Psikolojik Sağlamlık ve İkincil Travmatik Stres İlişkisi: Sosyal Medya Kullanımının Aracı Rolü

Year 2023, Volume: 7 Issue: 2, 92 - 111, 28.12.2023

Gamzenur Kavak , Şeymanur Karaköse , Orhan Koçak

Abstract

Relationship Between Psychological Resilience and Secondary Traumatic Stress: The Mediating Role of Social Media Usage
Psikolojik Sağlamlık ve İkincil Travmatik Stres İlişkisi: Sosyal Medya Kullanımının Aracı Rolü
Öz
Sosyal medya kullanımı günümüzde yaygınlaşmış, bilgiye ve güncel durumlara erişimde önem kazanmıştır. Sağladığı kolaylıklar dışında yanlış ve uygunsuz içeriklerin paylaşımı yaşanılan sorunlardandır. Olumsuz ses, görüntü ve video paylaşımları insanlarda ikincil travmatik strese neden olabilmektedir. Bu çalışmada sosyal medya kullanımının psikolojik sağlamlık ve ikincil travmatik stres ilişkisinde aracılık rolünün belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, Sosyodemografik Bilgi Formu, Sosyal Medya Kullanım Ölçeği (SMKÖ), Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği (KPSÖ) ve Sosyal Medya Kullanıcıları için İkincil Travmatik Stres Ölçeği (SMİTS) kullanılarak Google Forms aracılığıyla 18-26 yaş aralığında 406 katılımcıya ulaşılmıştır. IBM SPSS 26.0 ve Amos 26 istatistik programları ile yapılan analizlerde, sosyal medya kullanımı ve psikolojik sağlamlık arasında negatif yönde; sosyal medya kullanımı ve sosyal medya kullanıcılarının ikincil travmatik stresi ile pozitif yönde anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Sosyal medya kullanımı ölçeği süreklilik ve yetkinlik alt boyutlarının sosyal medya kullanıcılarının ikincil travmatik stresi ile psikolojik sağlamlık ilişkisinde aracılık rolünün bulunduğu anlaşılmıştır. Bulgular alanyazındaki çalışmalarla karşılaştırılmış benzer sonuçlar elde edildiği görülmüştür. Çalışmanın ana hipotezi nedeniyle yalnızca ölçek analizlerine odaklanılmış, sosyodemografik değişkenler dahil edilmemiştir. Sonraki çalışmalarda sosyodemografik değişkenlerin göz önünde bulundurarak analizlerin yapılması önerilmektedir.
Anahtar Sözcükler: Sosyal medya, psikolojik sağlamlık, ikincil travmatik stres

Keywords

Sosyal Medya, Psikolojik Sağlamlık, İkincil Travmatik Stres

Relationship between psychological resilience and secondary traumatic stress: the mediating role of social media usage

Abstract

Relationship Between Psychological Resilience and Secondary Traumatic Stress: The Mediating Role of Social Media Usage
Psikolojik Sağlamlık ve İkincil Travmatik Stres İlişkisi: Sosyal Medya Kullanımının Aracı Rolü
Abstract
Social media use has become widespread today and has gained importance in accessing information and current situations. Apart from the conveniences it provides, the sharing of wrong and inappropriate content is one of the problems experienced. Negative audio, video and video sharing can cause secondary traumatic stress on people. In the study, 406 participants between the ages of 18-26 were reached through Google Forms using the Sociodemographic Information Form, Social Media Usage Scale (SMUS), The Brief Resilience Scale (BRS) and Secondary Traumatic Stress Scale (STSS-SM) for Social Media Users. As a result of the analyses made with IBM SPSS 26.0 and Amos 26 statistical programs, there was a negative significant relationship between social media use and psychological resilience and a positive significant relationship was found between social media use and secondary traumatic stress of social media users. It has been understood that the continuity and competence sub-dimensions of the social media use scale have a mediating role in the relationship between the secondary traumatic stress of social media users and psychological resilience. Findings were compared with the studies in the literature and it was seen that similar results were obtained. Due to the main hypothesis of this study, only the scale analyzes were focused and sociodemographic variables were not included. In future studies, performing analyses by considering sociodemographic variables is recommended.
Keywords: Social media, psychological resilience, secondary traumatic stress

