المرأة والأسرة والمجتمع في نهج وسياسات حزب العدالة والتنمية

Year 2025, Volume: 14 Issue: 3, 153 - 192, 01.09.2025

Nursem Keskin Aksay

https://doi.org/10.36360/1560-014-003-007

Abstract

تتناول هذه الدراسة سياسات تركيا خلال العشرين عامًا الماضية تجاه المرأة والأسرة، ومكانة المرأة والأسرة في بناء الدولة القومية على أساس النهج الأيديولوجيّ، وكيفية تعريف المرأة وتصورها في المجال العام في ظل التحوّل الاجتماعي، وتأثير هذا التحوّل في الخطاب الأيديولوجي المتعلّق بالأسرة. والهدف هنا ليس إجراء نقاش أيديولوجي بتعريفات واضحة، بل فهم الآلية الأيديولوجية التي تربط النقاشات التي تمتدّ من الحياة اليومية إلى الخطاب السياسي بالواقع الاجتماعي المتمثّل في ظاهرة المرأة والأسرة والسياسات المتعلقة بهما.

Keywords

حزب العدالة والتنمية , المرأة , الأسرة , المجتمع

Women, Family, and Society in the Approach and Policies of the AK Party

Abstract

This article examines women's and family policies in Türkiye over the past 20 years, the place of women and the family in the construction of the nation-state based on ideological approaches, how women are defined and perceived in the public sphere in the context of social change, and the impact of this change on the ideological discourse on the family. The aim here is not to engage in an ideological debate with clear definitions, but rather to understand the ideological mechanism that links discussions ranging from everyday life to political discourse with the social reality represented by the phenomenon of women and the family and the policies related to them.

