Türk Resminde Geleneksel Sanatların Soyut Sanat ile Ele Alınması

Year 2025, Issue: 45, 157 - 163, 21.03.2025

Ahmet Bayır , Şeyma Kurt

https://doi.org/10.47571/sanatyorum.1512222

Abstract

Günümüz soyut sanata bakıldığında Avrupa’daki ilk örneklerin 20. yüzyılda Wassily Kandinsky öncülüğünde ortaya çıktığı görülmektedir. Soyut sanatın ortaya çıkmasında Monet ve Cezanne’nin katkıları önemlidir. Claude Monet’in “Gün Doğumu” eseri ve Paul Cezanne’nin nesneyi küp, kare ve dikdörtgen şekillere indirgeyerek Kübizm temellerini atmıştır. Bunun sonucunda geometrik soyut ve non-figüratif sanatlarının ortaya çıktığı görülmektedir. Avrupa’da ki bu ilk örneklerin etkisi, Türkiye’de 1950’li yıllarda kendini göstermeye başlamıştır. Soyut sanat aslında Türk sanatının yabancı olmadığı sanat anlayışı ki; “en erken örnekleri Orta Asya Hun Dönemi Pazırık kurganlarında karşımıza çıkan örneklerdir” Türk sanatında soyut sanatın girişiyle birlikte birçok sanatçı bu akıma yönelik çalışmalara başlamıştır.
Soyut sanat, Türk resmine girmesiyle birlikte erken dönemlerden beri süregelen Türk sanatlarının öneminin açığa çıkmasına neden olmuştur. Özellikle II. Dünya Savaşı'nın başlaması ve devamı, Türk sanatçılarının Anadolu'yu daha detaylı keşfetmelerine ve değerlendirmelerine yol açmıştır. Bu süreçte sanatçıların Anadolu'nun en uzak köşelerine kadar gezip incelemeler yapmaları, Türk sanatının köklerini araştırmaları ve bu köklerin Orta Asya ile ilişkilerini kurgulamalarına neden olmuştur.
Türkler geçmiş dönemlerde sanatın pek çok alanına hakim oldukları bilinmektedir. Bu bağlamda gerek mimari gerek el sanatları ve diğer bütün sanat dallarında önemli eserler ortaya koydukları görülmektedir. Bunlardan özellikle el sanatlarında bilhassa dokuma örneklerinde soyut sanatların çok başarılı örnekleri dikkat çekicidir. Sanatçılar, Milli geleneklerden beslenerek eserler üretirken, erken dönem Türk sanatlarından 20. yy.'a kadar olan eserlerden ilham alarak çalışmalarını sürdürmüşlerdir. Bu araştırmada da soyut Türk resminde batı tarzı çalışmalar yapan sanatçılardan ayrılarak kendi öz kültürünü, geleneklerini, yaşam tarzlarını ele alan sanatçılar ve eserleri incelenmiştir.

Keywords

Soyut Sanat, Türk Sanatı, Geleneksel Sanatlar

Handling Traditional Arts with Abstract Art in Turkish Painting

Abstract

When observing contemporary abstract art, it is evident that the initial instances in Europe surfaced during the 20th century under the guidance of Wassily Kandinsky. The contributions of Monet and Cezanne played a significant role in the inception of abstract art. Claude Monet's "Sunrise" and Paul Cezanne's work laid the groundwork for Cubism by simplifying objects into cube, square, and rectangular forms. Consequently, geometric, abstract, and non-representational art forms emerged. The impact of these pioneering European examples began to manifest in Turkey around the 1950s. Abstract art represents an artistic concept that is not alien to Turkish art; the earliest instances can be traced back to the Pazırık kurgans of the Central Asian Hun Period. With the integration of abstract art into Turkish artistic expression, numerous artists embarked on exploring this movement.
The emergence of abstract art in Turkish painting has highlighted the significance of Turkish arts throughout history. The onset of World War II prompted Turkish artists to delve deeper into Anatolia, leading to extensive exploration and research into the origins of Turkish art, establishing connections with Central Asia.
Turks have historically excelled in various art forms, including architecture, handicrafts, and other branches. Particularly noteworthy are their achievements in abstract arts, notably demonstrated in intricate weaving samples. Artists drew inspiration from national traditions as well as early Turkish arts up to the 20th century. This study delves into artists and their works focusing on Turkish culture, traditions, and lifestyles, distinguishing them from those creating Western-style abstract paintings in Turkey.