Keywords

Social Media, Psychological Resilience, Secondary Traumatic Stress

References

• Kaynakça Aktan, E. (2018). Sosyal medya ve sosyal kaygı: Sosyal medya kullanıcıları üzerine bir araştırma. Selçuk İletişim, 11(2), 35-53. doi:10.18094/josc.397272
• Austin, C. L., Pathak, M. ve Thompson, S. (2018). Secondary traumatic stress and resilience among EMS. Journal of Paramedic Practice, 10(6), 240–247. doi:10.12968/jpar.2018.10.6.240
• Bayram, S., Duman, R. N. ve Demirtaş, B. (2018). Üç İnsan, bir olay, üç farklı travmatik deneyim süreci. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 1(1), 165-182.
• Bilgin, O. ve Taş, İ. (2018). Effects of perceived social support and psychological resilience on social media addiction among university students. Universal Journal of Educational Research, 6(4), 751-758. doi:10.13189/ujer.2018.060418
• Bonach, K. ve Heckert, A. (2012). Predictors of secondary traumatic stress among children's advocacy center forensic interviewers. Journal of Child Sexual Abuse, 21(3), 295-314. doi:10.1080/10538712.2012.647263
• Borjanić Bolić, E. (2019). Secondary traumatic stress and vicarious traumatization in child welfare professionals in Serbia. Journal of Public Child Welfare, 13(2), 214-233. doi:10.1080/15548732.2018.1502117
• Bride, B. E., Jones, J. L. ve MacMaster, S. A. (2007). Correlates of secondary traumatic stress in child protective services workers. Journal of Evidence-Based Social Work, 4(3-4), 69-80. doi:10.1300/J394v04n03_05
• Bride, B. E. ve Kintzle, S. (2011). Secondary traumatic stress, job satisfaction, and occupational commitment in substance abuse counselors. Traumatology, 17(1), 22-28. doi:10.1177/1534765610395617
• Can, M. ve Cantez, K. E. (2018). Üniversite Öğrencilerinin Mutluluk, Psikolojik Sağlamlık ve Öz-Yeterlik Düzeyleri Arasındaki İlişki. Aydın Toplum ve İnsan Dergisi, 4(2): 61-76.
• Can, M. (2020). Sığınmacılar/mültecilerle çalışan sivil toplum çalışanlarının psikolojik sağlamlığının ve ikincil travmatik stres düzeyinin incelenmesi, Yüksek lisans tezi, Yakın Doğu Üniversitesi, Lefkoşa.
• Charney, D. S. (2004). Psychobiological mechanisms of resilience and vulnerability: implications for successful adaptation to extreme stress. American journal of Psychiatry, 161(2), 195-216. doi:10.1176/appi.ajp.161.2.195
• Choi, G. Y. (2011). Organizational impacts on the secondary traumatic stress of social workers assisting family violence or sexual assault survivors. Administration in social work, 35(3), 225-242. doi:10.1080/03643107.2011.575333
• Civan, M. (2020). Sporun lise öğrencilerinde sosyal medya kullanımı ve psikolojik sağlamlık üzerindeki etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi, Çorum.
• Connally, D. (2012). The Relationship Between Clinician Sex, Ethnicity, Sexual Identity and Secondary Traumatic Stress. Journal of Gay & Lesbian Mental Health, 16(4), 306–321. doi:10.1080/19359705.2012.697002
• Coşkun, R., Altunışık, R. ve Yıldırım, E. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Çakmak V. (2018). İletişim kaygısı ve sosyal medya. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Çelik, S. B. ve Altınışık, M. S. (2021). Adaptation of Secondary Traumatic Stress Scale to Turkish for Social Media Users: Reliability and Validity Study. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 11(60), 1-12.
• Çerkez, Y. (2017). Psychological Resilience in Adolescents: The Effect of Perfectionism, International Journal of Educational Sciences, 19(2-3), 96-103, doi:10.1080/09751122.2017.1393953