Keywords

AK Party , Women , Family , Society

References

• Victoria Carrington, “Globalization, Family and the Nation State: Reframing ‘Family’ in New Times”, Discourse Studies in the Cultural Politics of Education, Cilt: 22, Sayı: 20, (2001), s. 185-96.
• “AK Parti Hakkında Kapatma Davası”, Anadolu Ajansı, 15 Mart 2008.
• Zafer Yılmaz, “‘Strengthening the Family’ Policies in Turkey: Managing the Social Question and Armoring Conservative-Neoliberal Populism”, Turkish Studies, Cilt: 16, Sayı: 3, (2015), s. 371-390; Berna Yazıcı, “The Return to the Family: Welfare, State, and Politics of the Family in Turkey”, Anthropological Quarterly, Cilt: 85, Sayı: 1, (2012), s. 103-140.
• Burçin Belge, “Kadın Bakanlığı Kaldırıldı, Kadın Örgütleri Öfkeli”, Bianet, 8 Haziran, 2011, https://bianet.org/bianet/kadin/130585-kadin-bakanligi-kaldirildi-kadin-orgutleri-ofkeli, (Erişim tarihi: 29 Ocak 2022).
• Emel Çokoğullar, Türkiye’de Siyasal Muhafazakarlığın Kadın ve Aile Politikaları Adalet ve Kalkınma Partisi Hükümetleri Dönemi, (Siyasal Kitabevi, Ankara: 2022); Gülay Toksöz, “Kadın’dan Aile’ye Geçiş AKP Döneminin İstihdam Politikalarının Toplumsal Cinsiyet Açısından Analizi”, VIII. Sosyal İnsan Hakları Uluslararası Sempozyumu, 2016, s. 111-121.
• في هذه المقالة التي تناقش مفاهيم الليبرالية والمحافظة، تمت مناقشة الثنائيات التقليدية-الحديثة، ولكن الأهم من ذلك، تمت مناقشة الثنائيات الدينية-العلمانية في إطار النقاش الليبرالي-المحافظ، انظر: طلال أسد، ”الدين والدولة القومية والعلمانية“، الأمة والدين: وجهات نظر حول أوروبا وآسيا، تحرير ب. فان دير فير وه. ليمان، (مطبعة جامعة برينستون، برينستون: 1999)، ص. 178-196.
• Andrew Heywood, Siyasi İdeolojiler: Bir Giriş, çev. Ahmet Kemal Bayram vd., (Adres Yayınları, Ankara: 2007), s. 7.
• Andy Hamilton, “Conservatism”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, (2020), ed. Edward N. Zalta, https://plato.stanford.edu/entries/conservatism/, (Erişim tarihi: 29 Ocak 2022).
• Andrew Vincent, Modern Politik İdeolojiler, çev. Arzu Tüfekçi, (Paradigma Yayınları, İstanbul: 2006), s. 4.
• John Harris, “Spare a Thought for the Late Unlamented One-Nation Tory”, The Guardian, 14 Nisan 2013.
• Şerif Mardin, “Tanzimat Dönemi İktisadi Düşüncesi”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, (İletişim Yayınları, İstanbul: 1985), s. 618.
• Süleyman Seyfi Öğün, “Türk Muhafazakarlığının Açık İkilemleri Üzerine”, Doğu Batı: Gericilik Nedir?, Sayı: 3, (1998), s. 77-84.
• Murat Belge, “Muhafazakarlık Üzerine”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Muhafazakarlık, ed. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil, (İletişim Yayınları, İstanbul: 2013).
• Ayşegül Komsuoğlu ve Gül M. Kurtoğlu Eskişar, Siyasal İslam’ın Farklı Yüzleri, (Profil Yayınları, İstanbul: 2009), s. 35.
• Antonio Gramsci, Selections from the Prison Notebooks, ed. Quintin Hoare ve Geoffrey Nowell Smith, (International Publishers, New York: 1972).
• Daniel Bell, The End of Ideology: On the Exhaustion of Political Ideas in the Fifties, (Free Press, New York: 1962).
• Louis Althusser, “Ideology and Ideological State Apparatuses”, Lenin and Philosophy and Other Essays, (New Left Books, Londra: 1971).
• John Gray, Liberalism, (Open University Press, Milton Keynes: 1995), s. 78.
• Saba Mahmood, Politics of Piety: The Islamic Revival and the Feminist Subject, (Princeton University Press, Princeton: 2012).
• Serpil Çakır, Osmanlı Kadın Hareketi, (Metis Yayınları, İstanbul: 2011).
• Meyda Yeğenoğlu، Colonial Fantasies: Towards a Feminist Reading of Orientalism، (Cambridge University Press، Cambridge: 1998).
• Banu Gökarıksel, “Beyond the Officially Sacred: Religion, Secularism, and the Body in the Production of Subjectivity”, Social and Cultural Geography, Cilt: 10, Sayı: 6, (2009), s. 657-674; John L. Esposito, “Introduction: Modernizing Islam and Re-Islamization in Global Perspective”, Modernizing Islam: Religion in the Public Sphere in Europe and the Middle East, ed. John L. Esposito ve François Burgat, (Hurst, Londra: 2003), s. 1-14.
• Zafer Toprak, “The Family, Feminism, and the State during the Young Turk Period, 1908-1918”, Première Rencontre Internationale sur l’Empire Ottoman et la Turquie Moderne, (Éditions ISIS, İstanbul-Paris: 1991), s. 441-452; Zafer Toprak, Türkiye’de Kadın Özgürlüğü ve Feminizm, (Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul: 2016).
