı, “Din Eğitimi Politika ve Uygulamalarında AK Parti’nin 15 Yılı”; Bahçekapılı, Türkiye’de Din Eğitiminin Dönü5ümü (1997-2012); Öcal, Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Din Eğitimi. Bahçekapılı, Türkiye’de Din Eğitiminin Dönü5ümü (1997-2012).
• Aşlamacı, Payda5larına Göre İmam-Hatip Ortaokullarında Din Eğitimi; Bahçekapılı, Türkiye’de Din Eğitiminin Dönü5ümü (1997-2012); 2003’ten 2023’e Milli Eğitim.
• Ayhan, Türkiye’de Din Eğitimi; 2003’ten 2023’e Milli Eğitim.
• Ayhan, Türkiye’de Din Eğitimi; 2003’ten 2023’e Milli Eğitim.
• Ayhan, Türkiye’de Din Eğitimi.
• Ayhan, Türkiye’de Din Eğitimi.
• Ayhan, Türkiye’de Din Eğitimi.
• Nurullah Altaş ve Umut Kaya, Türkiye’de Din Eğitimi: Genel Görünüm ve Eğilimler (2012-2022), (İlke İlim Kültür Eğitim Vakfı, İstanbul: 2023); Zarife Şeyma Arslan ve Sema Silkin, “İmam Olmayacak Kara: İmam Hatip Okullarında Kız Öğrenci Varlığına Dair Bir Araştırma”, 100. Yılında İmam Hatip Liseleri, ed. Recep Kaymakcan vd., (Ensar Neşriyat, İstanbul: 2013), s. 631-647; 2003’ten 2023’e Milli Eğitim.
• Bahçekapılı, Türkiye’de Din Eğitiminin Dönü5ümü (1997-2012), s. 20, 191-192.
• Aşlamacı, “Din Eğitimi Politika ve Uygulamalarında AK Parti’nin 15 Yılı”, s. 193-194; Ahmet Ko- yuncu ve Mehmet Birekul, “Bir Model Arayışı Olarak Uluslararası İmam Hatip Liseleri”, Muhafazakar Dü5ünce Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 40, (2014), s. 171-188.
• Altaş ve Kaya, Türkiye’de Din Eğitimi, s. 64-65.
• Altaş ve Kaya, Türkiye’de Din Eğitimi, s. 73-74.
• İbrahim Aşlamacı, “Pakistan Medreselerine Bir Model Olarak İmam Hatip Liseleri”, (Yayımlanma- mış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya: 2013).
• Sefa Şahin, “Uluslararası Anadolu İmam Hatip Liseleri için 540 Yabancı Uyruklu Öğrenci Alınacak”, Anadolu Ajansı, 9 Mart 2022; Koyuncu ve Birekul, “Bir Model Arayışı Olarak Uluslararası İmam Hatip Liseleri”, s. 174.
• Aşlamacı, “Din Eğitimi Politika ve Uygulamalarında AK Parti’nin 15 Yılı”, s. 193; Emre Altıntaş, “Türkiye’de 2002 Sonrası Din Eğitimi Tartışmaları”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul: 2020), s. 199-200; Bahçekapılı, Türkiye’de Din Eğitiminin Dönü5ümü (1997-2012), s. 138-140; Öcal, Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Din Eğitimi, s. 301-311; 2003’ten 2023’e Milli Eğitim, s. 48.
• 2003’ten 2023’e Milli Eğitim.
• Muhammet Şevki Aydın, Din Eğitimi Bilimi, (Kimlik Yayınları, Kayseri: 2021).