• Çetinkaya Büyükbodur, A. (2018). Sosyal hizmet uzmanlarında psikolojik dayanıklılık ve ikincil travmatik stresin incelenmesi, Doktora Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• Deniz, L. ve Tutgun Ünal, A. (2019). Sosyal medya çağında kuşakların sosyal medya kullanımı ve değerlerine yönelik bir dizi ölçek geliştirme çalışması. OPUS International Journal of Society Researches, 11(18), 1025-1057. doi:10.26466/opus.557240
• Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
• Ellison, N.B., Steinfield, C. ve Lampe, C. (2007), The benefits of Facebook ‘friends’: social capital and college students’ use of online social network sites, Journal of Computer-Mediated Communication, 12(4), 1143-1168. doi:10.1111/j.1083-6101.2007.00367.x
• Erdener, M. (2019). Afet Alanında Çalışan Profesyonellerin Psikolojik Dayanıklılık ve İkincil Travmatik Stres Düzeylerinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Erkoç, B. ve Danış, M. Z. (2020). Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Sağlamlık Düzeylerinin Tespit Edilmesine Yönelik Bir Araştırma. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1): 34-42.
• Erzen, M. Ü. ve Dikkatli, S. (2019). Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Medyanın Rolü. Asya Studies, 1(7), 51-61. doi:10.31455/asya.530943
• Ezell, J. M. (2019). First, do no harm to self: Perspectives around trauma-informed practice and secondary traumatic stress among rural child protective service workers. Journal of Child Custody, 16(4), 387-407. doi:10.1080/15379418.2019.1687061
• Figley, C. R. (1995). Compassion fatigue: Coping with secondary traumatic stress disorder in those who treat the traumatized. Routledge.
• Fujiwara, T. ve Kawachi, I. (2008). A prospective study of individual-level social capital and major depression in the United States. Journal of Epidemiology & Community Health, 62(7), 627-633. doi:10.1136/jech.2007.064261
• Gao J, Zheng P, Jia Y, Chen H, Mao Y, Chen S., Wang, Y., Fu, H. ve Dai, J. (2020) Mental health problems and social media exposure during COVID-19 outbreak. PLOS ONE. 15(4): e0231924. doi:10.1371/journal.pone.0231924
• Gibson, K. ve Trnka, S. (2020). Young people's priorities for support on social media:“It takes trust to talk about these issues. Computers in human behavior, 102, 238-247. doi:10.1016/j.chb.2019.08.030 Gizir, C. (2007). Psikolojik Sağlamlık, Risk Faktörleri ve Koruyucu Faktörler Üzerine Bir Derleme Çalışması. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 3 (28), 113-128
• Gültekin, E., Ekici, N. ve Tepe, F. (2011). Terör mağduru polislerde travma sonrası stres bozukluğu belirtilerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Güvenlik ve Terörizm Dergisi, 2(1), 25-36.
• Gültekin, Z. (2022). Çalışan Bireylerin Sosyal Medya Kullanımının Psikolojik Sermaye Düzeylerine Etkisi: Ampirik Bir Çalışma. Kapanaltı Muhasebe Finans Ekonomi Dergisi, 2, 24-36.
• Gürkan, A. ve Yalçıner, N. (2017). Sağlık Çalışanlarında İkincil Travmatik Stres. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 90-95.
• Hou, X. L., Wang, H. Z., Guo, C., Gaskin, J., Rost, D. H. ve Wang, J. L. (2017). Psychological resilience can help combat the effect of stress on problematic social networking site usage. Personality and Individual Differences, 109, 61-66.doi:10.1016/j.pay.2016.12.048
• İnce, M. ve Koçak, M. C. (2017). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya kullanım alışkanlıkları: Necmettin Erbakan Üniversitesi örneği. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 736-749. Jarolmen, J. ve Sisco, H. (2005). Media effects on post-traumatic stress disorder and the World Trade Center Tragedy. Best Practice in Mental Health, 1(2), 133-139.
• Johnson, B. (2008). Teacher–student relationships which promote resilience at school: A micro-level analysis of students’ views. British Journal of Guidance & Counselling, 36(4), 385-398. doi: 10.1080/03069880802364528