• Caner Yacan, “Bir Siyasal Mücadele Örneği: Kadınlar Halk Fırkası”, Toplumsal Tarih Dergisi, Sayı: 291, (2018), s. 78-87.
• النسوية والحركة النسوية ومناقشات النوع الاجتماعي هي نقاشات متعددة الطبقات ومتغيرة ومن الناحية النظرية والمنهجية ولا يمكن اعتبارها ثابتة. يمكن العثور على العديد من النقاشات والتقييمات المختلفة فقط من خلال موجات النسوية. ولأن هذا ليس موضوع هذه المقالة، فإنها تقيّم فقط من منظور الخطاب والتصورات في سياقها التاريخي.
• Şirin Tekeli, Feminizmi Düşünmek, (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul: 2016).
• Tekeli, Feminizmi Düşünmek.
• Recep Şentürk vd., “Marxism and Feminism”, Comparative Theories and Methods: Between Uniplexity and Multiplexity, (Ibn Haldun University Press, İstanbul: 2020).
• Nilüfer Göle, The Forbidden Modern, (Verso, Londra: 1996); Navaro-Yashin, Faces of the State: Secularism and Public Life in Turkey.
• Banu Gökarıksel ve Anna J. Secor, “‘Even I was Tempted’: The Moral Ambivalence and Ethical Practice of Veiling-Fashion in Turkey”, Annals of the Association of American Geographers, Cilt: 102, Sayı: 4, (2012), s. 845-862.
• Banu Gökarıksel ve Katharyne Mitchell, “Veiling, Secularism and the Neoliberal Subject: National Narratives and Supranational Desires in Turkey and France”, Global Networks, Cilt: 5, Sayı: 2, (2005), s. 147-165; Hakan M. Yavuz, Secularism and Muslim Democracy in Turkey (Cambridge University Press, New York: 2009); Merve Kavakçı-Islam, Headscarf Politics in Turkey: A Postcolonial Reading, (Palgrave Macmillan, New York: 2010).
• Gökarıksel ve Mitchell, “Veiling, Secularism and the Neoliberal Subject”.
• Şenal Sarıhan, Türk Ceza Kanunu Kadınlara Neler Getiriyor?, (Gönüllü Kuruluşlar Ulusal Kadın Eğitimi Komisyonu, Ankara: 2005).
• “Ulusal Eğitim İstatistikleri Veri Tabanı, 2008-2021”, TÜİK.
• “İstatistiklerle Kadın”, TÜİK, 4 Mart, 2022, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2021-45635, (Erişim tarihi: 29 Ocak 2022).
• “Türkiye’de Kadın”, s. 31.
• “İstatistiklerle Kadın”.
• Gülriz Uygur, “2006/17 Sayılı Başbakanlık Genelgesi Işığında Kadına Yönelik Şiddeti Önlemeye Yönelik Devletin Ödevi: Değişen Devlet Anlayışı mı?”, Birkaç Arpa Boyu... 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar, Prof. Dr. Nermin Abadan Unat’a Armağan, der. Serpil Sancar, (Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul: 2011), s. 883-913.
• “Kadına Yönelik Şiddetin Sebeplerinin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Meclis Araştırması Komisyonu Raporu”, T.C. Adalet Bakanlığı, (2015), https://mgm.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/4112019103508Komisyon120Raporu%20(1).pdf, (Erişim tarihi: 29 Ocak 2022); “Türkiye’de Kadın”, s. 62.
• “Türkiye’de Kadın”, s. 69.
• Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (Eurostat) Veri Tabanı (2020).
• “ASDEP”, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASHB), https://www.aile.gov.tr/sss/aile-ve-toplum-hizmetleri-genel-mudurlugu/asdep/, (Erişim tarihi: 29 Ocak 2022).
• Ergun Özbudun, “AKP at the Crosssroads: Erdoğan’s Majoritarian Grift”, South European Society and Politics, Cilt: 19, Sayı: 2, (2014), s. 157.
• Zana Çitak ve Özlem Tür, “Women Between Tradition and Change: The Justice and Development Party Experience in Turkey”, s. 463.
• “İşgücü İstatistikleri, Ağustos 2022”, TÜİK, 10 Ekim 2022, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-Agustos-2022-45654, (Erişim tarihi: 29 Ocak 2022).
• “İşgücü İstatistikleri, Ekim 2020”, TÜİK, 11 Ocak 2021, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-Ekim-2020-37485, (Erişim tarihi: 29 Ocak 2022).
• “Türkiye’de Kadın”, s. 47.
• “Türkiye’de Kadın”, s. 45.
• “Türkiye’de Kadın”, s. 45-46.
• Dedeoğlu, “Eşitlik mi, Ayrımcılık mı? Türkiye’de Sosyal Devlet, Cinsiyet Eşitliği Politikaları ve Kadın İstihdamı”, s. 44.
• Gülnur Acar-Savran, “İkinci Basıma Önsöz”, Kadının Görünmeyen Emeği: Maddeci Bir Feminizm Üzerine, ed. Gülnur Acar-Savran ve Nesrin Tura Demiryontan, (Yordam Kitap, İstanbul: 2008), s. 12.
• سيتم نشر مقترحات أكثر تحديدًا بشأن هذه النتائج مع بعض البيانات والتقييمات التي تمت مناقشتها في هذا المقال في: نورسم كيسكين أكصاي، ”السياسات الاجتماعية للمرأة والأسرة والأطفال على مدى 20 عامًا“، في كتاب سياسات حزب العدالة والتنمية في مجال السياسات الاجتماعية، تحرير فاروق تاشجي، (SETA Yayınları، اسطنبول: 2023).