ERZURUM CENTRAL ÇORTAN MOSQUE and 2020-2021 RESTORATION

Year 2025, Issue: 46, 17 - 28, 24.09.2025

Bayram Çelik , Gülten Gültepe

https://doi.org/10.47571/sanatyorum.1506524

Abstract

The city of Erzurum has always maintained its feature of being one of the most important cities of
the region in terms of military, trade and culture and art throughout history. Being geographically at
the junction of important civilizations and being at the transition point of these civilizations has not
only preserved this feature but also caused its cultural and artistic richness to be very diverse and of
high standards. The city, which was the gateway to Anatolia for the Turks, was also the city where the
first Turkish architectural works were built. Structures such as the Ulu Mosque, the Twin Minarets
and the Yakutiye Madrasahs not only raised the building standards of the architectural tradition in
this city to a very high level, but also became a reference for later structures in terms of building
standards. The high building standards that began with the Saltukids and Ilkhanids gained new momentum in the 16th century. After this transformation, very large foundations were established in the
city and intensive construction activities began. Many valuable structures were added to the city in
the construction activities that continued uninterruptedly until the Republic period. One of these is
the Çortan Mosque, which is thought to have been built in the 1850s. The mosque with wooden pillars and wooden beams is a structure that greatly reflects the architectural tradition of Erzurum and
the characteristics of the period in which it was built. With this study, both the cultural and artistic
characteristics of the structure will be determined and brought to the literature, and the restoration
process carried out by the Erzurum Foundations Regional Directorate between 2020-2021 will be
conveyed in detail.

Keywords

Restoration , Conservation , Mosque , Erzurum , Foundaitions

Erzurum Merkez Çortan Camii ve 2020- 2021 Yılları Restorasyonu

Abstract

Erzurum şehri tarihsel süreç içerisinde askeri, ticari ve kültür-sanat yönünden bölgenin en önemli
şehirlerinden biri olma özelliğini her daim muhafaza etmiştir. Coğrafi olarak önemli uygarlıkların
bağlantı noktasında olması ve bu uygarlıkların geçiş noktasında yer alması bu özelliğini muhafaza etmenin yanında kültürel ve sanatsal zenginliğinin çok çeşitli ve yüksek standartlarda olmasına
sebebiyet vermiştir. Türklerin Anadolu’ya giriş kapısı olan şehir, aynı zamanda ilk Türk mimari eserlerinin de inşa edildiği şehirdir. Ulu Cami, Çifte Minareli ve Yakutiye Medreseleri gibi yapılar bu şehirdeki mimari geleneğin yapı standartlarını çok yüksek seviyeye çıkarmanın yanı sıra daha sonraki
yapılara da yapı standartları açısından referans olmuşlardır. Saltuklu ve İlhanlılar ile başlayan yüksek
yapı standardı 16. yy.’da yeni bir ivme kazanmıştır. Bu dönmeden sonra şehirde çok büyük vakıflar kurulmuş ve yoğun bir imar faaliyeti başlamıştır. Cumhuriyet dönemine kadar kesintisiz devam
eden imar faaliyetlerinde birbirinden değerli pek çok yapı şehre kazandırılmıştır. Bunlardan biri de
1850’li yıllarda inşa edildiği düşünülen Çortan Camiidir. Ahşap direkli ve ahşap hatıllı cami, Erzurum
mimari geleneğini ve inşa edildiği dönemin özelliklerini fazlası ile yansıtan bir yapıdır. Bu çalışma
ile hem yapının kültürel ve sanatsal özellikleri tespit edilerek literatüre kazandırılması sağlanmış
olacak hem de Erzurum Vakıflar Bölge Müdürlüğünün 2020-2021 yılları arasında gerçekleştirmiş
olduğu restorasyon süreci detaylı bir şekilde aktarılacaktır.

Keywords

Restorasyon , Konservasyon , Cami , Erzurum , Vakıflar

References

• Akbulut, İ. (2007). Vakıf kurumu mahiyeti ve gelişimi. 5. Vakıf Haftası Kitabı, VGM Yayınları.
• Aslanapa, O. (1984). Türk sanatı. Remzi Kitabevi.
• Bayraktar, S. (2016). Samsun’da Türk devri mimarisi. Canik Belediyesi Kültür Yayınları.
• Berkli, Y., Gültepe, G. & Çelik, B. (2023). Çortan Camiinde bulunan hattat Şevket Özdem’e ait hat levhalar. Tasarım ve Mimarlık Perspektifinde Geleneksele Bakış, İKSAD Publishing House, ss. 491-50.
• Berkli, Y., Gültepe, G. & Çelik, B. (2023). Hattat Yeşilzade Mehmed Salih Efendi. Tasarım ve Mimarlık Perspektifinde Geleneksele Bakış, İKSAD Publishing House, ss. 471-490.
• Berkli, Y. (2017). Tahtacızade Mustafa Fehim Efendi. Zafer Medya Grup.
• Çam, N. (1997). İslam’da sanat sanatta İslam. Akçağ Yayınları.
• Demir, N. (2004). Trabzon ve yöresinde ahşap camiler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 29, 168-188.
• Demiriz, Y. (1997). XIV. yüzyılda ahşap işleri yüzyıllar boyunca Türk sanatı (14.yüzyıl). (Haz. Oktay Aslanapa). Milli Eğitim Bakanlığı.
• Hasol, D. (1997). Ahşap. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, Cilt: 1, 33–34.
• Kıldıroğlu, M. (2015). Kıpçakların Çortan/Çorton/Curtan/Cordan/Yortan/Yordan boyu hakkında. Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler Ve Edebiyat Fakültesi Belgü Dergisi(2), 123-136.
• Konyalı, İ. H. (2011). Abideleri ve kitabeleri ile Erzurum Tarihi. Erzurum Tarihini Araştırma ve Tanıtma Derneği Yayınları.
• Berkli, Y., & Özsağlıcak, Ş. (2019). Erzurum’da bir kısım ahşap direkli Caminin restorasyon öncesi ve sonrası durumunun karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(4), 1941-1962.
• Küçük, C. (1995). “Erzurum”. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde, (C.11, ss. 321-329). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Konukçu, E., Gündoğdu, H., vd. (1989). Şehr-i mübarek Erzurum. Erzurum Belediyesi Kültür Yayınları I.
• Nefes, E., Can, Y., & Gün, R. (2017). Samsun / Vezirköprü’de çanti tekniğinde inşa edilmiş bir grup ahşap cami. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43, 129-154.
• Selvi, H. (2000). Milli Mücadele’de Erzurum (1918-1923). Atatürk Araştırma Merkezi.
• Öney, G. (1970). Anadolu’da Selçuklu ve Beylikler Devri Ahşap Teknikleri. Sanat Tarihi Yıllığı(3), 135-149.
• Öney, G. (2007). Beylikler devri sanatı XIV.- XV. Yüzyıl (1300-1453). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yavuz, M. (2009). Doğu Karadeniz köy camilerinde bezeme anlayışı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (6), 306-322.
• Yurttaş, H. (2010). Yüksek yaylada bir şehir Erzurum. Semih Ofset.
• Yurttaş, H., Özkan, H., Köşklü, Z., vd. (2008). Yolların, suların ve sanatın buluştuğu şehir Erzurum. Kariyer Matbaacılık.
• Yücel, E. (1975). Selçuklu ağaç işçiliği. Sanat Dünyamız, 4, 2-10.
• Yücel, E. (1989 ). Ahşap. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 2, s. 181-183. Türkiye Diyanet Vakfı.