• Jung, J. Y. ve Moro, M. (2014). Multi‐level functionality of social media in the aftermath of the Great East Japan Earthquake. Disasters, 38(2), 123-143. doi:10.1111/disa.12071 Kahil, A. ve Palabıyıkoğlu, N.R. (2018). İkincil travmatik stres. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 10 (1), 59-70. doi:10.18863/pgy.336495
• Karaca, M. (2007). Sosyolojik bir olgu olarak internet gençliği: Elazığ örneği/The youth of the internet as a sociological phenomenon: Case study of elazig, Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik Sağlamlık, Risk Faktörleri ve Koruyucu Faktörler. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 3 (26), 129-142 Kavi, E. ve Karakale, B. (2018). Çalışan Psikolojisi Açısından Psikolojik Dayanıklılık. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 7(17), 55-77. doi:10.31199/hakisderg.391826
• Kazan, H. (2021). Dijital Habercilik Bağlamında Trajik Haberlerde Etik ve Bireyler Üzerindeki Etkisi Üzerine Bir Araştırma. International Journal of Social Inquiry, 14(2), 661-692. doi:10.37093/ijsi.962864
• Kim, S. M., Huh, H. J., Cho, H., Kwon, M., Choi, J. H., Ahn, H. J., Lee, S.W., Kim, Y. J. ve Kim, D.J. (2014). The effect of depression, impulsivity, and resilience on smartphone addiction in university students. Journal of Korean Neuropsychiatric Association, 53(4), 214-220. doi:10.4306/jknpa.2014.53.4.214
• Lerias, D. ve Byrne, M. K. (2003). Vicarious traumatization: Symptoms and predictors. Stress and Health. Journal of the International Society for the Investigation of Stress, 19(3), 129-138. doi:10.1002/smi.969
• Magruder, K. M., McLaughlin, K. A. ve Elmore Borbon, D. L. (2017). Trauma is a public health issue. European Journal of Psychotraumatology, 8(1), 1375338. doi:10.1080/20008198.2017.1375338
• Măirean, C. (2016). Emotion regulation strategies, secondary traumatic stress, and compassion satisfaction in healthcare providers. The Journal of psychology, 150(8), 961-975.
• Manning-Jones, S., de Terte, I., ve Stephens, C. (2017). The relationship between vicarious posttraumatic growth and secondary traumatic stress among health professionals. Journal of Loss and Trauma, 22(3), 256-270. doi:10.1080/15325024.2017.1284516
• Mano, R. (2020) Social Media and Resilience in the COVID-19 Crisis. Advances in Applied Sociology, 10, 454-464. doi: 10.4236/aasoci.2020.1011026.
• Masson, F., ve Moodley, J. (2020). Secondary traumatic stress: The experiences of social workers in the South African police service. Practice, 32(3), 169-189. doi:10.1080/09503153.2019.1615043
• Masten, A.S. (2018), Resilience Theory and Research on Children and Families: Past, Present, and Promise. Journal of Family Theory Review, 10, 12-31. doi:10.1111/jftr.12255
• Melekoğlu, Ş. (2018). Sağlık çalışanlarında ikincil travmatik stres ile psikolojik dayanıklılık ve mesleki yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Yakın Doğu Üniversitesi, Lefkoşa.
• Mereith, L. S., Sherbourne, C. D., Gaillot, S. J. Hansell, L., Ritschard, H. V., Parker, A. M. ve Wrenn, G. (2011). Promoting Psychological Resilience in the U.S. Military. Rand Health Quarterly, 1(2): 2.
• Muomah, R. C., Ndukuba, A. C., Odinka, P. C., Amadi, K. U., Nduanya, C. U., Odinka, J. I. ve Iyidobi, T. C. (2021). Indirect exposure to trauma: Does resilience explain the link between optimism and secondary traumatic stress among in-patientcarers? Journal of Psychology in Africa, 31(3), 267-271. doi:10.1080/14330237.2021.1927351
