İstanbul’da Bulunan Formasyonlar İçin Titreşim Yayılım Karakteristiklerinin Araştırılması

Year 2025, Volume: 6 Issue: 1, 82 - 91, 30.06.2025

Abdulkadir Karadoğan , Ülkü Kalaycı Şahinoğlu , Ümit Özer , Zeynep Sertabipoğlu , Meriç Can Özyurt

https://doi.org/10.53501/rteufemud.1513900

Abstract

İstanbul, sürekli büyüyen ve gelişen bir metropol olarak, pek çok inşaat ve altyapı projesine ev sahipliği yapmaktadır. Bu projeler sırasında patlatma teknikleri kaçınılmaz olarak kullanılmaktadır. Patlatmalar ekonomi ve proje bitirme süresi üzerine büyük avantajlar sağlamasının yanı sıra titreşim gibi olumsuz çevresel etkileri de beraberinde getirmektedir. Bu çalışmada, yapılan patlatmalar nedeniyle meydana gelen titreşimlerin kontrolü ve yönetimi açısından kullanılan titreşim yayılım denklemlerinin İstanbul genelinde kullanılabilirliğini belirleyebilmek üzere yapılan araştırmaları kapsamaktadır. Bu amaçla İstanbul bölgesinde hâkim formasyonlar titreşim yayılım karakteristiği bakımından ele alınmış, her bir formasyona ait yapılan çalışmaların titreşim yayılım denklemleri oluşturulmuş, yüksek korelasyonla sonuçlanan bu denklemlerin yayılım karakteristik eğrileri çizilmiş ve bu eğriler Çevre Şehircilik ve İlkim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Patlatma Tasarımları ve Patlatma Kaynaklı Çevresel Etkiler Kılavuzu’nda verilen eğrilerle karşılaştırılmıştır. Yapılan araştırma sonucunda her formasyonun kendine has ve başka bir formasyon yerine kullanılamayacak hususi bir yayılım karakteristiği olduğu, bakanlık tarafından açık ocaklar için önerilen yayılım denkleminin sahada ölçülen verilerden elde edilen yayılım denklemiyle yüksek uyum gösterdiği bulunmuştur.

Keywords

Patlatma kaynaklı titreşim, saha sarsıntı yayılım karakteristiği, titreşim ölçümü, çevresel etki değerlendirme

Ethical Statement

Çalışmada çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Thanks

Araştırma ekibi çalışmanın yapıldığı sahaların yetkili ve çalışanlarına, ayrıca İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Mühendislik Fakültesi Dekanlığı’na teşekkür eder.

Investigation of Vibration Propagation Characteristics for Formations in Istanbul

Abstract

Istanbul, as a continuously growing and developing metropolitan city, hosts numerous construction and infrastructure projects. During these projects, blasting techniques are inevitably employed. While blasting provides significant advantages in terms of economy and project completion time, it also brings about negative environmental impacts such as vibrations. This study encompasses the research conducted to determine the applicability of vibration propagation equations used for controlling and managing the vibrations caused by blasting across Istanbul. For this purpose, the dominant formations in the Istanbul region were examined in terms of their vibration propagation characteristics. Vibration propagation equations were established for each formation based on the studies conducted, and the propagation characteristic curves of these equations, which resulted in high correlation, were drawn and compared with the curves provided in the Guide to Blast Design and Environmental Effects of Blasting by the Ministry of Environment, Urbanization, and Climate Change. The research found that each formation has its unique propagation characteristic, which cannot be substituted for another formation. Furthermore, the propagation equation recommended by the ministry for open-pit mines showed high compatibility with the propagation equation derived from field-measured data.

Keywords

Blast induced vibration, field vibration attenuation characteristics, vibration monitoring, environmental impact assessment