Keywords

Abstract art, Turkish art, Traditional arts

References

• Akdağlı, S. (2007). 1950 sonrası Türk resminde soyut eğilimler (Tez no. 210502). [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Tez veri tabanından erişildi.
• Alyılmaz, C. (2015). İpek yolu kavşağının ölümsüzlük eserleri. Ankara: Cem Veb Ofset San. Tic. Ltd. Şti.
• Antmen, A. (2021). 20. yüzyıl batı sanatında akımlar. Sel Yayıncılık.
• Aydoğan, E. B. (2008). Sanat eğitiminde bir duayen sanatçı Bedri Rahmi Eyüboğlu ve 10’ lar grubu. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 312-326.
• Başkan , S. (1994). Osmanlı ressamlar cemiyeti. Çardaş Basım Yayıncılık.
• Berkli, Y. (2020). Avrupa sanatının temellerinde orta asya Türk sanatının izleri. Ekev Akademi Dergisi, (81): 571- 586.
• Berkli, Y. & Gültepe G. (2016). Sanat metafor ve dönüşüm. Sanat Dergisi, (30): 44-51.
• Berkli, Y., Gültepe, G., Pınar, M. (2021). Osmanlı Devleti’nin kumaş sanatına verdiği önem. Sanat ve İkonografi Dergisi, (1): 19-27.
• Bonfand, A. (2015). Soyut sanat. (I. Ergüden, Trans.) Dost kitabevi.
• Çoruhlu, Y. (2020). Erken devir Türk sanatı (4.basım ed.). İmak Ofset Basım Yayın San.
• Erdoğan, E. (2020). Çağdaş Türk sanatında soyut dönem. Türk Kültürü ve Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 1(1), 100-113. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/turkolojiarastirmalari/issue/52618/651020
• Eroğlu, Ö. (2019). Türkiye’de resim sanatı. Tekhne Yayınları.
• Gece, Ş. (2020). Modern ve Postmodern Dönemlerde Soyut Sanat Felsefesi. İzmir: Cem Yayınevi.
• Gültepe, G. (2019). Subjeden objeye görsel plastik bağlamında mitolojik tahayyül. Turkish Studies-Social Sciences, 14(4), 1489-1498. doi:10.29228/TurkishStudies.22948
• Hodge, S. (2019). Sanatın kısa öyküsü. (D. Öztok, Trans.) Hep kitap.
• Öndin, N. (2019). Modern sanat. Hayalperest yayınevi.
• Özkan, Ö. (2012). Çağdaş Türk resminde soyut ve soyutlama yaklaşımları bağlamında yapı ve içerik sorunları (Tez no. 331896). [Sanatta yeterlik tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü]. YÖK Tez veri tabanından erişildi.
• Tansuğ, S. (1997). Çağdaş Türk sanatına temel yaklaşımlar. Bilgi Yayınevi.
• Tatari, A. D. (2015). Çağdaş Türk resmindeki soyut eğilimler ekseninde sabri berkel. İstanbul: Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Turan, Y. (2016). Türk resim sanatında soyut geometrik yaklaşımlar (Tez no. 454289). [Yüksek lisans tezi, Yaşar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Tez veri tabanından erişildi.
• Yaşar, N. (2019). Türk resim sanatında soyut eğilimler. Konya sanat dergisi(2), 1-14.
• Yılmaz, N. T. (2009). Türkiye’de soyut sanatın gelişimi içerisinde burhan uygur’un yeri (Tez no. 240991). [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü] . YÖK Tez veri tabanından erişildi.
• Görsel Kaynakça
• First abstract watercolor, 1910 - Wassily Kandinsky - WikiArt.org
• Osman, K. (2002). Altmışbeşinci Sanat Yılında Ferruh Başağa.
• Asik Veysel, 1955 - Bedri Rahmi Eyuboglu - WikiArt.org
• Oil Paintings Art Maker Roseville CA - Painters Tips and Techniques
• Adnan Çoker (1927) “Kubbeler Serisi” - Artam Antik A.Ş. Müzayede
• Ahmetoğlu, Ü. ve Denli, S. (2013). Soyut dışavurumculuğun ortaya çıkışı ve türk resim sanatına yansımaları. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 3(8),173-188.
• Tatari, A. D., (2015). Çağdaş Türk resmindeki soyut eğilimler ekseninde Sabri Berkel. İstanbul: Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akdağlı, S. (2007). 1950 sonrasıtürk resminde soyut eğilimler (Tez no. 210502). [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Tez veri tabanından erişildi.