• Nabi, R.L., Prestin, A. ve So, J. (2013), Facebook friends with (health) benefits? Exploring social network site use and perceptions of social support, stress, and well-being. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 16(10), 721-727. doi:10.1089/cyber.2012.0521
• Ogińska-Bulik, N. ve Michalska, P. (2021). Psychological resilience and secondary traumatic stress in nurses working with terminally ill patients—The mediating role of job burnout. Psychological Services, 18(3), 398-405. doi:10.1037/ser0000421
• Orehek, E. ve Human, L.J. (2017), Self-expression on social media: do tweets present accurate and positive portraits of impulsivity, self-esteem, and attachment style?, Personality and Social Psychology Bulletin, 43(1), 60-70. doi:10.1177/0146167216675332
• Öz, F. ve Yılmaz, E. B. (2009) Ruh Sağlığının Korunmasında Önemli Bir Kavram: Psikolojik Sağlamlık. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 16(3), 82-89.
• Pak, M. D., Özcan, E. ve Çoban, A. İ. (2017). Acil servis çalışanlarının ikincil travmatik stres düzeyi ve psikolojik dayanıklılığı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52), 628-644. doi:10.17719/jisr.2017.1923
• Pearlman, L. A. ve Mac Ian, P. S. (1995). Vicarious traumatization: An empirical study of the effects of trauma work on trauma therapists. Professional Psychology: Research and Practice, 26(6), 558–565. doi:10.1037/0735-7028.26.6.558
• Perstling, M. ve Rothmann, S. (2012). Secondary traumatic stress, psychological wellbeing and life satisfaction of social workers in Namibia. Journal of Psychology in Africa, 22(1), 1-9. doi: 10.1080/14330237.2012.10874515
• Roden-Foreman, J. W., Bennett, M. M., Rainey, E. E., Garrett, J. S., Powers, M. B. ve Warren, A. M. (2017). Secondary traumatic stress in emergency medicine clinicians. Cognitive Behaviour Therapy, 46(6), 522-532. doi:10.1080/16506073.2017.1315612
• Sadagheyani, H. E. ve Tatari, F. (2021). Investigating the role of social media on mental health. Mental Health and Social Inclusion, 25(1), 41-51. doi:10.1108/MHSI-06-2020-0039
• Sagone, E. ve De Caroli, M. E. (2014). A correlational study on dispositional resilience, psychological well-being, and coping strategies in university students. American journal of educational research, 2(7), 463-471 doi:10.12691/education-2-7-5
• Samios, C., Rodzik, A. K. ve Abel, L. M. (2012). Secondary traumatic stress and adjustment in therapists who work with sexual violence survivors: The moderating role of posttraumatic growth. British Journal of Guidance & Counselling, 40(4), 341-356. doi:10.1080/03069885.2012.691463
• Sayımer, İ. (2008) Sanal Ortamda Halkla İlişkiler, İstanbul: Beta Yayınları
• Schlenger, W.E., Caddell, J.M., Ebert, L., Jordan, K. B., Rourke, K.M., Wilson, D., Thalji, L., Dennis, J.M., Fairbank, J.A. ve Kulka, R.A. (2002). Psychological Reactions to Terrorist Attacks: Findings From the National Study of Americans' Reactions to September 11. JAMA, 288(5), 581–588. doi:10.1001/jama.288.5.581
• Shoji, K., Bock, J., Cieslak, R., Zukowska, K., Luszczynska, A. ve Benight, C. C. (2014). Cultivating secondary traumatic growth among healthcare workers: The role of social support and self‐efficacy. Journal of Clinical Psychology, 70(9), 831-846. doi:10.1002/jclp.22070
• Simon, C. E., Pryce, J. G., Roff, L. L. ve Klemmack, D. (2005). Secondary traumatic stress and oncology social work: Protecting compassion from fatigue and compromising the worker’s worldview. Journal of psychosocial oncology, 23(4), 1-14. doi:10.1300/J077v23n04_01
• Smith, B. W., Dalen, J., Wiggins, K., Tooley, E., Christopher, P. ve Bernard, J. (2008). The brief resilience scale: Assessing the ability to bounce back. International Journal of Behavioral Medicine, 15(3), 194–200. doi:10.1080/10705500802222972