References

• ÇŞB. (2018). Patlatma tasarımları ve patlatma kaynaklı çevresel etkiler kılavuzu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü, 26s. https://webdosya.csb.gov. tr/db/ced/icerikler/patlatma-tasarimlari-ve-patlatma-kaynakli-cevresel-etkiler-kilavuzu-20180 319120154.pdf
• Dupont. (1978). Blasters Handbook 175th Anniversary 16th Edition. Dupont, ISBN-10: 1122712804, Wilmington, North Carolina, USA.
• İBB. (2011). İstanbul il alanının jeolojisi, Kent Jeolojisi Projesi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Dairesi Başkanlığı, İstanbul, Türkiye. https://mapelse.github.io/istanbulJeoloji/ 27 Ağustos 2024
• Kahriman, A., Gorgun, S., Karadoğan, A., Bargu, S., Tuncer, G., Tansev, E., Kucukertem, D. (2002). Analysis of measurements results of the ground vibration induced by blasting during the tunnelling for Istanbul Subway in Turkey. 28th Annual Conference on Explosives and Blasting Technique, 10 - 13 February 2002, Nevada, USA.
• Kalaycı, Ü. (2011). Patlatmada harcanan faydalı enerji ile patlatma verimi arasındaki ilişkinin araştırılması, Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Türkiye.
• Oriard, L.L. (2005). Explosives engineering, construction vibrations and geotechnology. Intl Society of Explosives, ISBN-13: 978-1892396136, Cleveland, USA, pp. 680.
• Özer, Ü., Karadoğan, A., Sertabipoğlu, Z., Kalaycı, Ü., Özyurt, M.C. (2019a). “Kuzey Marmara Otoyolu Km 129+500 – 151+500 Arası Patlatmalı Kazılardan Kaynaklanan Titreşim ve Hava Şokunun Ölçümü Değerlendirilmesi” Döner Sermaye Projesi, İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, İstanbul, Proje Kodu: 06.12.2016 tarih ve 74933216-939.02/440693, Nisan 2019.
• Özer, Ü., Karadoğan, A., Sertabipoğlu, Z., Şahinoğlu, Ü.K., Özyurt, M.C. (2019b). Güney Cebeci taş ocağında patlatma kaynaklı titreşim ve hava şoku ölçümü ve değerlendirilmesi. Döner Sermaye Projesi, İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, İstanbul, Proje Kodu: 12.06.2019-86294, Haziran 2019-Ağustos 2020.
• Özer, Ü., Karadoğan, A., Sertabipoğlu, Z., Kalaycı Şahinoğlu, Ü., Özyurt, M.C. (2021a). İstanbul İli Sarıyer İlçesi Ayazağa Mahallesi Kemerburgaz Yolu Caddesi No: 10/5 adresinde bulunan taşocağında patlatma kaynaklı titreşim ve hava şoku ölçümü ve değerlendirilmesi. Döner Sermaye Projesi, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Mühendislik Fakültesi, İstanbul, Proje Kodu: 31/03/2021-64728.
• Özer, Ü., Karadoğan, A., Sertabipoğlu, Z., Kalaycı Şahinoğlu, Ü., Özyurt, M.C. (2021b). May Yapı Ltd. Şti. uhdesinde rödevansçı olan 680 ruhsat numaralı Göktaş Agrega İnşaat Madencilik San. ve Tic. A.Ş. Şirketinin kalker ocağında patlatmalı kazılardan kaynaklanan titreşim ve hava şokunun ölçümü ve değerlendirilmesi. Döner Sermaye Projesi, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Mühendislik Fakültesi, İstanbul, Proje Kodu: 02/09/2021-173471, Aralık 2021.
• Özer, Ü., Karadoğan, A., Sertabipoğlu, Z., Kalaycı Şahinoğlu, Ü., Özyurt, M.C. (2021c). Dijitalpark Teknokent Çekmeköy Projesi işi kapsamında patlatma kaynaklı titreşim ve hava şoku ölçümlerinin değerlendirilmesi. Döner Sermaye Projesi, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Mühendislik Fakültesi, İstanbul, Proje Kodu: 17/03/2021-54743, Mayıs 2021.
• Özer, Ü., Karadoğan, A., Sertabipoğlu, Z., Kalaycı, Ü., Özyurt, M.C., (2023a). İstanbul ili, Pendik ilçesi, Orta ve Dumlupınar Mahalleleri Riskli Alan 1. Etap Yapım İşi Projesi Kapsamında Patlatmalı Kazılardan Kaynaklanan Titreşim ve Hava Şokunun Ölçümü ve Değerlendirilmesi, Sayı: 05.07.2023-726722
• Özer, Ü., Karadoğan, A., Sertabipoğlu, Z., Özyurt, M.C. (2023b). Kömürcüoda Sızıntı Suyu Arıtma Tesisi Yapım İşi Kapsamında Patlatmalı Kazılardan Kaynaklanan Titreşim ve Hava Şoku Ölçümlerinin Değerlendirilmesi, Döner Sermaye Projesi, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Mühendislik Fakültesi, İstanbul, Proje Kodu: 24.02.2023 / 630213, Mart 2023.
• USBM (1971). US Dept of Interior, Office of Surface Mining Reclamation and Enforcement USBM Bulletin 656. Blasting vibrations and their effects on structures. Pittsburgh, PA 15220.
• USBM (1980). US Dept of Interior, Office of Surface Mining Reclamation and Enforcement USBM RI 8507. United States Bureau of Mines Report of Investigation 8507, Structure response and damage produced by ground vibration from surface mine blasting. Pittsburgh, PA 15220.