• Sodeke-Gregson, E. A., Holttum, S. ve Billings, J. (2013). Compassion satisfaction, burnout, and secondary traumatic stress in UK therapists who work with adult trauma clients. European journal of psychotraumatology, 4(1), 21869. doi:10.3402/ejpt.v4i0.21869
• Song, S., Yang, X., Yang, H., Zhou, P., Ma, H., Teng, C., Chen, H., Ou, H., Li, J., Mathews, C. A., Nutley, S., Liu, N., Zhang, X. ve Zhang, N. (2021). Psychological Resilience as a Protective Factor for Depression and Anxiety Among the Public During the Outbreak of COVID-19. Frontiers in Psychology, 11, 618509. doi: 10.3389/fpsyg.2020.618509
• Soysal, M. N. (2016) Facebook Bağımlılığı ve Psikolojik Dayanıklılık. Yüksek Lisans Tezi, Gelişim Üniversitesi, İstanbul
• Streb, M., Häller, P. ve Michael, T. (2014). PTSD in Paramedics: Resilience and Sense of Coherence. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 42(4), 452-463. doi:10.1017/S1352465813000337
• Swenson, D. X. ve Henkel-Johnson, G. (2003). A College Community’s Vicarious Stress Reaction to September 11th Terrorism. Traumatology, 9(2), 93–105. doi:10.1177/153476560300900203
• Şeker, Z. (2021). Öykü ve fiziksel temas yoluyla psikolojik travmaya maruz kalan meslek gruplarında, dolaylı travmatizasyon, merhamet düzeyi ve yorgunluğu, psikolojik sağlamlık ve travma sonrası büyümenin araştırılması. Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli
• Teel, J., Reynolds, M., Bennett, M., Roden-Foreman, J. W., McShan, E., Hamilton, R., Driver, S., Powers, M.B. ve Warren, A. M. (2019). Secondary traumatic stress among physiatrists treating trauma patients. Baylor University Medical Center Proceedings, 32(2), 209–214. doi: 10.1080/08998280.2018.1559694
• Terr, L. C., Bloch, D. A., Michel, B. A., Shi, H., Reinhardt, J. A. ve Metayer, S. (1999). Children's symptoms in the wake of Challenger: A field study of distant-traumatic effects and an outline of related conditions. The American Journal of Psychiatry, 156(10), 1536-1544. doi:10.1176/ajp.156.10.1536
• Toprak, H. (2014). Ergenlerde Mutluluk ve Yaşam Doyumunun Yordayıcısı Olarak Psikolojik Sağlamlık ve Psikolojik İhtiyaç Doyumu. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması. 15.04.2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2022-45587 adresinden alınmıştır.
• Tümlü, G. Ü. (2012). Psikolojik dayanıklılık düzeyleri farklı üniversite öğrencilerinin temas engellerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara
• Ungar, M. ve Perry, B. D. (2012). Violence, trauma, and resilience. R. Alaggia ve C. Vine (Ed), Cruel but not unusual: Violence in Canadian families (ss. 119-143). Ontario: Wilfrid Laurier University Press.
• Uz Baş, A. ve Yurdabakan, İ. (2017). Psikolojik Sağlamlık ve Okul İkliminin Ortaokul Öğrencilerinin Yaşam Doyumunu Yordama Gücü. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (41), 202-214. doi:10.21764/efd.32175 We Are Social, Digital 2023: Turkey. 15.04.2023 tarihinde https://datareportal.com/reports/digital-2023-turkey adresinden alınmıştır.
• Yaakubov, L., Hoffman, Y., ve Rosenbloom, T. (2020). Secondary traumatic stress, vicarious posttraumatic growth and their association in emergency room physicians and nurses. European Journal of Psychotraumatology, 11(1), 1830462. doi:10.1080/20008198.2020.1830462
• Yılmaz B. ve Nesrin H. Ş. (2007). Arama-Kurtarma Çalışanlarında Travma Sonrası Stres Belirtileri ve Travma Sonrası Büyüme. Türk Psikoloji Dergisi, 22(59) 119-133.
• Zeytinoğlu Saydam, S., Yumbul, Ç., Yumbul, C., Akarca, G., Özgün, S. ve Egeci, S. (2020). Terör: Ne Yaşıyoruz? Nasıl Baş Ediyoruz?. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(75), 1534-1545. doi: 10.17755/esosder.653489